ME RASTIN 16 DHJETORIT,  45 – VJETORIT TË BOTIMIT TË POEMËS“DIELLI DHE RRËKERAT”,- CIKLI ME 9 POEZI, BOTUAR NË  PRILL 1972,  DHE POEMA “DIELLI DHE RRËKERAT”, BOTUAR MË 16 DHJETOR 1972,DY SHKAKTARËT E DËNIMIT ME PUNË TË DETYRUAR TE POETIT FASLLI HALITI: 4 VITE NË KOOPERATIVË ,6 VITE NË KOMUNALE DHE HEQJES SË DREJTËS 10  VJEÇARE TË BOTIMIT NË SHTYP./___________________________________________________

   FASLLI HALITI/

    DJALË “ I MIRË”/

Ai qenka djalë i mirë

Unë qenkam djalë i keq.

Ti këte ma thua shpesh.

Pse shoku shef?

Pse — “po”

Pse : “mirë”

Pse : “ urdhëro!”

Të thotë ai ty shpesh

Kur ti ke dhe s’ke të drejtë?

Pse të ngrihet në këmbë

Kur ti e pyet këmbë përmbi këmbë,

Kurse unë të përgjigjem këmbë përmbi këmbë,

Kur ti më pyet këmbë përmbi këmbë?

Pse duart nga xhepat ai i heq

Kur ti me duar në xhepa e përshëndet,

Kurse unë të përshëndes me duar në xhepa

Kur ti me duar në xhepa më përshëndet?

Për këtë ai qenka djalë i mirë

Dhe unë qenkam djalë i keq?

SHETITJE

Është verë.

Është natë.

Bije vesë,

Yjet varen si pjepra në qiell atje lart.

Unë shetis i vetmuar nëpër bulevard.

Ora 12

Tek dera e Komunitetit nderon një polic

Del me një libër në sqetull sekretari i partisë.

Ai më sheh.

Më thërret,

Më jep dorën,

Më fut krahun

Dhe zë pastaj më flet.

Bisedojmë bashkë

Dhe shetisim bashkë

Si dy shokë,

Si dy poetë,

Si dy miq të rinj,

Si dy të  shqetësuar  përjetë…

O POPULL

O popull …

(Sa e vogël të duket vetja kur i drejtohesh popullit,

Sa i zbehtë të duket edhe zëri më i fortë).

O popull!

Ka njerëz me 4

me 8,

me 40, 200 sy

Por i kanë për vete

Të 4,

të 8,

të 40, të 200

Dhe asnjë s’e kanë për ty.

Por edhe një gjysëm syri po më mbeti

Do ta qorroja netëve me siguri

Për ty o popull

O popull për ty!

DJALI I SEKRETARIT

Ju jeni burra.

Mos e fusni djalin e sekretarit

Klubeve, pastiçerive, kafeneve.

Mos ja hidhëroni buzët me kafe,

Mos i jepni cigare me filtër,

Mos ia zverdhni  dhëmbët dhe gishtat,

Mos e mësoni me birrë,

Me verë,

Konjak,

E raki,

Mos i flisni për vajza, për nuse, fejesë

Ai ende është adoleshent, fare  i ri,

Pastaj vajzat tuaja do ta gjejnë shokun vetë.

Ju jeni pleq.

Mos dilni me të përkrahu pazarit përnatë,

Djali i sekretarit nuk është vaksinë,

Nuk është tel përçues i temsionit të lartë.

NJERIU ME KOBURE

 Ai pret të fryjë era

Jo që të zhvishen pemët,,

Jo që të shkunden gjethet e verdha,

Por që t’i ngrihet cepi xhaketës,

T’i duket pas brezit koburja.

Ai pret të vijë pranvera

Jo që të bjellë e të korrë.

Por që të xhveshë xhaketën

T’i duket pas brezit

Koburja.

MARRËDHËNIE

                     Nxënësve të mirë. 

F

a

t

b           V

a            i

r            s

d     u    a

h     n    r        

i      ë     i

Kështu ne dilnim shëtitje,

Kështu diskutonim të tre,

Renditja ishte thjesht estetike,

Unë qëndroja midis jush

Si me i shkurtër

Dhe jo si mësues.

ÇIFLIKU

Reforma agrare i zhduku çifligjet,

I ngushtuam oborret kooperativistët.

Por mbeti në ndërgjegjen individuale, në shpirt,

Çifligu i miqësisë,

Çifligu i shoqërisë.

Kullosin manarët e zinj të përkrahjeve,

Shëndoshen deshët rudak të favoreve,

Kali i zi i hatëreve bredh

Dhe ik e ndale po deshe dot,

Të turfullon në fytyrë,

Të shkel me këmbë,

Të merr përpara me gjoks.

Çifliuu miqësi,

Çifligu shoqëri.

I përjetshëm të duket,

I pashpronësueshëm të duket ty?

Por ja ne shpikëm një tjetër reformë,

Reformën e kontrollit punëtor;

Shpronësimi filloi,

Shpronësimi vazhdon.

PËLHURA E ZEZË

Lida.

Ne e pamë festivalin tek Bashkimi.

U mblodhëm shoqërisht.

Midis nesh, punëtorë,

Nënpunës,

Mësues,

Mekanikë,

Midis nesh një kozmopolit.

Ti dole.

Na qeshi, buza, na qeshën sytë,

Zhurma u ndërpre në fabrikë,

Domethënë të dëgjonim ne, Lida.

Të dëgjonin edhe shokët e turnit të dytë.

Fillove,

Tezgjahët mbetën gojëhapur,

Sovajkat vallen e ndërprenë,

Kozmopoliti hapi gojen.

Sovajka e gjuhës së tij filloi të endë:

Kjo për rritëse pulash, po,

Kjo për mjelse është e mirë,

Kurse Iva, Orjeta kanë lindur për muzikë,

Por unë të mbrojta ty Lida,

Shokët e mi të mbrojtën,

Ç’ishin në dhomë të mbrojtën të gjithë.

Ja grisëm pëlhurën e zezë

Që kozmopoliti endi midis nesh.

Por unë e di.

Shokët e dinë

Edhe ti Lida vetë e di

Orjeta këndon më mirë,

Iva këndon më mirë se ti.

Por unë këngën tënde e kam si vajzen time,

Vazja ime tashti po çohet në këmbë,

Ajo tashi ka filluar të eci nëpër bulevard,

Ecën,

Nxitohet, qesh,

I ngatërrohen këmbët

Dhe bie mbi asfalt.

Por unë e ngre,

E ngrenë dhe ata që shetisin në bulevard.

Kjo është një rënie madhështore, Lida,

Kjo është rënia e ngritjes sa më lart.

MIMOZA

Mimoza!

Mos e qëndis atë degë mimoze tek gjoksi,

Lere bluzën ashtu të pastër të bardhë,

Do shkosh pa një qëndismë ne fakultet në mëngjes,

Por me një lëndinë shikime djemsh në gjoks

Do të kthehesh në drekë.

Mbi këtë lëndinë

Si zambak shikimi im…

_____________________________________________________

( REVISTA  “NENDORI” Nr. 4.VITI XIX I BOTIMIT   PRILL 1972 )

KY CIKËL POETIK, BOTUAR NË  PRILL 1972,  DHE POEMA/

“DIELLI DHE RRËKERAT”, BOTUAR MË 16  DHJETOR 1972, U BËNË  SHKAK I DËNIMIT TË POETIT

PËR GABIME IDEORE NË POEZI, SIDOMOS NË POEMËN “KATRAN ME BOJË”, SIÇ E  CILËSOI ATË SEKRETARI I PARË I KP  NË NJË MBLEDHJE- GJYQ, AUTODAFE MESJETAR E CILA BËRI  QË POETI TË DËNOHEJ 10 VJET ME PUNË TË DETYRUAR: 4 VITE NË KOOPERATIVË, 6 VITE NË KOMUNALE DUKE IU HEQUR E DREJTA E BOTIMIT PËR 10 VJET PLOT: 1973- 1983./

DIELLI DHE RRËKERAT/ 

                   .poemë . 

Çatia e shtëpisë sime është qaramane.

Shtëpia ime është sentimentale,

Dy re në qiell

Ajo vu lotët,

Dy re në qiell

Ajo vu me të madhe.

Nga sytë e tavanit tim

(Tavani ka dhjetëra sy)

Lot gjerbësh rrjedhin vu, vu,

vu, vu

Natë e ditë

Rrjedhin me të madhe

rrjedhin

Pi-

kë,

Pi-

kë,

Jorganët e mi

Si jorganët e një personazhi melodramatik,

Mbytur në lot gjerbësh të verdha

Librat e bibliotekës sime

Me faqe të përlotura nga gjerba.. 

Beni,

Blerta,

Zamir!

Këto faqe librash

Kur t’i lexoni

Pas viteve shtatëdhjetë

Mos i merrni për lotët e mamasë’

Mos i merrni për lotët e babait këto gjerbë.

As mamaja,

As babai

Nuk ishin sentimentalë,

Sentimentale qe shtëpia jonë

Sentimental ishte tavani i saj,

(megjithëse dhe shtëpia dhe tavani ishin frymë e vjetër

Dhe s’kishin shumë faj.)

***

Në çdo faqe objekti të dhomës sime-gjerbë…

Në çdon faqe objekti

Një figurë abstrakte e verdhë.

***

Dy gjëra s’ka prekur gjerba në shtëpinë time: 

(I kam siguruar ato të dyja në qoshet e shtëpisë)

Portretin e Enverit,

Historinë e Partisë.

***

 Çatia ime sentimentale,

Dy re në qiell-

Ajo vu lotët,

Dy re në qiell-

Ajo vu me të madhe.

Nga sytë e tavanit tim

Rrjedhin lot gjerbësh vu, vu,

Vu,

Vu,

Natë e ditë,

Rrjedhin me të madhe,

Rrjedhin

Pi-

     kë,

                  pi-

                           kë!

Janë dadot tona,

Janë gjyshet tona

Këto pikë,

Këto gjerbë

Që na vënë në gjumë,

Me zërin e tyre të verdhë

Dhe për çudi,

Këto gjerbë,

Këto pikë

Vënë në gjumë edhe shokun Lili

(Shefin e strehimit në komitetin ekzekutiv.)

***

Jashtë erë,

Jashtë shi,

Kurse gjerbët heshtin tashti!

Zgjoj gruan,

Fëmijët i zgjoj

Dhe mes gjerbave të verdha, familjarisht,

I drejtohem Enverit,

I drejtohem Partisë:

***

Mos rrini fare të menduar!

Ne për ju flemë edhe në ujë,

Ne për ju flemë mbi dyshekë akujsh,

Ne për ju flemë dhe me çarçafë dëborërash mbuluar!

Ne për shokun Lili na vjen keq

(Shefin e strehimit)

Ne për shokun Koli na vjen keq

(Kryetarin e këshillit)

Që në pallatin e ri që mbaroi

Nuk na caktoi ne,

Nuk caktoi traktoristin Qazim Gjoni,

Nuk caktoi elektricistin Met Myzeqari,

Nuk caktoi muratorin Llazi Lala;

Nuk caktoi arkitektin Koço Mina,

Por

Soj –

          e

              soro-

                          llopin e tij caktoi.

Soj-

         e

               soro-

                            e  llopin e tij

Që dezertoi nga fshati.

Që la shtëpinë në fshat,

Që erdhi nga fshati tashti

Dhe i pari mori hyrje në pallat.

***

Qazimi zbukuron fushat me traktorin e tij,

Qazimi në një dhomë u bë dhëndër,

Qazimi në një dhomë bëri shtatë fëmijë.

*** 

Met Myzeqari elektrifikoi disa fshatra,

Meti në qindra dhoma dhëndurësh vuri llamba.

Dhe gjeti një nuse në fshat,

Një nuse si shtyllë elektrike,

Një nuse të bukur syllambë,

Por Meti ende rri fejuar

Për një hyrje, shoku Lili,

Elektricisti Met ende s’është martuar.

***

Muratori Llazar

Ka zbukuruar qytetin me pallate,

Por Llazi ka disa vjet

Që rri në një barakë pupuliti 3 me 3

Me gruan, nënën, fëmijët, vetë i tetë.

*** 

Kurse kushëriri yt,

Ka një hyrje, shoku Lili,

Ai dhe gruaja, vetë i dytë.

***

Shoku Lili,

Shoku Koli,

T’u ankua Qazimi, Meti, Llazari,

Të erdhi Qazimi, Meti, Llazari,

Në zyrë,

Në komitet?

Dhe mos mendoni se ishin të ndrojtur,

Mos mendoni se ishin leshko,

Mos kujtoni se s’e dinin që kishin të drejtë!

Jo!

Ata e dinin që kishin të drejtë,

Por i mbanin hatrin Partisë,

Që strehimin s’e ka të lehtë.

Ju me sakrificën e tyre keni abuzuar

Dhe vite me radhë s’i keni strehuar.

***

Jashtë erë,

Jashtë shi,

Ne flemë,

Na zë gjumi prapë,

Fle dhe shoku Lili

(Shefi i strehimit),

Fle shoku koli

(Kryetari i këshillit)

Partia

Enveri

            prapë zgjuar rrinë

dhe vënë dorën dorën aty ku pikon,

dhe s’ka gjerbë që s’e dinë !

Dhe jo vetëm e dinë

Aty ku rrjedh

Aty ku pikon,

Hapin themele

Hedhin çatinë.

***

Shkretëtira e kontradiktës së strehimit

Bëhet lëndinë.

Nën shiun e djersës së klasës punëtore

Lulëzojnë lule pallatesh pambarim.

*** 

 I këputën lulet e apartamenteve:

Nr. 1

Nr. 2

Nr .3 

I ndamë

Numër 1

Ia dhamë shokut Qazim

Numrin 2 shokut Llazar,

Numrin 3 shokut Meti ia dhamë. 

***       

Në vend të shushurimës së gjetheve,

N ë vend të erës së luleve,

Brenda petaleve të murevetë pallatit të ri,

Dogjo të qarat e vajzës së Metit,

Dëgjo  të qeshurat e vajzës që lindi,

Dëgjo ninullat e nuses së Metit,

Shoku Koli

Shoku Lili.

***

Për një hyrje,

Për një hall,

Ne trokisnim tek ju,

Trokisnim në portat e buzëve tuaja,

Me gishtin e halleve tona trokisnim,

Shoku Koli,

Shoku Lili;

Portat e buzëve tuaja s’hapeshin

Dhëmbët tuaj kyçeshin

Me nervozizëm kërcisnin.

Vinte miqësia,

Hynte pa trokitur,

Vinte shoqëria, hynte pa trokitur,

Portat e buzëve hapeshin vetë,

Muret e dhëmbëve shkëlqenin.

Qindra kërkesat tona thyenin kokën,

Nuk futeshin dot,

Nuk i hapnim dot.

Një trokitje miku,

Një trokitje shoku,

Një cigare me filtër,

I hapte fare lehtë.

Një rekomandim,

Miku,

Shoku,

Një porosi

Shoku,

Miku

Përpara ju vinin ata

Ju vinin përpara një cigare, një paketë.

Ju-

Një hyrje iu vinit atyre përpara

Një apartament.

***

Shtëpia ime sentimentale

Vazhdon të qajë,

Të pikojë,

Të gjerbojë.

Por

Në secilën pikë të shtëpisë sime,

Në secilën gjerbë,

Ne po hapim nga një themel

Nga një pallat të ri vigan po ngremë.

Në truallin e shtëpisë sime sentimentale,

Ne po ngremë një lagje të re vigane.

Shkretëtira e kontradiktës së strehimit

Do të bëhet një qytet i ri banimi.

Urdhër!

Me grushtin e klasës punëtore

Thyejani dhëmbët burokracisë!

Thyejani dhëmbët shokut Koli,

Shokut Lili!

Po ua thyejmë,

Na duhen gurë,

Makinat në gurore u vonuan.

Po i murosim dhëmbët tuaj.

Ne s’mund të rrimë pa punë

Ne s’mund ta lemë me duar nën gjerbë

Enverin,

Partinë,

Ne i kemi piketa duart e tyre,

Piketa ku duhet të hapim themele

Piketa ku duhet të heddim çatinë.

Partia,

Enveri

Zgjuar rrinë?!

Dhe vënë dorën ku pikon?!

Dhe s’ka gjerbë që s’e dinë?!

Si s’ka gjerbë që s’e dinë?!

 1972, Zëri i Rinisë

***

KRITIKA E 10-të GJIMNAZISTËVE PËR POEMËN

”DIELLI, DHE NJË POEMË QË SPEKULLON ME TE”-

(Shënime kritike nga dhjetë gjimnazistë -gazeta ‘ ‘Shkëndija” 25 janar 1973)

,Nuk na e priste mendja se Faslli Haliti do të shkruante një poemë të tillë si “Dielli dhe rrëkerat”. Ajo është frut i një çoroditje politike e ideologjike dhe na jep një pasqyrë në themel të shtrembër të realitetit tonë, të natyrës së pushtetit popullor dhe të marrëdhënieve të partisë me popullin. Ky karakter i shtrembër ideologjikisht nis që me vargjet e para të poemës, në të cilat thuhet:

“Ndërsa çatia e atdheut tim është e kaltër, optimiste.

Çatia e shtëpisë time është qaramane”.

Ç’kuptim kanë këto vargje? A nuk është “çatia e atdheut” vetë çatia e popullit? Dhe, po ta zhveshim mendimin prej figurës, a nuk ndërtohet socializmi në Shqipëri nga populli e për popullin, a nuk është qielli ynë “i kaltër dhe optimist” për të gjithë ata që luftojnë e punojnë me popullin e për popullin? Vështrimi i F. Halitit në këtë poemë është errësuar dhe kërkon (bile jep edhe “urdhër”) që edhe në të tjerët të shikojmë një tabllo të errët dhe t’i bëheshin shokë në pikëpamjet që ai shpreh në këtë poemë. Ai mendon se nga tavani (i kujt: i vetë poetit apo nga tavani i popullit?) “lot gjerbësh rrjedhin vu, vu… nat’ e ditë, rrjedhin me të madhe”. Sipas poemës të gjithë qenkan keq dhe njerëzit e pushtetit flekan gjumë të rehatshëm, iu mbyllkan dyert e zyrave punëtorëve, shtrëngokan buzët, strehokan “soj e sorollopin” e tyre dhe paskan degjeneruar deri në atë shkallë sa për “një cigare filtër, një rekomandim” u venë përpara të njohurve “një apartament”. Nga e gjithë poema del se pushteti ynë qënka burokratizuar deri sa nuk mban më, se askush nuk i qan hallet e popullit, se punëtorët duhet ta rregullojnë vetë strehën e tyre dhe në poemë u jepet “urdhër” atyre që t’u thyejnë “dhëmballët burokracisë” dhe po u munguan gurët të shkulin dhëmbët e nëpunsave. Si t’i marrim të gjitha këto, si vargje figurash të bujëshme, apo si pikëpamje të gabuara për realitetin tonë revolucionar? Jo, ato nuk tingëllojnë aspak drejtë në luftën kundër burokratizmit, flamurin e sëcilës e mban kurdoherë partia, por gumëzhijnë për anarshi dhe rebelizëm.

Që të kthehemi prap tek figurat artistike, në poemë si përfaqësues të vetëm të pushtetit dalin shoku Koli dhe shoku Lili, të cilët sikurse “uni i poetit” nuk mund të mos jenë përgjithësime artistike dhe këto përgjithësime janë negative. Në poemë, për realitetin konkret për të cilin flitet, autori nuk na jep asnjë të drejtë të mendojmë se ata janë “tipa të rastit” dhe as përjashtime nga gjëndja e përgjithëshme, prandaj edhe mendon, se “shkretëtira e kontradiktës” nuk mund të zgjidhet as me shokun Lili, as me shokun Koli. Pa shihni se ç’rrugë propozohet?! Duke u nisur prej aksioneve revolucionare për ndërtimin e banesave me kontribut vullnetar, autori i poemës, duke injoruar të vërtetën, mendon këtu se asgjë nuk është bërë për punëtorët, se atyre u është përvetësuar djersa. A nuk është shpifje me qitje të largët kjo? A nuk kalohet prej luftës kundër burokratizmit nga pozitat e partisë në pozitat e kundërvënies ndaj pushtetit popullor? Fundi i poemës tingëllon pikërisht kështu.

Madhështia dhe forca e partisë sonë është se ajo ka farkëtuar një unitet të çeliktë me popullin. Në Shqipëri nuk ekziston një parti që rri e numuron gjerbat, që trishtohet në mënyrë sentimentale për hallet e njerëzve dhe që rri pa gjumë prej “melodisë diletante të pikave, po një parti luftëtare që udhëheq popullin në revolucion dhe është kurdoherë në veprim për të mirën e masave punon jëse. Çdo gjë tek ne është vepër e partisë, e shokut Enver dhe e gjithë popullit. Partia realizon çdo ditë dhe kudo demokracinë socialiste dhe drejtësinë për popullin, duke qëndruar pranë tij, duke qarë hallet me të, duke e bërë atë të ndërgjegjshëm. Përballë kësaj të vërtete të madhe autori ka mbyllur sytë dhe ka krijuar në poemë një përfytyrim subjektivist krejt të dyshimtë mbi marrëdhëniet parti-popull-pushtet, duke u orvatur të krijojë të çara për të futur kontrabandë pikpamje anarshiste mikroborgjeze. Sipas poemës askush nuk bën gjë, kështu që i mbetet “unit të poetit” të japë “urdhërin”: “Thyejani dhëmbët burokracisë!” Ky është një shtrembërim flagrant i së vërtetës, që e ka burimin në mentalitetin e vjetër e tërë të çara të autorit, që ose shitet shumë “naiv” në politikë, ose është prej atyre që shfrytëzon situatat revolucionare për të nxjerrë në shesh kundërshtimet e tij prej mikroborgjezi. Pra, ndërsa “fle shoku Lili… fle shoku Koli”… në këtë situatë (autori është kontradiktor, në gjithë këtë konfuzion ideologjik, poema nuk di cilës shpifje t’i hapë portën më parë) shoku Lili dhe shoku Koli prashitin si të duan dhe “qindra këkesat” e punëtorëve “thyejnë kokat” se “nuk hyjnë dot” në zyrat e tyre.

A është kjo e vërteta e jetës sonë socialiste? A mund të shkruhet kështu për partinë dhe klasën tonë punëtore? A kemi nevojë ne për një poezi që të na gënjejë me lajka për partinë, që të shikojmë me dyshim realitetin dhe të na bëjë thirrje të ngrihemi kundër tij? Jo, për një poezi të tillë nuk kemi nevojë. Ne e hedhim poshtë atë me përbuzje dhe jemi të bindur se vjersha të kësaj natyre, të servirura me çfardo dredhirash e marifetesh stilistike, kurrë nuk do të mund të spekullojnë dhe ta errësojnë diellin e jetës sonë.

Poema “Dielli dhe rrëkerat” botuar në gazetën “Zëri i Rinisë” të datës 16 dhjetor 1972, na kujtoi se ky konfuzion ideologjik ka pasë nxjerrë kokë edhe në krijime të mëparshme të F. Halitit, me të cilat ne nuk kemi qënë dakord. Mjaft vjersha të tij ideologjikisht të gabuara apo gjysëm formaliste që lexonin nëpër faqet e organeve letrare (duke u çuditur si botoheshin) ne na revoltonin. Prandaj për këtë poemën e fundit, është kjo arësyeja që menduam se do të gabonim sikur të heshtnim më gjatë.

Sa për mendimin që është hedhur se F. Haliti në poezitë e tij shquhet për prirjen që shkrin në një të vetme personalen me shoqëroren, do të mjaftonte dhe një ballafaqim fare i shpejtë i egocentrizmit dominues në krijimtarinë e tij me faktet nga çështjet e tij personale, për të hedhur poshtë këtë “prirjen e shkrirjes”. Përkundrazi, ai, me personalen i kundërvihet shoqërores dhe pikërisht këndej fillon çoroditja, duke i vënë së përgjithshmes revolucionare vulën e personales mikroborgjeze. Për këtë le të marrim rastin e poemës që po diskutojmë.

Ne të gjithë e dijmë që F. Haliti ka trashëguar prej paraardhësve të tij një shtëpi të vjetër të madhe në qendër të Lushnjës, të cilën deri para pak kohe dhe për disa vjet rrjesht nuk ka dashur ta këmbeje me apartament modern. Siç tregojnë faktet, këtë nuk e ka bërë “për sentimentalizëm”. Se “as babai, as mamaja nuk ishin sentimentalë”, po për t’ia shitur pushtetit popullor me pare “mallin e trashëguar” Ai pengoi për dy vjet e sa rrjesht ngritjen e një pallati të ri në vënd të karakatinës së tij përballë kinoteatrit që po përfundon në qendër të qytetit. Nuk u tund e nuk pranoi asnjë lloj strehimi për derisa futi në xhep shumën e parave me të cilën u vlerësua shtëpia e tij. Jo vetëm kaq, por kundërshtimet e tij arritën deri aty sa të pretendonte t’i jepej një vilë më vehte. Më në fund mezi pranoi të marrë një apartament. Prandaj nëqoftëse pikënisja personale e poemës është kjo histori prej xhambazësh, atëhere ne do të thoshnim se jo vetëm që nuk ka asgjë nga “shkrirja e personales me shoqëroren”, por këtu shtrembërohet e vërteta, dhe autori bën gabim kur e vë vehten në një radhë me traktoristin “që zbukuron fushat me traktorin e tij”, me elektriçistin “që elektrifikoi disa fshatra”, dhe me muratorin që “ka zbukuruar qytetin me pallate”, se punëtorët as mendojnë as veprojnë si F. Haliti dhe, qoftë edhe si personazhe, u vjen turp të vihen në shërbim të egoizmit mikroborgjez, që shprehet në poemën “Dielli dhe rrëkerat” duke e analizuar atë qoftë në planin e karakterit përgjithësues të figurës artistike dhe të “unit të poetit”, qoftë në planin e thjeshtë personales.

Pa u çliruar sa s’është vonë nga individualizmi mikroborgjez F. Haliti nuk mund të na japë poezi të shëndosha të realizmit socialist, por përkundrazi ashtu siç vihet re nga ecuria e krijimtarisë së tij, ai ka rrezik të thellohet në çoroditjen ideologjike dhe atëhere do të jetë tepër vonë.

________________________________________

Poema, dhe kritika për të, i jepet lexuesit saktësisht siç janë  botuar  më 16 dhjetor 1972 në gazetën” Zeri i Rinisë”, dhe në gazetën  “Shkëndija” më  25  janar 1973) , Janë përjashtuar vetëm emrat e gjimnazistëve si autorë apokrifë të kritikës….

Ky vit shënon 206 vjetorin e themelimit të Llozhës së Madhe Masonike të Washington DC, një bashkëudhëtim dhe kurorëzim i suksesshëm i procesit interesant të konceptimit arkitekturor dhe ndërtimit të kryeqytetit. Me një vizion të qartë rreth besimit dhe principeve të larta të vëllazërisë në një botë në ndryshim të vazhdueshëm dhe me një shpirt të lartë intelektual e diversitet shoqëror, pjesa e padukshme, por e gjallë e kryeqytetit mban në gjirin e saj figura të njohura të politikës, biznesit, diplomacisë, artit, shkencës dhe sportit./

NGA DRITAN MISHTO/

Kryeqyteti i Shteteve të Bashkuara të Amerikës,  Washington – Distrikti i Kolumbias ose thjesht DC është i veçantë për simbolikën e arkitekturës së tij, me bulevardet e gjera të dala nga një pikë e përbashkët dhe sheshet dekorative të ndërthurura në mënyrë intriguese. Pozicionet, format e godinave qeveritare, monumentet, sheshet dhe rrugët e kuadratizuara përbëjnë një materializim të parimeve të mendjehapësisë dhe ndricimit, të hedhura në plan mjeshtërisht nga arkitekti i njohur mason Pierre L’Enfant.

Kryeqyteti mbetet një vepër ideore e presidentit të parë të SHBA George Washington, Mason i Llozhës Fredericksburg Nr. 4, Virginia dhe më pas i nderuar nga një sërë llozhash të tjera, i cili me një përkushtim të pashoq dhe përqëndrim të lartë përcaktoi vendndodhjen, hapësirën dhe planimetrinë e tij, duke miratuar në mënyrë të pandryshueshme gjithçka që shihet edhe sot. Nën një ceremoni masonike, më 18 Shtator 1793 filloi puna për zbatimin e planit urbanistik me vendosjen e gurit të themelit të godinës së Kongresit, ndërkohë që sapo kishte përfunduar  konkursi për ndërtimin e Shtëpisë së Bardhë. Në këtë proces të rëndësishëm, Presidenti Washington bashkëpunoi me një sërë anëtarësh të masonerisë amerikane ku spikatën: Charles Fierer, Master i Llozhës Potomak 5 dhe James Hoban, Master i Llozhës Federale 1 e njëkohësisht arkitekt i Shtëpisë së Bardhë.

Kryeqyteti në krijim e sipër filloi të tërheqë ndërkohë bamirësinë masonike. Në vitin 1829 vdiq masoni i pasur James Smithson, me pasurinë e dhuruar të të cilit u ngrit Instituti Smithsonian, një nga qendrat e njohura të shkencës dhe kulturës botërore. Vite më pas, bankieri dhe masoni  bamirës William Corcoran themeloi galerinë e talenteve të artit, një nga më të njohurat ndërkombëtarisht.

Në 4 korrik 1848, përmes një marshimi të gjatë dhe ceremonialiteti të lartë Presidenti James  K. Polk inaguroi fillimin e punimeve për ndërtimin e monumentit kushtuar George Washington, vepër e cila përfundoi falë angazhimit të fuqishëm të masonit dhe ish Kryetarit të Gjykatës së Lartë të SHBA John Marshall. Lartësia jo e rastësishme e monumentit prej 555 këmbë (169,29 m) është pika më e lartë e kryeqytetit dhe pavarësisht se jo e përcaktuar me ligj, falë frymës që mban gjallë simbolikën e këtij qyteti asnjë godinë tjetër nuk e ka kaluar dhe nuk pritet ta kalojë lartësinë e tij. Ndërtimi i monumentit në nderim të Presidentit George Washington përbën një moment tejet i rëndësishëm në historinë masonike amerikane duke u vlerësuar nga studiuesit si konfirmim i tre elementëve themelorë të  republikës së re: mirëformimi, vërtetësia dhe besueshmëria.

Shekulli i 19 dhe fillimi i shekullit 20 e gjejnë kryeqytetin amerikan me pasuri arkitekturore të vlerësuara nga opinion i gjerë ku veçanërisht spikasin: Stacioni i Trenit “Union Square”, një reminishencë e stilit të madhështisë romane; godina e Llozhës së Madhe të Masonëve dhe godina e respektuar e Këshillit Suprem të “Scottish Rite” me dy sfinksët e saj, nënkuptues të mençurisë dhe fuqisë. Një sërë lidhjesh të tjera masonike qëndrojnë heshturazi në qytet, duke filluar nga Trekëndëshi Federal e deri tek godinat madhështore të Kompleksit të Galerive Kombëtare, ndërtuar falë këmbënguljes së masonit dhe ish Sekretarit të Thesarit Andrew Mellon, fondacioni i të cilit vazhdon të kujdeset për to. Ndërsa Presidenti Taft, mason dhe ish kryetar i Gjykatës së Lartë të SHBA luajti një rol kyç në bindjen e Kongesit për të ndërtuar një godinë të denjë për Gjykatën e Lartë, e cila u projektua dhe ndërtua nga arkitekti mason Cass Gilbert. Ndërtesa të tjera të intrigojnë me historinë e tyre, ku përveç planimetrisë një vend të rëndësishëm zë edhe koha e preçizuar dhe mënyra e ndërtimit në përputhje të plotë me simbolikat e vjetra masonike. Qyteti është zbukuruar me shumë vepra të krijuara nga artistë masonë, ku spikasin statuja e presidentit Lincoln, Roosevelt, Jefferson apo Muzeu i Holokaustit, një përkujtim e nderim ndër të tjera edhe për persekutimin e hebrenjve masonë.

Kryeqyteti amerikan dhe masoneria janë bashkëjetesa e gjallë e idealizmit  dhe vizionit të ngritur mbi dinjitetin dhe të drejtat e përbashkëta njerëzore. Fazat e mëvonshme të ndërtimit dhe përsosjes, duke i qëndruar besnik deri në detajet më të vogla planit arkitekturor fillestar kanë bërë që përgjatë më shumë se dy shekujve ky kryeqytet të kalojë me sukses provat e zgjerimit, rritjes,  maturimit e restaurimit, duke ruajtur formën dhe qëllimin e asaj çfarë ai mban në brendësi.

Ky vit shënon 206 vjetorin e themelimit të Llozhës së Madhe Masonike të Washington DC, një bashkëudhëtim dhe kurorëzim i suksesshëm i procesit interesant të konceptimit arkitekturor dhe ndërtimit të kryeqytetit. Me një vizion të qartë rreth besimit dhe principeve të larta të vëllazërisë në një botë në ndryshim të vazhdueshëm dhe me një shpirt të lartë intelektual e diversitet shoqëror, pjesa e padukshme, por e gjallë e kryeqytetit mban në gjirin e saj figura të njohura të politikës, biznesit, diplomacisë, artit, shkencës dhe sportit.

Kryeqyteti amerikan vazhdon të mbetet destinacion për miliona vizitorë dhe kjo falë jo vetëm veçorive të arkitekturës, por edhe zgjuarsisë e mençurisë së gjeneratave që kanë ndihmuar dhe ndihmojnë në ruajtjen, pasurimin dhe paprekshmërinë e simbolikës dhe sekreteve të tij.

Nga Pëllumb LAMAJ*/

Kur vdes Zoti çdo gjë është e lejushme- DOSTOEVSKY/

Është Pranverë dhe… edhe ne të harruarit nga Zoti e bota kemi filluar të ndjejmë ardhjen e saj edhe pse ju shëmbëllejmë atyre leprozëve,edhe pse rreth e rrotull shikojmë vetëm tela me gjëmba ,ushtarë që na kanë drejtuar bajonetat, mitrolozët dhe shkëmbenj të copëtuar që duket se do të shkëputen nga çasti në çast e do të na zënë nën vehte në këtë gropë ferri që rrethon kampin.Jemi duke lëvizur si zakonisht në atë pak hapësirë të kampit kur papritur ja behin policë të shumtë duke shoqëruar komandantin e kampit.Pasi qëndrojnë disa minuta duke soditur të burgosurit,na japin urdhër të futemi të gjithë në sallën e kulturës.

                                VDEKJA E DIKTATORIT

Është ora dymbëdhjetë dhe Radio-Televizori shqiptar jep një komunikatë ku njoftohet vdekja e diktatorit…..Ajo ç’ka ndjemë në ato çaste ishte një përzjereje habie,mosbesimi e gëzimi bashkë.Fshehtas filluam të vështrojmë e përshëndesim në heshtje njeri tjetrin dhe kjo heshtje më e madhe se çdo heshtje tjetër,pushtoi sallën….

Ndërkohë jepet urdhëri të dalim nga salla dhe të burgosurit,me sytë që ju shkëlqejnë nga gëzimi,në heshtje,me grushtat e shtërnguar dalin nga salla dhe secili në ato çaste sublime, përfytyron Lirinë e aq dëshiruar e pritur në dekada që do të trokas së shpejti …të paktën kështu kishte ndodhur dhe në Bashkimin Sovjetik kur kishte ngordhur Stalini….por me një ndryshim,Atje miliona turma të kampeve të Siberisë kishin bërtitur e ulëritur,ndërsa ne e kishim pritur në heshtje këtë gëzim që dukej se zbriste nga qielli,në të kundërt na dukej se Demoni do të ngjallej e do të na përpinte të gjithëve….Edhe pse e kishim dëgjuar me veshët tanë,edhe pse e kishim lutur e dëshiruar për katër dekada,prapë na dukej si ëndërr……diktatori kishte ngordhur edhe pse ishte shndrruar në pamundësi në ndërgjegjen e gjymtuar të popullit. Për dyzet vjet me rradhë nëpërmjet një terrori sistematik e të paparë në historinë njerëzore,ky diktator i neveritshëm kishte mundur të gjymtonte arsyen e një kombi të tërë duke e shndruar atë në një mit……

Fotografinë e tij të varur në mur do ta gjeje pothuajse në të gjitha familjet shqiptare dhe në këmbët e tij që kullonin gjak do të hidheshin aq shumë lule sa që dhe vet Napoleoni,Hitleri,Stalini e gjithë mbretërit e botës do ta kishin zili……

Është dita e dytë e zisë kombëtare të shpallur për nder të diktatorit,flamuri qëndron në gjysëm shtizë duke e nderuar atë që e tradhëtoi këtë flamur…Me detyrim na fusin na sallën e kulturës të ndjekim ceremoninë….Është e tmershme, ironike, poshtëruese kur shikon që një popull i tërë poshtëron veten duke u përulur e derdhur lot përpara arkivolit të diktatorit…

Të persekutosh një popull për gjysëm shekulli dhe ky popull të vajtojë vdekjen ,ky është paradoksi më i madh njerëzor në histori për botën perëndimore e të civilizuar që nuk e provoi e as imagjinoi terrorin e kuq,terror që politakanët e tyre ua bënë dhuratë popujve të tjerë.. por është edhe më neveritëse kur të burgosur që dergjen këtu në këtë gropë leprozësh pa asnjë rrugëdalje,pa asnjë shpresë, kanë filluar të qajnë e derrdhin lot për përbindëshin .Kuadro të lartë të partisë dhe pushtetit ,dikur pjestarë të bandës së diktatorit mbajnë fjalime dhe betohen se edhe pse në burg do të mbeten besnik të komandantit dhe partisë madje dikush shkon në marrëzi kur thotë se partisë iu pre një krah, por është krahu tjetër Ramizi-Nexhmija që nuk na lë në dorën e armiqëve të popullit ballistëve…

HIPOKRIZI

Hipokrizia nuk ka fund . Në një stend të emulacionit socialist eshtë vendosur një portret i madh i përbindëshit ku një i burgosur mjeran i fshin xhamin dhe mbush me ujë një vazo me lule… Nuk më durohet,i afrohem dhe e pështyj:-Të të vijë turp- i them kot e ke ,nuk e ngjall dot edhe ti do ngordhësh këtu si qen e as kanë për ta falur dënimin. Të burgosur të tjerë zbresin shkallët për të shkuar në banjo dhe përpara fotografisë së diktatorit sa herë që e shikojnë mbushen me frymë.. .

Është dita e tretë e zisë dhe e ceremonive dhe një i burgosur informator i komandës i shoqëruar nga policë ,shkon në ç’do kapanon duke kërkuar firmën e ç’do të burgosuri …. Bëhet fjalë për një telegram që do ti dërgohet K.Q.P .P SH se dhe Ledit Makbedh ,Nexhit…Një pjesë e madhe frikacakësh e dallkaukësh shumica ish kuadro komunist firmosin atë paçavure por ka dhe të tjerë kurajozë që as nuk u trembet syri….I burgosuri informator më afrohet dhe më zgjat bllokun…..Pasi e vështroj me neveri i them të largohet ….policët që e shoqërojnë pasi më shikojnë më urrejtje duke lëvizur kokën në shenjë kërcënimi, ia bëjnë me shenjë të vazhdojë me të burgosurit e tjerë……

Me sa kuptojmë,është një lojë e ndyrë e sigurimit të shtetit për t’i poshtëruar e vrarë politikisht të burgosurit e që në të ardhmen t’a përdorin si dokument poshtërues në histori…..

Sot është dita e fundit e ceremonive dhe turmat të përulura deri në poshtërim nga frika,mbushin me lot e lule rrugët e Tiranës së kuqe duke i dhënë lamtumirën e fundit Përbindëshit të kuq…..Gjithë makina e propogandës së kuqe nën ingranazhet e së cilës janë përpëlitur të gjitha institucionet,ka vetëm një devocion…nderim diktatorit….Shiu nuk ka të pushuar sikundër dhe kortezhi njerëzor që nuk ka të mbaruar veç një gjë është e sigurt….Përbindëshi ka ngordhur………

DHURATA PER VITIN E RI

Ditët,javët ndjekin njëra tjetrën dhe asnjë shenjë Lirie nuk po shfaqet në horizont e të burgosurit natyrshëm kanë filluar të humbin durimin dhe mjerimi e shpresat mizore kanë filluar të mbulojnë fytyrat e tyre …..Pak nga pak po i afrohemi Dimrit dhe sot ka filluar dëbora e parë e ashtu butë – butë ka shtruar çarçafin e bardhë…..Më në fund trokiti dhe Dita e vitit të Ri që shumica mendonte se do ta kalonte në Liri pranë të dashurve të tyre që dhe ata mezi i prisnin…..Është kohë darke dhe të burgosurit si zakonisht janë rreshtuar për të ngrënë darkën,atë pak supë nga mbeturinat e gjellës së ushtarëve kur nga mensa del një i burgosur i shoqëruar nga policët që i bërtasin e ulërijnë.Ai ka gjetur një krimb në supën e tij dhe ua ka treguar të burgosurve të tjerë të cilët në rradhë,njeri pas tjetrit, e kanë derdhur supën në kazanin e plehrave….Ndërkohë lajmërohet komanda dhe në kamp vjen oficeri rojes i cili pasi i ka reshtuar të gjithë të burgosurit pyet se kush prej tyre e ka gjetur krimbin….Një i burgosur ,duke ngritur dorën i përgjigjet oficerit të rojës e ndërkohë oficeri rojës i bën shenjë të dalë nga rreshti e të qëndroj përball turmës së të burgosurve dhe pastaj u drejtohet të burgosurve;e shikoni këtë armik të betuar?Ky maskara ka hedhur krimbin në gjellë për të diskretituar komandën dhe qeverinë ?Ju e dini shumë mirë që ushqimi është i bollshëm dhe i pastër dhe qeveria e partia kujdeset për ju…..ky armik i betuar i popullit nuk ka për tu reabilituar kurrë dhe do të ngordh si krimbi në burg…….dhe pasi ua bëri me shenjë policëve u largua nëpër shkallët që të çonin në zyrat e komandës….Policët e mbërthyen prej krahësh fatkeqin dhe pasi e lidhën e morën në drejtim të birucave …..Të burgosurit në turmë filluan të mërmërisnin ndërkohë që policia dha urdhër të shpërndaheshin e të niseshin drejt fjetores……U nisa drejt shkallëve për të shkuar në fjetore dhe dikush më preku supet ….Ishte një shoku im që gjithmonë bënte shaka,edhe në momente dramatike….

-Ku shkon?-  më pyeti duke qeshur?

E vështrova një çast pa folur dhe pastaj me buzën në gaz ju përgjigja;në krevatin e kashtës të mbuloj kokën me batanije e të pres plakun e Vitit të ri….

Në moment fytyra e tij u vrejt,më vështroi me dhimbje dhe u nis drejt dhomës së tij pa folur ….

-Ah, harrova,- i thashë me zë të ulët…Çfarë më tha bashkëvuajtësi?…Krimbi ishte dhurata më e bukur e Vitit të Ri dhe sonte do të shkruaj një dramë…..Kujdes më tha ai….sonte ka shumë policë vërdallë dhe po të kapën do të të kalbin në qeli dhe u largua…..Dhe atë natë,me kokën mbuluar me batanijen e grisur e të pistë,unë shkruajta një nga dramat e shumta por pa mundur t’a hedh në letër ngaqë policët hynin e dilnin pa pushim nëpër dhoma….

Dëbora vazhdonte të binte pa pushim dhe britmat e ushtarëve që ndërronin shërbimin,dhe ndonjë fishek zjarri që hidhej për të ndricuar telat me gjëmba ,më kujtuan se kishte trokitur Viti i Ri 1986….

ZOT, ÇFARË TË KEMI BËRË?

Zbulova kokën dhe i hodha një vështrim dhomës ….të gjithë kishin mbuluar kokat me batanije…doja ti zgjoja,t’ju tregoja se kishte ardhur Viti i Ri,se përbindëshi ishte shndruar në kërmë e nuk ngjallej më por mu duk se do t’u prishja ëndërrën…Zot,- thashë me vete…Çfarë të kemi bërë..! E ashtu me kokën mbuluar me batanijen e vjetër të pistë e të grisur nisa të belbëzoj disa vargje që i kisha shkruar kohë më parë vetëm e vetëm të më zinte gjumi……

Eh Statujë,Statujë e Lirisë
Sa kurora rinie vyshkur mbi ball
Jehona dashurie që kurrë nuk u dhuruan
Sa kafka martirësh mbetur pa var

Eh Statujë,Statujë e Lirisë
E vetmja dritë,i vetmi zjarr
E vetmja shpresë ku ëndërrat udhëtojnë
Përzjerë me klithma,kulluar në gjak

Eh Statujë,Statujë e Lirisë
E vetmja dritë që na mban gjallë
Por dhe po ikëm pa u takuar
Besomë,do vinë të të puthin vrasësit tanë

I gjithë në rrjetë
U katandis globi
Oqeanet,kontinentet
Dhe qielli vet’
Vall si duron Zoti
Tek sheh nga sipër
Si kryqëzohen e përpëliten
Bijtë e vet…

* Spaç 1986

DEKLARATE E FEDERATES PANSHQIPTARE TE AMERIKES”VATRA”/

Federata Panshqiptare e Amerikës VATRA ka ndjekur me një interes të lartë cështjen e transferimit të ambasadës së Shteteve të Bashkuara në Jeruzalem dhe ka mbështetur qëndrimin e Presidentit Trump pa asnjë rezervë.

Federata Vatra, mbështetësit dhe simpatizantët e saj në SHBA dhe mbarë botën janë ndjerë tejet të zhgënjyer nga votimi kundër i Qeverisë së Republikës së Shqipërisë për Rezolutën e paraqitur në OKB.

Kjo votë kundër SHBA e Kryeministrit Edi Rama është jo vetëm mosmirënjohje për gjithë mbështetjen amerikane ndaj Shqipërisë përgjatë shtetformimit, e deri më tash, si edhe për rolin vendimtar në krijimin dhe procesin e njohjes së Republikës së Kosovës, por është edhe një mesazh tejet i rrezikshëm për vazhdimësinë e marrëdhënieve mes SHBA dhe Shqipërisë. Votimi i Qeverisë Shqiptare kundër SHBA është akti i dytë publik i Kryeministrit Edi Rama, pas deklarimit të tij të mëparshëm se zgjedhja e Trumpit President të SHBA “Zoti na ndjeftë, do të dëmtonte botën demokratike”.

Parë në zhvillimet më të fundit të diplomacisë amerikane, sa i përket anëtarësimit të Kosovës në OKB, vota e Qeverisë Shqiptare kundër Shteteve të Bashkuara konsiderohet nga Federata Vatra  si një Akt Antikombëtar.

Duke përfituar nga ky moment krycial i diplomacisë botërore, VATRA shpreh publikisht  mbështetjen më të thellë për Presidentin Trump dhe përpjekjet e tij për të rritur autoritetin e SHBA në botë. Gjithashtu, Federata Panshqiptare Vatra vlerëson jashtëzakonisht prezantimin tejet professional dhe mbrojtjen dinjitoze të kësaj nisme në OKB nga Ambasadorja Nikki R. Haley.

Së fundi, Federata Panshqiptare e Amerikës VATRA, si organizatë shekullore dhe më e madhja e diasporës shqiptare rikonfirmon qëndrimin e saj të palëkundur në mbështetje të Presidentit Trump dhe dënon me ashpërsi sjelljen antikombëtare të Kryeministrit të Shqipërisë Edi Rama.

Vatra i bën thirrje ndërgjegjes shqiptare kudo në botë që në këto momente delikate të rrisë dashurinë dhe besimin tek SHBA, si vendi më mik i kombit tonë.

Federata Panshqiptare e Amerikës Vatra po ndjek me vëmëndje situatën dhe do të paraqesë shqetësimin e saj në instancat më të lartë të Shteteve të Bashkuara të Amerikës.

President

Dritan Mishto

– KOMENT I GAZETËS DIELLI”, ORGAN I FEDERATËS PANSHQIPTARE TË AMERIKËS”VATRA”/

– Ngritja e varrezave greke në Shqipëri cënon sovranitetin dhe dinjitetin e Shqipërisë dhe nxit më tej nacional-shovinizmin e verbër të qarqeve antishqiptare./

         Diplomacia e Qeverisë “Rama 2″ duket se ka kapitulluar pa kushte. Ministri ynë i Jashtëm, duke përcjellë direktivat e pakonsultuara të Kryeministrit,që vetë vendos e vetë vulos(madje pa u konsultuar as me Presidentin e Republikës) ka cënuar interesat kombëtare të shqiptarëve duke lëkundur nga themelet marrdhëniet me partnerët strategjik, veçanërisht me Shtetet e Bashkuara të Amerikës.              Vota”kundër” në OKB ishte qartësisht një Akt Antikombëtar, siç e konsideron deklara e Kryetarit të Federatës Panshqiptare të Amerikës VATRA, z. Dritan Mishto.

        Ky akt foshnjor në Diplomaci, u parapri nga një tjetër akt antikombëtar siç është Vendimi i Qeverisë “Rama 2” i 13 Dhjetorit për ndërtimin e varrezave greke në Shqipëri. Qeveria shqiptare ka deklaruar se bisedimet e fundit greko-shqiptare kanë dhënë shenja pozitive për heqjen e Ligjit të Luftës, por duket se çmimi do të jetë tepër i kripur. Qëndrimi servil i qeverisë shqiptare me lëshimet që po bën për ndërtimin e varrezave greke në Jugun e vendit do të jetë me pasoja të pariparushme. Diplomacia shqiptare duhej të kishte këmbëngula fort se Ligji i luftës është një mbetje historike e njëanshme pasi Shqipëria kurrë nuk i ka shpallë Luftë Greqisë. Nga ana tjetër ushtarët grek që ranë në tokën shqiptare hynë për ta pushtuar Jugun e Shqipërisë. A mund të nderohen pushtuesit me varreza monumentale apo mauzole?

Qeveria e Kryeministrit Rama duhet të shohë edhe pasojat e vendimit të saj antikombëtar. Mirë është që të dëgjojë dhe historianët e krahut të vet, që këmbëngulin se ndërtimi i varrezave do të ligjërojë njohjen e të ashtuquajturit Vorio Epir.

    Federata Panshqiptare e Amerikës përherë ka qenë e ndjeshme ndaj akteve të tilla që cënojnë sigurinë kombëtare dhe hapin plagë të vjetra siç janë ato të pretendimeve njëshekullore greke për Vorio-Epirin. Qëllimi strategjik i fqinjit tonë Jugor është që ta bëjë fakt të kryer atë që ajo e cilëson Vorio-Epir dhe të faktojë pretendimet e qarqeve antishqiptare, duke plotësuar me varreza kufirin e shtetit të pretenduar, një fantazmë që mbanë ngritur rrethe antishqiptare në Greqi  e brenda Shqipërisë.

Vendimi i Qeverisë që tashëm është bërë publik(Dielli e ka këtë vendim) duket se ka shumë pika të errta dhe mbjell pasiguri Kombëtare. Vendimi nuk zbardh vendgërmimet për të gjetë eshtrat e ushtarëve grekë të  rënë gjatë luftës Italo-greke, gjë që mund të çojë të përsëriten ngjarjet e turpshme të Kosinës në Përmet, ku prifti bënte pazare me eshtrat e  të vdekurëve dhe në varrezën gjoja të ushtareve grekë u gjetën eshtra fëmijësh dhe pleqësh shqiptar, pa përmendur eshtrat e kafshëve.

Qeveria lipset të jetë trasparente dhe të tregojë publikisht se ku do të bëhen gërmimet , ku do të ndërtohen varrezat e reja dhe sa do të jetë numri i tyre?!

Qeveria Rama në Vendimin e publikuar u drejtohet edhe vendimeve të qeverivë paraardhëse, duke iu referuar Qeverisë Berisha në vitet 2010, 2011 dhe në 2012-tën. Në Vendim shkruhet se ky  Vendim i tanishëm mbështetet  në neni 100 të Kushtetutës dhe u referohet neneve 4-5, të marrëveshjes së bashkëpunimit ndërmjet Këshillit të Ministrave të Republikës së Shqipërisë dhe qeverisë së Republikës së Greqisë, për kërkimin, zhvarrimin, identifikimin dhe varrimin e ushtarakëve grekë, të rënë në Shqipëri gjatë luftës greko-italiane të viteve 1940-1941, dhe për ndërtimin e vendprehjes për ta, brenda territorit të Republikës së Shqipërisë, ratifikuar me ligjin nr, 10256, datë 25.3. 2010. Në vendim janë përcaktuar detyrimet e Ministrive përkatëse si e mbrojtjes, Infrastrukturës dhe energjisë,detyrimet e pushtetit vendor, por nuk përcaktohen saktësisht vendgërmimet dhe vendvarrimet.

Vendimi i qeverisë  dikton Shqipërisë që çdo vit të organizojë me 28 tetor ceremonitë zyrtare për të nderuar  ushtarakët grekë!

 Federata VATRA i ka kundërshtuar në vijëmësi vendimet e qeveritarëve shqiptarë, qofshin të majtë a të djathtë duke këmbëngulur se pas strategjisë greke fshihen qëllime të qarqeve antishqiptare që kanë pretendime ndaj të ashtuquajturit Vorio-Epir. Është i njohur qëndrimi mospajtues i Vatrës edhe gjatë kohës kur në pushtet ishin demokratët. Në atë kohë ish kryetari i Federatës Panshqiptare VATRA, dr. Gjon Buçaj, pat shkruar një Letër publike ish presidentit  Bamir Topi, ku i kërkonte publikisht që të mos e dekretonte Ligjin e miratuar nga Kuvendi i Shqipërisë me 25 mars 2010 , për ngritjen në territorin e Shqipërisë të varrezave për ushtarët grekë të vrarë gjatë Luftës Italo-Greke në periudhën e viteve 1940-1941.

   Ish Kryetari i Vatrës, shkruante në letrën drejtuar presidentit se vatranët, si të gjithë shqiptarët kudo në botë, të cilët e duan kombin e atdheun, janë thellësish të shqetsuar nga ky veprim i kryer në ditën kur, gjatë paradës në Athinë duke kremtuar pavarësinë e Greqisë, njësi ushtarake greke thërrisnin se do të pinin gjakun e shqiptarëve. Ky nuk është një episod i izoluar, por nji akt i rëndë provokues, i përsëritur disa herë, edhe në 2007-ën. Qeveria dhe shteti grek nuk kanë bërë asgjë për të parandaluar përsëritjen e dukurive të tilla armiqsore kundër Shqipërisë e shqiptarëve.

      VATRA mbështet marrëdhënje të vërteta miqësie midis Shqipërisë dhe Greqisë. Ne besojmë se dy vendet dhe popujt tanë kanë shumë vlera të përbashkëta që shkojnë deri në lashtësi. Por miqësia e vërtetë vendoset në barazi, dinjitet dhe interes të ndërsjelltë. Asnjëherë dinjiteti shtetëror dhe kombëtar nuk mund t’i bëhet dhuratë një vendi të huaj, sado mik që të jetë ai.

  Asnjë shtet sovran nuk i ngre përmendore apo varreza një ushtrie të huaj pushtuese. Është fakt historik se Shqipëria e pushtuar nga Italia fashiste kishte humbur pavarësinë dhe personalitetin juridik si subjekt i së drejtës ndërkombëtare. Pavarësisht nga kjo, edhe pse dy vendet tona janë tashmë anëtarë të NATO-s, Parlamenti Grek mban në fuqi Ligjin e Gjendjes së Luftës me Shqipërinë, duke u shkaktuar dëme të mëdha pasurore shtetasve shqiptarë me interesa ekonomike në Greqi.

……….Është e vërtetë se në vitin 1940-1941 trupat greke mbrojtën me heroizën vendin e tyre nga fashistët italianë. Mirëpo ato u kthyen vetë në trupa pushtuese kur hynë në trojet shqiptare, përfshirë Korçën, Gjirokastrën, Himarën, Sarandën etj. Qeveria greke vendosi një regjim të vërtetë pushtimi në Shqipërinë e jugut, duke mos lejuar ngritjen e flamurit shqiptar, duke futur në qarkullim monedhën greke e duke ndërmarrë veprime të tjera aneksuese. Madje, qeveria greke refuzoi edhe thirrjet e Mbretit Zog dhe të patriotëve shqiptarë për krijimin e forcave të përbashkëta ushtarake që do të ndërmerrnin çlirimin e plotë të Shqipërisë nga Italia fashiste dhe rikëthimin e qeverisë së ligjshme shqiptare në vend.Shembulli më i qartë i synimeve aneksioniste të Athinës ishte vendimi i shtatmadhorisë greke për të mos tërhequr trupat pushtuese nga Shqipëria e jugut, megjithë kërcënimin që i vinte vendit të tyre nga ndërhyrja gjermane në Maqedoni. Për më tepër, edhe para kapitullimit ndaj gjermanëve, gjeneralët grekë u përpoqën të hyjnë në pazarllëk me nazistët që Shqipëria e Jugut t’i mbetej Greqisë.

            Praktika ndërkombëtare tregon se për raste të tilla do të mjaftonte një monument i thjeshtë dhe jo ndërtimi i varrezave masive në tokën shqiptare. Eshtrat e ushtarëve grekë le të varrosen me nderime në Peloponez apo Atikë, por kurrsesi në tokën tonë. Ngritja e varrezave për ta në Shqipëri cënon sovranitetin dhe dinjitetin e Shqipërisë dhe nxit më tej nacional-shovinizmin e verbër greko-madh.

LIBRI FRANCEZ I 1553 : SKËNDERBEU MES PERSONALITETEVE MË TË FAMSHME QË NGA JEZU KRISHTI E DERI TE HENRI II I FRANCËS/

Nga Aurenc Bebja*, Francë – 26 Dhjetor 2017/

Në faqen n° 196, të librit me titull “La Seconde partie du Promptuaire des medalles des plus renommees personnes commençant à la nativité de notre Sauveur Jesus Christ & continuant iusques au Treschrestien Roy de France Henri. II. du nom, à present eureusement regnant. – Pjesa e dytë e përmbledhjeve të medaljeve të njerëzve më të famshëm duke filluar që prej lindjes së Shpëtimtarit tonë Jezu Krishtit dhe duke vazhduar deri te mbreti i krishterë i Francës, Henri II, që tashmë fatmirësisht mbretëron”, të autorit dhe botuesit francez, Guillaume Rouillé, gjejmë një medalje dhe shkrim të veçantë, dedikuar heroit tonë kombëtar, Gjergj Kastriotit Skënderbeut.

Blogeri Aurenc Bebja, nëpërmjet faqes së tij “Dars (Klos), Mat – Albania”, sjell në vijim këto informacione për lexuesin shqiptar :

Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France

“Skënderbeu (i quajtur kështu nga turqit, pasi u bë synet, sepse më parë quhej Gjergj Kastrioti) u dha peng nga babai i tij, mbret i Epirit dhe Shqipërisë, vende të njohura më parë si Maqedonia, Muratit, perandorit të shtatë të turqve, i cili pasi eksperimentoj aftësinë e tij gjatë përshleshjeve, e bën atë shefin e tij të ushtrisë kundër hungarezëve, të cilëve Skenderbeu u dorëzua, për fat të keq të turqve. Për më tepër, detyroi Bashën, sekretarin e turqve, që t’u shkruajë drejtuesëve të Krujës, që ai është dërguar nga vetë Murati për të drejtuar qytetin e lartpërmendur. Kështu e mori në drejtim vendin e tij…Murati u nis për Epir me një fuqi të madhe, duke e mbajtur Krujën të rrethuar pa sukses për disa muaj, vdiq nga trishtimi.”

VEPRIMTARI  PERKUJTIMORE PER 100-VJETORIN E RENIES SE AT STATH MELANIT 1858-1917 “NDER I KOMBIT”/

At Stahi Melani kishte lidhje me Vatren e Amerikes. Ai qeshprehur se:”Vatra është këtu, oxhaku është ne Shqipëri… do vete të jap shpirtin atje.”/

Në mbasditen e datës 23.12.2017 SHAK “Permeti” dhe “Lëvizja Foleja Kombetare Shqiptare”zhvilluan veprimtarinë perkujtimore, homazh per 100-vjetorin e renies se deshmorit te kombit At Stath Melanit ne sallën e koferencavete QKMF “OdhisePaskali”e cila qe zbukuruar me flamuj kombetar dhe tufa me lule, Salla ishte e mbushur plot me pjesmarres.

Ne keteveprimtari nderuan me pjesmarjen e tyre kryetari i Bashkise Permet z.Niko Shupuli,kryetarja e keshillit bashkiak Miranda Habili ,Nen/prefekti Anastas Naqe, kryetarja e “Levizjes Foleja Kombetare Shqiptare”znj.ElidaJorgoni përfaqesues te shoqatave te ndryshme atdhetare kulturore,qytetar te Përmetit dhe te afërm te familjes.

Veprimtarine e hapi kryetari i SHAK Përmeti z.Kastriot Bezati i cili falenderoi pjesemaresit dhe ia dhe fjalen përshëndetëse kryetarit te Bashkise ne Permet z.Niko Shupuli.

z.Niko Shupuli përshëndeti ne emër te Institucionit te bashkisë dhe u ndal te jeta dhe vepra atdhetare e At Stath Melanit.

Me pas z. Kastriot Bezati përshëndeti ne emër te SHAK “Përmeti”, falenderoi pjesëmaresit e shumte dhe mbajti kumtesën për aktivitetin e atdhetar te At Stath Melanit.

Ne emër te familjes nipi Arqile Lako falenderoi për ketë veprimtari te bukur dhe emocionuse kryetarin e Bashkise, ”SHKA Përmeti” pjesemaresit, dhe u shpreh se ne na duket sikur ngjarja ka ndodhur dje,salla eshte e mbushur plot. At Stahi Melani kishte lidhje em vatren e Amerikes. Ai qeshprehur se:”Vatra është këtu,oxhaku është ne Shqipëri… do vete të jap shpirtin atje.”

Edhe znj.Elida Jorgoni përshëndeti ne emër te Lëvizjes Foleja Kombëtare Shqiptare. Poeti Lumo Kolleshi recitoi nje poezi kushtuar At Stath Melanit nga libri poetik “Derdhen Vetëtima”.

Stermbesa Zana Mero lexoi përshëndetjen e historianit Dr.Apostol Kotani drejtuar pjesëmarësve në ketë veprimtari përkujtimore.

Aktori Pandi Duka recitoi vargjet e popullit kushtuar At. Stafh Melanit me nivel te lartë artistik. Përshëndeti përfaqësuesi i shoqates “Çameria” z.Ilir Iliazi, znj.Brunilda Lato përfaqësuese e komunitetit kalabrez bëri nje pershendetje te veçantë, e cila u prit me emocione te mëdha nga pjesëmarësit.

Jakup Reka për faqësues nga Kaçani ku falenderoi për mundësinë qe ju dha per te shprehur mendimet e tij për veprimtarinë e At Stath Melanit.

Mbesa e Petro Nini Luarasit znj. Sonja Skënder Luarasi përgezoi organizatortët ne menyre te veçantë përfaqësuesin e kalabërise dhe shoqatës Çameria. Ne fjalimin e saj ra ne sy keqardhja që ne takimin qe po organizohej nuk kishte përfaqësues te klerit orthodoks.

Grupi i sazeve te Përmetit dhe “muzapolifonike“ interpretuan këngë kushtuar At Stath Melanit.

Në datën 24 dhjetor 2017 te varrezat e dëshmorëve pranë varrit te At Stath Melanit u bëne homazhe dhe u vendosen kurora dhe tufa me lule.

Permet me 24.12.2017 Pergatit kroniken dhe fotot, MuharemKamani

KUSH ISHTE AT STATHI MELANI

Stathi Melani ishte një prift ortodoks shqiptar, pjesëmarrës i Kongresit të Manastirit, i cili vendimet e marrura në kongres për përhapje e gjuhës së njësuar letrare shqipe i zbatonte në fshatrat e Shqipërisë së jugut. Për veprimtarinë e tij patriotike ai u përndoq nga autoritetet turke që sundonin në atë kohë në Shqipëri. Edhe përkundër faktit që turqit ia dogjën tri herë shtëpinë, ai nuk e ndali veprimtarin e tij. Në të njëjtën kohë veprimtaria e tij përcillej edhe nga priftërinjtë ortodoksë grekë të cilët organizuan edhe vrasjen e tij. Kështu, më 24 dhjetor 1917 banda e kusarëve të Josif Suropullos i zuri pritën e vrau dhe i masakroi kufomën duke i prerë kokën për t’u tërhequr vërejtjen dhe frikësuar veprimtarët e tjerë shqiptarë ortodoksë. Megjithatë vrasja dhe masakrimi i tij te të rinjtë e Shqipërisë së jugut ishte vetëm një vërtetim për rendësinë e gjuhës shqipe. Veprimtaria patriotike e At Stath Melanit, që kap një periudhe rreth 35 vjeçare dhe që u zhvillua në Stamboll, në Shtetet e Bashkuara te Amerikës dhe mbi dhjete vjet në Shqipëri, është e njohur në brezat e moshuarte krahinave te Shqipërisë Jugore dhe me gjere. Për veprimtarinë atdhetar te tij hedhin drite një mori shkrimesh, në libra, gazeta e revista te kohës, që kur ishte gjalle dhe pas rënies dëshmor, nëpërmjet te cilave dhe burimeve te shumta gojore, është arritur te jepet një tablo pak a shumë e plote për veprimtarinë e këtij patriot! Ai as pasurinë e gjithë botes nuk e vinte përpara detyrës se shenjte ndaj Atdheut.

Vlerësimi që i ka bere patrioti i dëgjuar, Mihal Grameno, qysh në vitin 1907 si : “Atdhetar i flakte, i zgjuar dhe trim, si një nga te paktët patriote që përpiqeshin për te drejtat kombëtare në kohen e Sulltan Abdyl Hamitit”, tregon se ai ka zhvilluar një veprimtari te shquar qysh në dhjetëvjeçaret e fundit te shekullit XIX. Për te ka folur e shkruar me respekt Fan. S. Noli dhe shumë patriote e bashkëluftëtare te tij, shoqëri patriotike dhe redaksi gazetash. Veprimtaria e At Stath Melanit nuk kufizohet vetëm në fushën e propagandës e te organizimit. Ai ishte njëkohësisht edhe një luftëtar i pa epur, për me tepër një komandant çete i zoti, që paraprinte me shembullin e tij në çdo ndeshje me armiqtë. Qene bashkëluftëtar me me Riza Velçishtin, Mihal Gramenon, Çerçiz Topullin, Sali Butken, Hajredin Tremishtin, Kopi Tushemishtin, Pandeli Çeçon, Mihal Dhosin, etj.

At Stath Melani vritet në pusi nga andartët grekë më 24 dhjetor 1917. Vrasja e At Stathit shkaktoi një valë te madhe hidhërimi jo vetëm në popullsinë e krahinave te Përmetit, Leskovikut dhe Kolonjes, por edhe te Gjirokastrës, Tepelenës, Delvinës, Sarandës, Çamërisë dhe Vlorës, si dhe ndër shqiptaret jashtë atdheut në ShBA dhe gjetke. U bene shumë protesta tek autoritetet italiane te pushtimit, nëpërmjet te cilave kërkonin zbulimin dhe ndëshkimin e vrasësve.

KRYETARI I VATRËS, VIZITË NË FAMILJEN E MARASH MRNACAJ PËR DITËLINDJE/

Mbrëmjen e së Shtunës, Kryetari i Vatrës z. Dritan Mishto, i shoqëruar nga anëtarët e kryesisë Marjan Cubi, Zef Balaj, e Editori i Diellit, shkuan në familjen e Marash Mrnacaj, babai i heroit të Demokracisë Nick Mrnacaj.
Vizita u bë me rastin e ditëlindjes së Marash Mrnacaj, i cili me 21 dhjetor mbushi 91 vjet.
Familja Mrnacaj, me Marashin dhe Mrijen në krye, ka dalë tek porta dhe u uruan mirëseardhjen e mysafirëve. Ndërkohë që përcillen urimet për ditëlindjen e Marashit dhe Krishtlindjet, tavolina shtrohet sa hap e mbyll sytë.Marashi ndjehet i nderuar për vizitën dhe falenderon kryetarin e Vatrës dhe bashkëpunëtorët e tij për këtë vizitë:-Më keni nderuar burra, faleminderit që më erdhët. Ngrihen gota dhe përcillen urimet.Kryetari Mishto e nxit bisedën duke kërkuar nga Marashi të sjellë në kujtesën shtegtimin e tij të guximshëm të arratsijes prej regjimit komunist me gjithë familjen, me gjithë bagëtinë e kafshët e ngarkesës. Kujtesa e Marashit është e kthjellët ai e kujton gjithcka me detaje. Ishte koha kur vëllanë Nikollën ia kanë arrestuar pa bërë asnjë faj, pa kryer asnjë krim, ndërkohë që dhe familjes po afrohej arrestimi i vëllait tjetër, Pjetrit dhe familja ishte futë në listën e internimit. Në këto kushte u mor vendimi i ikjes. Ishte tamam dita e lindjes së tij, 21 dhjetori.
E ndjek me interes bisedën për të provuar kujtesën e tij. Është tepër i saktë, tregon gjithcka sic ma kishte treguar gjatë intervistës që i pata marrë me rastin e 90 vjetorit.
Marashi tregon: Dolëm nëpër natë dhe me kujdes, pa u ndjerë, u kaluam pas shpine rojeve, që po ndërroheshin tek burimi pranë fshatit. Pasi u bashkuam me babën e morëm bagëtinë përpara, ecnim ngadalë. Ishte frikë e madhe sepse kishim edhe dy fëmijë të vegjël, njërin 3 vjeç dhe tjetrin 9 muajësh. Po sikur ata të qanin? Gjithçka përfundonte aty…Ishte terr i thellë. Ecja nëpër pyll u vështirësua shumë. U hymë në hak edhe mushkave të ngarkuara, ato pengoheshin nga degët e pemëve. Asgjë nuk shihej para këmbëve. Hapat hidheshin kuturu. Vdekja përgjonte në çdo hap. Mund të binim në honet e thella që shtriheshin poshtë këmbëve tona. Rrëzoheshim, ngriheshim me mundim dhe vazhdonim të ecnim. Qëndruam pak se menduam, ndoshta do të na ndihmonte hëna që duhej të lindëte në ato çaste, por për fatin tonë të keq, terri u shtua, ia nisi shiu. Ecja u vështirësua shumë.Marashi, kujton se kishte një elektrik të vogël me bateri, me të cilin ndriçonte para këmbëve që të vazhdonin mundimshëm ecjen. Pas shiut nisi bora.Keq e më keq, rrugëtimi u vështirësua. Dukej se po përjetonim një tmerr ferri. Fëmijët kishin ngrirë, duart u ishin ënjtur. Nisën të qanin. Diku, gjatë ditës së nesërme, rrëzë një shkëmbi,u përpoqëm të ndezim zjarrin, nga që fëmijët nuk pushonin së qari, por ishte e vështirë, lagështia, bora pengonin. Na ka parë në ato momente një malësor treshian dhe na është ofruar. Duke zbërthyer fishekët, u morëm barutin dhe e ndezëm zjarrmin. Treshiani, që u përvëlua nga baruti, na tha se duhej të lëviznim sepse ushtarët shqiptar vinin deri aty për kontroll. Ishim vetëm pak metra larg piramidës. Në ato çaste na doli dhe një problem me bagëtinë, që na u kthyen mbrapa, rihynë në pjesën shqiptare. Shkoi treshiani dhe i ktheu mbrapsht. Pastaj erdhi dhe na mori e na çoi në shtëpinë e vet në Bekaj të Trieshit. Morëm frymë të lehtësuar. Ishim të lagur deri në kockë. Na veshën me rrobat e tyre, edhe pse na rrinin të mëdhaja, nga që ata ishin trupmëdhenj.Na ushqyen. Pasi e kishim marrë disi veten, mikpritësi njoftoi policinë malazeze. Na shoqëruan gati 20 trieshianë për në zyrat e policisë. Fëmijët vazhdonin e qanin nga që trupi u ishte ënjtur e fytyrat u ishin bërë plagë. Bagëtinë, s’mund ta merrnim me vete, ia lamë atij që na kishte ndihmuar. Na çuan në Titograd, ku na mori në pyetje UDB-ja. Çdo i rritur i qëndronte më vete në një dhomë, ku ballafaqoheshin përgjigjet e intervistave që na bënin. Pyetjet vazhduan për dy javë.U bindën se nuk ishim të dërguar nga sigurimi shqiptar dhe na dhanë strehim politik.
Rrëfimi i tij është dramatik, plot ndodhira… E ndërpret dhe uron:Gëzuar….Mirëserdhët! Si pa u kuptuar kaluan më shumë se dy orë në atë familje të mrekullueshme mes rrëfimeve, urimeve dhe bujarisë karakteristike kelmendase.
Nga familja Mrnacaj janë anëtarësuar në Vatër Marashi, vëllai Pjetër dhe nipi Marku- rritur në kampet e internimit, i biri i vellait Nikolla, qe kaloi rreth 20 vjet burgjeve dhe vdiq ne kampet e internimit. Marku është anëtar i Keshillit të Vatrës.
Kryetari i Vatrës dhe bashkepunetoret e tij falenderuan për mikpritjen.

“Shpirti i tejmbushur me dashuri thotë në gjuhën amtare: gëzuar!”/

Nga Merita B. McCormack/

Uashington DC,28 Dhjetor 2017- Në Washington, në Basiliken më të madhe të kontinentit Amerikan, – “The National Shrine of the Immaculate Conception” u mbajt për here pare një meshë në gjuhën shqipe.  Kishte ardhur nga Shqipëria jonë meshtari atë Mikel Pllumaj, i ftuar në emër të një grupi shqiptaro-amerikanësh nga zonja Eda Zhiti e artikulshkruesja.Dhe s’ishin vetë besimarë katolikë, por u bashkuam shumë, të profesioneve të ndryshme, punonjës të thjeshtë, bizmesmenë, studentë, gazetarë e diplomat, të moshuar, por dhe fëmijë.

Pas një pelegrinazhi mjaft mbresëlënës në Bazilikë, ku mes shenjtëve na u duk se na priste dhe Shenjtorja jonë Nënë Tereza, dhe së bashku zbritëm në Kapelën e Zojës së Këshillit të mire, “Zoja e Shkodrës, Pajtorja e Shqipërisë” dhe pranë saj, në “Mbretereshën e Misioneve” nis mesha historike.

Them historike, sepse ishte hera e pare qe mbahej nje meshe publike në gjuhën shqipe nga meshtar shqiptar në kete vend të shenjtë, kaq madhështor në zemër të Washington DC, në shenjtoren e Marisë.. Natyrisht që mesha ne gjuhen shqip , nga meshtare shqiptare jane mbajtur ne kete zone, si ajo ne Dioqezen e Arlingtonit, ne Virxhinia, prej meshtareve tanë si Msgr. Lush Gjergji   nga Prishtina  Ipeshkvi i Rreshenit, Imzot Gjergj Meta e lutemi që të kemi dhe të tjera.

Dhe si cdo gje e re qe ka e percjell entuziazmin unik, edhe kjo meshe pati ate ndjesinë e saj “shqiptare” ne shumë kuptime. Kumboi gjuha e Heroit tone Kombëtar, Gjergj Kastrioti Skenderbeut, mbrojtësit të madh të Atdheut, të “Qytetërimit Perëndimor”, të “Atletit të Krishtit” sic e kanë quajtur papët bashkëkohës të tij, kumboi gjuha e Naimit dhe e Fishtës, e Shenjtes Nënë Tereza.   Njerezit ngazelleheshin, të përdëllyer perqafoheshin e flisnin gjuhë amë, shqipen, “gjuhën e perëndive” siç e quanin rilindasit tanë..

Me vemendje e dashuri e respekt te vecante  mirepriten meshtarin franceskan, At Mikel Pllumajn, të Misionit të Françeskaneve Minore (OFM)  shqiptarë, i cili ndante gezimin e te gjendurit mes shqiptaresh gjithashtu.  At Pllumaj ka ardhur ne SHBA pikerisht per t’ju sherbyer komuniteteve shqipfolese, ku nuk kane meshtare të gjuhës shqipe.

Celebrimi i meshes në vetvete ka rëndësi të tejme, se si ne cdo kishe, te vogel apo te madhe, ne nje vend te degjuar si DC apo te panjohur si ndonje fshat rural nga nje vend i padegjuar, në Malsinë tone, kudo, kudo ajo ka te njejtin efekt per nga hiri qe percjell e per nga porositë qe lë në shpirtin e besimtarit, pasi te fut ne misteret, por dhe në të përditëshmen tone, nga  “Darkes se Fundit” në  “Mundimin e Krishtit e ne ringjalljen e tij, ne jeten e Shpetimtarit tone , te Zotit qe u be njeri  jetoi mes njerezve…  Dhe gjithe kjo nga dashuria e madhe per njeriun, qe ne te gezojme jeten e perjetshme.

Kështu po thoshte në shqip Meshtari ynë. Mund te them se cdo fjali vlen si nje teme meditimi, por ajo qe me mbeti mua ne mendje ishte kur tha  “Zoti u be njeri e me se pari  femije, per t’ua hequr friken nga madhështia, sepse askush nuk ka frike prej nje femije !” E duke four per shpirtin e  tejmbushur me dashuri , meshtari nuk harroi te na linte me nje fjali mjaft domethenese, porosinë e madhe duke thene qe nje shpirt i tejmbushur me dashuri nuk mund te mbulohet e të fshihet e nuk mund ta mbaje ate dashuri brenda, por duhet ta jape e shperndaje e derdhe ate nder shpirtra te tjere.

Tek degjoja meshtarin te predikonte gjate homelise , tek zemra me mbushej e ngazellehej,  nuk “deshtuam” si shqiptare te jemi bashkë e t’i buzeqeshnim njeri tjetrit

Dhe u lutem dhe per ata qe s’ishin të pranishëm e per ata qe nuk munden te vinin e ishin larg. Por mesazhi i dashurise u ndie i fuqishëm sa mund te them se edhe lektoreve iu dridhej zeri, edhe kengetareve qe kendonin në shqipen liturgjike,  por edhe meshtari kish emocion. Bile edhe im bir  njezetvjecari  qe me nje fryme erdhi pas  nje takimi pune per te sherbyer ne meshen shqipe,  kishte emocion,  megjithese ka sherbyer qe ne moshen 10 vjece,  me tha se kete here ishte dicka e vecante  ishte “sherbim ne shqip” sic e formuloi ai.

U preka shume edhe per sakramentin e rrefimit, sepse donin ta degjonin ne shqip  absolvimin “Ne emer te Atit te Birit e Shpirtit te Shenjte….”

Do doja te  permendja dhe te falenderoja të gjithë, edhe gazetaret e njohur te seksionit shqip të “Zerit te Amerikes” , z. Ilir Ikonomi dhe znj.. Rudina Dervishi, te cilet ndenjen per disa ore me ne e filmuan e  intervistuan, meshtarin tonë, po kështu dhe  personat  e Bazilikes qe na bene atë tur të praruar me dritë të shenjtë, ate stafit te komunikimit, madje njeri, Larry ,  erdhi e na foli shqip. Na tregoi se kishte qene ne Elbasan dhe se ishte  dashuruar me shqiptaret e me shqipen dhe se njihte nje famije shqiptare e cila e kish ndihmuar shume. Me tregoi se mban kontakt me ta ende pas dy dekadash. Tha dicka interesante: “Kur ngjit me shqiptarin, nuk shkolitesh dot”.

C’ti thoja une atij  , I thashe : “Po ja ashtu jemi ne , ngjisim e nuk shkolitemi, prandaj jemi mbledhur sot ketu si bleta , se kemi meshtarin shqiptar mes nesh,  e  jemi mbledhur si bleta rreth zgjoit e matkes, ne zgjoin e Nenes Mari.”

Falenderoj dhe përfaqësuesin e Ambasadës tonë, z. Visar Zhiti,  poetin e mirenjohur dhe njeriun qe e njeh gjithe kombi per kalvarin  evet ne Shqiperi gjate periudhes komuniste, që jo vetem ihste I pranishem per gjithe aktivitetin, por edhe na përgëzoi  e pershendeti në emër të ambasadores, shqiptare ne Uashinton DC,  znj. Floreta Luli Faber dhe së fundmi, që ishte e para në ketë ngjarje të shenjtë, znj. Eda Zhiti.

E nuk ndaheshim dot pas meshes.  Pjesemarres ne meshe ishin edhe mjaft shqiptare te lindur  ketu, si  femijet e mij apo vatranet e DC, si  Eduard e Nora Bucaj , femijet e Doktor Gjon Bucajt,  te cilet  kishin udhetuar nga Virxhinia, pershendeteshin me Lek Kadelin e zonjen e tij,  edhe ata te lindur ketu,  ne SHBA, por  qe e flasin bukur  shqipen.  Ne nje moment ishte kendshem tek shihje Edi Bucajn te vleresonte zhgunen e Franceskanit Pllumaj, te cilin e quajti nje meshtar qe I kujtonte atij Fishten!  Denis Guma , qe kish udhetiar nga Merilandi, mbante vogelushen tek nena e tij  bisedonte me te tjere , e  keshtu grupe grupe njerezit, bisedonin e kenaqeshin.

Zoti Zef Brozi me të shoqen Diana, na ftoi  që të vazhdonim të ishim së bashku dhe kaluam mjaft bukur deri ne oret e von ate mbremjes.Paçim ngahere gaz e risi, por me teper na zente “semundja” e shpirtit te tjembushur me dashuri, ashtu si na uroi edhe At Mikeli. Meshë e Krishtlindjes, që i paraprin Vitit të Ri me urimin e gjikthkundshëm, tani në gjuhën shqipe: Gëzuar!

Kosovë-Viti 2017, i  Shugurimit të Katedrales Shën Nënë Tereza/

 -Në 5 shtator 2017 u bë  shugurimi i Katedrales-Shenjtërores Shën Nënë Tereza në Prishtinë nga i Dërguari i Posaçëm i Papa Françeskut, Kardinali shqiptar Ernest Simoni – Troshani, e me pjesëmarrje edhe vatranësh nga SHBA, të cilët edhe u vlerësuan e falënderuan për kontributet/

 -Shqiptarët nga SHBA – Këshilli i Fondacionit për ndërtimin e Katedralës Nënë Tereza në Prishtinë, që vepron në Nju Jork dhe rrethinë, kanë kontribuar për mëse 9 vite me 2 milionë dollarë, që janë mbledhur dhe janë dorëzuar/

SPECIALE-Gazeta DIELLI nga korrespondenti në Kosovë Behlul JASHARI*/

PRISHTINË, 3 Janar 2018/ Në Kosovë një nga ngjarjet e rëndësishme të vitit 2017 ishte  shugurimi i Katedrales-Shenjtërores Shën Nënë Tereza në Prishtinë nga i Dërguari i Posaçëm i Papa Françeskut, Kardinali shqiptar Ernest Simoni – Troshani, e me pjesëmarrje edhe vatranësh nga SHBA, të cilët edhe u vlerësuan e falënderuan për kontributet. Madje, ishte edhe pjesë e celebrimit në meshën solemne të shugurimit Marjan Cubi, anëtar i Kryesise së Vatres, njëherësh  arkëtar si dhe kryetar i Komisionit për mbledhjen fondeve për ndërtimin e Katedrales, i cili kishte ardhë në Kosovë bashkë me bashkëshorten Dila.Shumë solemne dhe madhështore ishte festa.

Shugurimi i Katedralës Nënë Tereza u bë në 5 shtator 2017, në ditën që ishte e 1 vjetorit të shenjtërimit e të 20 vjetorit të kalimit në amshim të shenjëtëreshes shqiptare.

Brenda Katedralës në meshën solemne të shugurimit nga vatranët e SHBA ishte edhe Zef Balaj,  anëtar i Kryesisë së Federatës Pan-Shqiptare të Amerikës Vatra, që kishte ardhë në Kosovë bashkë me bashkëshorten Lina, anëtari i Këshillit të Vatrës, Lek Përlleshi, me bashkëshorten Vera, anëtari i Komisionit për mbledhjen fondeve për ndërtimin e Katedrales, Fran Marku, si dhe Nue Balaj, nip i Zefit, Tomë Paloka që do e botonte së shpejti librin “Shqiptarët më të mirë në Amerikë që i njoha unë”…

Në 31 gusht 2017, Ipeshkvi i Ipeshkvisë së Kosovës, Imzot Dodë Gjergji, i ka pritur në takim në Ipeshkvi dhe i ka shoqëruar në vizitë Katedrales  anëtarin e Kryesisë së Federatës Pan-Shqiptare të Amerikës Vatra, Zef Balajn, me bashkëshorten Lina, anëtarin e Këshillit të Vatrës, Lek Përlleshi, me bashkëshorten Vera, si dhe Nue Balajn, nip i Zefit, që ishin së bashku.

Shqiptarët nga SHBA – Këshilli i Fondacionit për ndërtimin e Katedralës Nënë Tereza në Prishtinë, që vepron në Nju Jork dhe rrethinë, kanë kontribuar për mëse 9 vite me 2 milionë dollarë, që janë mbledhur dhe janë dorëzuar.

Ipeshkvi i Ipeshkvisë së Kosovës, Imzot Dodë Gjergji në fjalën përshëndetëse  në hapje të “Ditëve të Nënë Terezës”, në 26 gusht 2017, ka vlerësuar lart të gjitha kontributet.

“Dua me këtë rast të falënderoj të gjithë donatorët, që na kanë ndihmuar për ndërtimin e kësaj Kishe, ata që janë sot prezentë e ata që do të jenë në 5 shtator”, është shprehur Ipeshkvi Gjergji.

Mbrëmjen e 4 shtatorit 2017, pas meshës Lutja e Mbrëmësores me Lutjet e Nënë Terezës në Kishën e Shën Ndout në kryeqytet, Ipeshkvia e Kosovës ftoi edhe në darkën e falënderimit për donatorët e ndërtimit të Katedrales Nënë Tereza në Prishtinë.

Edhe në ditën e 16 gushtit 2016 një delegacion i Federatës Pan-Shqiptare të Amerikës Vatra në Ipeshkvinë e Kosovës  dhe në Katedralen Nëna Terezë në Prishtinë u prit plot përzemërsi, repekt e vlerësim nga Ipeshkvi Imzot Dodë Gjergji.

Në delegacionin e shqiptarëve të ardhur nga SHBA ishin Agim Rexhaj, zv/kryetar i Vatrës, Marjan Cubi – arkëtar i Vatrës dhe kryetar i Komisionit për mbledhjen e  fondeve për ndërtimin e Katedrales Nënë Tereza në Prishtinë, si dhe Laura Rexhaj, Dila Cubi, Fran Marku, Mhill Gjuraj, Pashk Maksuti, Mëhill Velaj.  Gjatë gjithë kohës isha edhe unë – korrespondent në Kosovë i Gazetës Dielli – organ i Vatrës.

Ipeshkvi i Ipeshkvisë së Kosovës, Imzot Gjergji falënderoi dhe vlerësoi lart të gjitha kontributet dhe njoftoi delegacionin e Vatrës me të gjitha punët e kryera në Katedralen Nënë Tereza.

Ipeshkvi Imzot Dodë Gjergji vlerësoi lart organizimin dhe kontributet e Federatës Pan-Shqiptare të Amerikës Vatra,  të gjithë vatranëve.

“E vlerësoj veçantë mënyrën e organizimit tuaj, të Vatrës, nga të gjitha trojet shqiptare së bashku…Vatra është edhe vatër e të mirave dhe kontributeve të mëdha për kombin”, u shpreh Ipeshkvi i Kosovës. 

Gurthemeli i Katedrales në Prishtinë është vënë në 26 gusht 2005 për nder të 95 vjetorit të lindjes së Nënës Terezë nga ana e Presidentit historik të Kosovës Dr. Ibrahim Rugova, Ipeshkvit të Ipeshkvisë së Kosovës Imzot Mark Sopi dhe Kardinalit të Uashingtonit Teodor Mekkerik.

“Sot është një ditë e madhe për kryeqytetin dhe për gjithë Kosovën, sepse po e bekojmë gurin e themelit të një tempulli të shenjtë, që i kushtohet Nënës së dashur shqiptaro-kosovare dhe Nënës së Njerëzimit – të lumturës Nëna Tereze – asaj që lartësoi nderin e Kosovës dhe të shqiptarëve në gjithë planetin duke i afirmuar vlerat tona dhe duke ndihmuar gjithë njerëzimin”, shprehej gjatë ceremonisë Presidenti Rugova.

“Papa Gjon Pali i Dytë e ka përkrahur personalisht ndërtimin e kësaj katedraleje”, theksonte Presidenti Rugova.

Katedralja në Prishtinë nisi të ndërtohej ndërkohë që ishte festuar 6 vjetori i Kosovës së lirë nga qershori 1999. Në 2005-tën shënohej dhe 600 vjetori i lindjes së kryeheroit kombëtar shqiptar Gjergj Kastrioti-Skënderbeu.

 Korrespondenti i tashëm në Kosovë i Gazeta DIELLI  me raportimet është edhe kronikë e historisë së ndërtimit të Katedrales Nëna Terezë në Prishtinë që nga vënia e gurthemelit. Ishte edhe i akredituar në Ipeshkvinë e Kosovës nga Këshilli për Media i Shugurimit të Shenjtërores Shën Nënë Tereza.

“Kosovë – Në Katedralen ‘Nëna Tereza’ Janë Ngritur Flamujt e Festës”, është titulli i reportazhit që kam shkruar e botuar në Agjenicinë shtetërore-zyrtare të lajmeve të Shqipërisë në 100 vjetorin e Nënës Terezë, në 1 Korrik 2010.

 Ndërtimi i Katedralës është bërë i mundur nga donatorët e diasporës shqiptare nëpër botë. Rezultati është një Katedrale madhështore në qendër të kryeqytetit të Kosovës, e lartë 32,50 metra, e gjerë 42,30 metra dhe e gjatë 77,40 metra.

Në 2016-tën, shenjtërimit të Shën Nënë Terezës i parapriu Koncerti i Filharmonisë së Kosovës “Valsi Hyjnor” në Bazilikën Shën Pali Jashtë Mureve, në 3 shtator, me një përfaqësi mbarëshqiptare. Meshën e Shenjtërimit e udhëhoqi Papa Françesku në Sheshin e Shën Pjetrit në Vatikan në 4 shtator.  Mesha e falënderimit është udhëhequr nga Sekretari i Shtetit të Vatikanit, Kardinali Pietro Parolin, në 5 shtator. 

Në 26 gusht 2017, kur  nisën “Ditët e Nënës Terezë”  në mbrëmje feste e programi kulturor me këngë klasike dhe recitim të poezive dhe uratave të Nënë Terezës në Katedrale u hap edhe një ekspozitë e autorit Sakip Imeri e fotografive dokumentare që nga vënia e gurthemelit të Katedrales në Prishtinë.

Pjesë e veprimtarive ishte edhe ekspozita me fotografi e dokumente “Shenjtorja shqiptare nga Shkupi – korrespondenca”, e cila është hapur në Bibliotekën Kombëtare në kryeqytetin e Kosovës, me bashkëorganizim të Institutit të Historisë “Ali Hadri” në Prishtinë, Institutit të Trashëgimisë Shpirtërore e Kulturore të Shqiptarëve në Shkup dhe Ipeshkvisë së Kosovës.

Nën një nga fotografitë e ekspozitës shkruante: “Gonxhe Bojaxhiu nxënëse në shkollën fillore shqiptare të Shkupit, në vitin shkollor 1922/1923”.

Shqiptarja Gonxhe Bojaxhiu, e lindur në 26 gusht të vitit 1910 në Shkup, u bë Motra Tereze e Loretos (1929); Nënë Tereza – “Misionare e Dashurisë” (1950); Nobelistja e Paqes (1979), e Lumja Nënë Tereza (2003); Shën Nënë Tereza (2016).

Në 10 dhjetor 1979, sipas raportimit në atë kohë të gazetës tradiconale të Kosovës Rilindja,  Nëna Terezë, pasi kishte pranuar Çmimin Nobël për Paqe në Oslo ka deklaruar: “Përsa i përket prejardhjes, unë jam shqiptare, indiane përkah nënshtetësia, motër murgeshë katolike, përkah thirrja, që i përkas tërë botës…”

Biografi i Nënë Terezës, Don Lush Gjergji,  Vikar Gjaneral i Ipeshkvisë së Kosovës, ka shkruar: “Kush ishte Gonxhe Bojaxhiu? Bija e Kolë Bojaxhiut, me prejardhje nga Prizreni, dhe Drane lindur Bernaj – Bojaxhiu, nga Novosella e Gjakovës, por edhe më tepër bija e krishterimit tonë dymijëvjeçar, e  traditës, kulturës dhe martirizimit të popullit shqiptar….

Kush ishin prindërit e saj? Kolë Bojaxhiu (1872-1919) ishte tregtar i njohur, ndërtimtar, muzikant, poliglot, patriot i shquar, por mbi të gjitha bamirës dhe babë i shumë të varfërve të Shkupit dhe të rrethinës. Angazhimin e tij për drejtësi dhe barazi e pagoi edhe me jetë,  si duket qe helmuar në Beograd, sepse i mbronte të drejtat themelore të njerëzve të pambrojtur, sidomos të shqiptarëve.

Drane Bojaxhiu (1889-1972) ishte grua e mirë, shtëpiake e kujdesshme, nënë e zellshme dhe shumë e përshpirtshme, shpirt dhe zemër për çdo nevojtar, edukatorja e parë e Gonxhe Bojaxhiut.

Familja Bojaxhiu pati edhe dy fëmijë të tjerë: Lazër Bojaxhiu (1905-1981) dhe Age Bojaxhiu (1908-1973)”.“Unë jam prej Prizreni, prindërit e mi kanë lindur në Prizren”, kujtonte fjalët e Nënë Terezes, Don Shan Zefi, Kancelar i Ipeshkvisë së Kosovës, nga takimi i parë në vitin 1975, në një bisedë ekskluzive që kam zhvilluar në 100 vjetorin e lindjes së Nënë Terezës, në qershor 2010

“Isha në gjimnazin klasik në Suboticë (qytet në Krahinën e Vojvodinës në federatën e atëhershme jugosllave), ku ishim rreth 40 seminaristë kosovarë… Kur i tham se jemi nga Kosova, Nëna Tereze menjëherë u shpreh shqip, duke treguar se është nga Prizreni. Me një emocion të jashtëzakoshëm filloi të flasë shqip me ne shqiptarët…”, tregonte Zefi.

Ai tregonte se me Nënën Tereze është takuar edhe në Shkup, në vitin 1986. “Thoshte edhe atje se ishte e lindur në Shkup, se kishte prindërit nga Kosova”.

Po ashtu, Zefi tregonte  se me Nënën Terezë ka pasur 3-4 takime edhe në Romë.

 “Edhe recitonte, lutej në shqip. ‘Punën e pendimit’ e thoshte shqip gjithmonë…”, shprehej Zefi, derisa bisedonim në Selinë e re të Ipeshkvisë së Kosovës dhe në Katedralën në ndërtim në Prishtinë…

Në vitin 2017  Kosova ka festuar gëzuar Krishtlindjen me urimet edhe për 2018-tën e 10-vjetorit të Pavarësisë së njohur deri tani nga 115 shtete anëtare të Organizatës së Kombëve të Bashkuara, të shprehura edhe gjatë meshës së Krishtlindjes – të parën në Katedralen e shuguruar Shën Nënë Tereza në Prishtinë. “Vërtetë jemi të lumtur që sot po kremtojmë  për të parën herë Krishtlindjen në këtë kishë të shuguruar, me emrin e shenjtëreshës sonë Nënës Terezë”, tha Ipeshkvi i Kosovës, Imzot DodëGjergji, i cili në porosinë për Krishtlindjen 2017 është shprehur me vlerësime e urime edhe për Vitin Mbarëkombëtar të Gjergj Kastriotit – Skënderbeut…

• Per me shame fotografi shine ne facebook(dielli vatra)

Nga Fritz RADOVANI/

AT  ANTON  HARAPI O.F.M.(5 JANAR 1888 – 20 SHKURT 1946)-Punim me vaj nga Piktori Pjerin Sheldija./

 At Anton HARAPI O.F.M., Françeskan Shqiptar, asht le me 5 Janar 1888 në fshatin Shirokë pranë qytetit të Shkodres. Studimet e nalta i ka perfundue në Universitetin e Vjenës dhe u shugurue Meshtar në vitin 1916. Me kambnguljen e Lef Nosit u zgjodh Antar i Rregjencës Shqiptare tue u vue si kusht nga At Antoni që: “Marr pjesë në Rregjencë me kusht mos me nenshkrue asnjë dënim me vdekje.” Dhe, i qendroi vendimit të Tij deri në fund. Në nandorin e 1944 asht në ilegalitet në Dukagjin.

5 Qershor 1945: Arrestohet nga forcat e Ndjekjes komuniste i tradhtuem.

DOSJA 1086: Trupi gjykues i perbamë nga Kryetari major Irakli Bozo, antarë majorët Tonin Jakova dhe Gjon Banushi, sekretar aspirant Thoma Rino dhe Zalo Xhomaqi, e prokuror major Misto Treska, me daten 1 Janar 1946 marrin në pyetje At Anton Harapin.

Prokurori kerkon dënimin e At Antonit me vdekje. Ky dënim ju dha Lef Nosit dhe Maliq Bushatit,  Antarë Rregjence. Me 14 Janar i dergohet per aprovim Gjykatës Ushtarake.

At Anton Harapi edhe perpara se të shkonte në Rregjencë ishte një personalitet Fetar, antar i Institutit Studimeve Shqiptare, drejtues i “Orës së Maleve”, “Hyllit të Dritës” dhe letrar i njohun… Një predikatar dhe konferencier i persosun…

Dosjet, deponimet, kallximet e dhunueme në tortura, ballafaqimet apo mohimet e pakta nen dhunen mizore të Sigurimit komunist, janë dishmi që kanë vlerë të madhe per me dashtë me kuptue karakterin e të pandehunit në hetuesi.

Në vitin 1998 kur kam pa disa Dosje, unë jam ndalue kryesisht tek Fjala e Fundit që ka thanë i dënuemi me vdekje. Aty shihet kjartë aktivizimi i qelizave të trunit që per të gjithë jeten janë kenë të paaktivizueme asnjë sekond… Aty shihet vetem e verteta!

Prandej në këte pervjetor të At Anton Harapit, zgjodha Fjalen e Fundit në gjyqin e Tij: 

“Falnderoj Drejtësinë Popullit që po më jep fjalen e fundit në këte kohë të kritikshme per mue. Fjala jeme e fundit asht kjo: Nuk shembet Shqipnija pse gjykohet per dekë Padër Anton Harapi. Gjithashtu, nuk prishet Shqipnija nëse nuk gjykohet per dekë Padër Anton Harapi. Kur përpara 40 vjetëve, në Shkoder u perpiqshim me ba Shqipninë, shumë gjysha na thojshin se nuk duem Shqipni, por na nuk i kena vue këta n’ litar.

Nuk kerkoj z. Kryetar, nji tolerancë: unë, simbas mundit, kam derdhë djersë me ba Shqipninë. Franca e qytetnueme asht shembulla e Revolucioneve popullore, e gjykoi Petain dhe e fali, e këte nuk ja njoften per të keq, por ja njoften per mirë. Kujtoj se edhe Shqipnija kur gjykon Regjentat, besoj se sikur t’i falin këta, nuk ka me kenë ligësi per Shqipninë, por besoj se ka me kenë mirë. Unë qëkur se kam hy në gojen e ujkut, Hausdingut, etj., jam përpjekë me ba mirë e me pështue ndonji jetë prej egersinave. Por mekenëse ishin bisha t’ egra, nuk kam mujtë me i zbutë, por prap, me mundin tem kam pështue mjaft. A ka pasë Shqiptarë të marrë si unë që, për me pështue njerëz, me shkue e me u futë vetë në gojen e ujkut?! Ka pasë që sakrifikohen moralisht. Këte e kam thanë edhe në ligjeraten teme. Mue më shtyni marrija me shkue e me u përpjekë per me lehtësue vuejtjet  e disa familjeve dhe kam ba mjaft punë morale, sikurse e jueja që asht materjale. Gja tjetër nuk kam me thanë: Rrnoftë Shqipnija!”

20 SHKURT 1946: Vite mbas, njeni prej ekzekutuesve ka me kujtue atë mengjes të vrantë ndersa, At Antonin po e çonin me e vra në periferi të Tiranës, e frati i hidhte hapat me kujdes, tue ngritë herë – herë kindet e zhgunit, per mos me ju sterpikë nga baltat.

“Mos kij dert, o Prift, i paskesh folë njeni prej ekzekutuesve, – se tek balta ke me perfundue!”…

“Atje tek shkoj, – ia kishte kthye Frati, – due të shkoj i panjollë, siç kam kenë tanë jeten!”

***

E ashtu shkoi… Pa asnjë njollë, per me i qendrue deri në fund edukatës Harapjane:
“PER NJI SHQIPNI TË BASHKUEME E T’ LIDHUN ME IDEALIN E HEROJVE!”

MË THONTE I NDJERI CAFO BEG ULQINI ATY NGA VITI 1968 NË SHKODER: “AT ANTON HARAPI ASHT KENË NJI E S’ BAHEN DY !”

            Melbourne, 4 Janar 2018.

JORGJI KARBUNARA( “LE TË JETË I PËRJETSHËM EFEKTI I KËTYRE NËNSHKRIMEVE”/

NGA GËZIM LLOJDIA/ 

1.Pavarësia Kombëtare .Nëse do të rajvizojm me një shprehje:Përballë një sprove të  këtillë, drejt ëndrrës ,në shpirtin e tyre ishte akumuluar dhimbja,që kishin pësuar gjatë shekujve të sunduar nga i huaji ,të pakrahë , të pa shpresë,të humbur dhe dhuna që vinte me një intensitet perfid,që gërryente dhe përmbyste një pushtim  shekullor si ai osman. Kështu ëndrra për një shtet të pavarur, perëndimin e shpresës nëpër shekuj  gjegjësisht ishte  dhimbje,ishte  kujtim i  shtetit të arbrit shndërruar tash në rrëfim . Për ata,që ndër përpjekje  për pavarësi dhanë jetën  si ëndërr  u mbeti streha e fundme  e tyre ku ish akumuluar e  ngjizur dhimbja , gëzimi, dëshpërimi, frika, dhe vdekja në fund nuk e arritën pavarësin ,u mbeti breznive si testament.

Pa mbritur mesdita e 28 nëntorit 1912 ose me saktë rreth dy javë më parë asaj kohe,shumë shqiptarë psherëtinin se halli i Shqipërisë ishte shumë i madh. Por kombi ynë mbeti dhe nuk u rrokanis si shumë kombet të tjerë që u rrokanisën në humnerë. Ndërsa fqinji në veri synon Shkodrën me male deri në detë,serbët po hapnin një shteg të gjatë deri në Durrës,kurse grekërit donin të kapnin Shkumbinin. Pasiç-kryeministri serb rreth datës 7 nëntor 12 është shprehur kështu”Shqiperina shqiptare do të ngjallte vatra turbullimesh dhe konfliktesh. Prandaj zgjidhja më e mirë do të ishte të zbatohej për shqiptarët  trajtimi që  kishin  në kohën  e mesme kur bëjshin pjesë te shteteve bizantinë e serbe  pa privilegje te veçantë,por tue i respektua individualiteti  dhe gjuha e tyre. Diku aty nga 14 dhjetori 1912,kryegjenerali grek ka pohuar “Ne kemi ndërmend ti ndajmë  Shqipërinë mes grekërve dhe Serbëvet,mbasi autonomia shqiptare është e parealizueshme”.Kjo quhej atmosferë e vitit 12,kur Ismail Qemali me shokë nga toka u mblodhën në Vlorë duke sjellë shpresën dhe premtimin se ‘Shqipëria nuk kishte mbaruar”.

2.

Nga version zyrtar për shpalljen e Pavarësisë Kombëtare gjejmë prezent emrin e mësuesit të Popullit Jorgji Karbunara. Ndërsa nga lista që citon delegatët e Beratit janë shënuar emrat e tyre: Sami Bej Vrioni, Ilias Bej Vrioni, Taq Tutulani, Babë Dud Karbunara.Në deklaratën përfundimtare të Pavarësisë nënshkrimi i Babë Dud Karbunarës është nënshkruar  me

. Karbunara. Dhe zhbiruar  këtë deklaratë që qarkullon në medie e kudo për firmëtarët renditet një fakt interesantë për mësuesin dhe firmëtarin .Babë Duda ka firmosur i treti pas dy figurave qendrore të Kuvendit të Vlorës,kuptohet pas  Ismail Beut dhe Dom Nikoll Kacorri. Nënshkrimi i J.Karbunarës mbetet i thjesht ngase lapidare më qartësisht të paharrueshme  mbeten thëniet e tij të pazhbëshme as nga mjegullinat e kohërave:“Le të jetë i përjetshëm efekti i këtyre nënshkrimeve”.Duke qëndruar në ditët  këtij kuvendi historik që është ngjizur fortësisht në memorien  e kombit shqiptar arrijmë të zhbirojmë ca fakte të tjera,për figurën interesantë të patriotit Jorgji Karbunara .Ismail Qemali e thirri në Vlorë .

Jorgji Karbunara i solli nga Berati Ismial beut edhe guzhinjerin e tij për ta ruajtur plakun e Vlorës nga helmimet .Madje kur plaku i Vlorës iku në Itali,guzhinjeri ju lut ta merrte me vete,mirëpo Ismail beu ju përgjigj se ai i shiti të gjitha dhe nuk kishte më.Merrëm me vete Ismail Be  do të ruaj edhe atje ku do të shkosh.

Dihet fakti Ismail Qemali vdiq ne Peruxhia, ne hotelin “Brufani”, me 26 janar te vitit 1919.

Për qëndrimin e Jorgji Karbunarës në ditën festive thuhet kështu: në një shkrim të V.Papës“Ishte Babë Dudë Karbunara delegati i Beratit… me një shami të kuqe i fshin fshehurazi lotët që i rrjedhin kundër vullnetit të tij… zemra e tij s’mund të përfshijë gjithë gëzimin e kësaj dite. Një jetë të gjatë e priti këtë çast për të cilin kish predikuar pa dëshpërim dhe tani e sheh me sy”.

Ismail Qemali pasi e lexoi ekspozenë e vet , në fund në mënyrë të shkëlqyer e diplomatike i pyeti delegatët: “ Tani më, s’na ka mbetur tjetër rrugë shpëtimi, veç se ndarja e Shqipërisë nga Turqia ”, dhe propozoi:

Shqipëria të shpallë pavarësinë .Të formohet qeveria e PËRKOHËSHME; Të emrohet pleqësia (senati).

1. U shpall Qeveria e Përkohëshme, në krye Ismail Qemali:

2. U zgjodh Pleqësia prej 18 anëtarësh; ku për Kryetar u zgjodh Vehbi Dibra.

Në ditët e pavarësisë në Vlorë  ku  u nënshkrua akti i Pavarësisë rreth 1.5 faqe dhe ju dërgua fuqive të mëdha aty ishte edhe zëri dhe  fryma  e t gjithë delegatëve dhe e Bab Dudës,(Jorgji Karbunarës). Edhe shqiptarëve e patriotëve në krahina të vendit  është dërguar mesazhi me thënien”Independenca e Atdheut u shpall”.

 3.

Zgjedhja e pleqësisë .Në mbledhjen  e pestë të Kuvendit Kombëtar  sipas gazetës “Pëlindija e Shqipenies “që u zhvillua  në 4 dhjetor në prani të 57 delegatëve, (mungonin 6). Ismail Qemali ia la të drejtën e zgjedhjes së 8 ministrave Kuvendit, me propozimin që të jenë 4 të krishterë dhe 4 myslimanë. Ky propozim u kundërshtua dhe përzgjedhja iu la votimit. …..Pas kësaj u bë zgjedhja e Pleqësisë, ku sipas propozimit të Dhimitër Beratit u bë vetëm një votim. U zgjodhën: Iljas Be’ Vrioni me 55vota, Sami Be’ Vrioni 54, Dud Karbunara 48, Mustafa Asim Kruja 42, Murat Be’ Toptani 42, Eqrem Be’ Vlora 40, Myfti Vehbi Efendi 39, Kristo Meksi 39, Dhimitër Berati 38, Dhimitër Zografi 35, Bedri Be’ Ipeku 35, Sali Gjuka 35, Veli Be’ Klisura 32, Hajredin Be’ Cakrani 32, Xhelal Be’ Skrapari (Koprencka) 30, Shefqet Daiu 30, Dervish Be’ Elbasani 29 dhe Ajdin Be’ Draga 27.

4.

Jorgji Karbunara  ka lindur në qytetin e Beratit në 1842. Patriot  i shqiptarizmës nga lindja në vdekje. Ka marrë pjesë në ngritjen e degës së Lidhjes shqiptare të Prizrenit në Korfuz mik me Kristoforidhin .Ka përhapur arsimin dhe mësimin shqip. Si mëmëdhetar i rrallë e  patriot Babë Dudë Karbunara ngriti shollën e parë ku kishte rreth 55 nxënës. Aktiviteti i tij është i shumtë

“Ay, që s’mëson gjuhën e vet, është i dënuar për jetë”.Këto thënie monumente të J. Karbunarës kanë mbetur të trashëguara ndër kohërat tona.Emri i këtij patrioti vijon të përcillet duke u nderuar për shqiptarizmin e tij .

5.

Për Bab Dudën dhe  patriotëtë  e tjerë ishte krijuar bindja se pa trojet e tyre,besimi i tyre,njëmend do të mbetej pa qenë asnjëherë shqiptare. Feja më e mirë e këtyre shqiptareve të mirë,mbetej ruajtja e tërësisë territoriale. Kështu  Babë Duda  dhe patriotët e tjerë e kuptuan se koha nuk ishte kur të binte muzgu,për të qarë fatin e keq të kombit,por duhej hapur shpirti. Ajo kataklizmë,që po afrohej me stërbim, duhej gjetur mënyra për ta shmangur.Kështu ata,ju vunë punës, pa ndjerë lodhjen e shpirtit të tyre,përpara dhimbjes së madhe.Kështu  kështu Bab Duda  dhe rilindësit e tjerë shkruan prologun më të ndritur të ditëve. Bashkëpunëtor i ngushtë me Kostandin Kristoforidhin citojnë shkrimet për Jorgji Karbunarën.

Citojmë V.Papa:“Duke u gdhirë 14 shtator 1894, u dogj shtëpia e Karbunarës në Kala të Beratit prej zjarri jo aksidental, por të vënë”.

U angazhua në ngritjen e degës së Lidhjes Shqiptare të Prizrenit në Korfuz.

Kurvelesh e Gegëri/C’u mblodhën në Ergjërli/Tek Abdyl Be Frashëri/Cu përpoq i varfëri/Cu përpoqe e bej për na/dy hejbe me hasina/Në frëngji se ç’i trete…..

Xhafer Belegu në mesin e viteve 1934,verë qershor,u ka përcjellur,shqiptarëve dokumente me të dhëna nga historia e lidhjes së Prizërenit. Dritën,botimit ja ka dhënë botuesja “Kristo Luarasi”:”Lidhja e Prizërenit dhe veprimet e saj 1978-1881”.Nga veprimet e marsit 1878 faqe 148 shkruhet: Lidhja në jug…Lidhja shqiptare duke i parë këto veprime të Greqis e duke marrë njoftime për kërkesën e saj në kongres vendosi me zhvillue një aktivitet të madh në jug. Organizoi këshillat krahinor dhe përgatiti një fuqi mbrojtëse kundër Greqisë. Mbledhja e parë si mbas dëshirës së Abdyl Bej Frashërit i cili ishte faktori më kryesor në jug,u ba në teqenë e Frashërit,nën kryesin e Baba Alushit i cili vuri në dispozicion të Lidhjes një shumë të madhe të hollash .Në këtë mbledhje të parë të jugut u bisedua organizimi i këshillave krahinor e masat,që do të merreshin kundër Greqisë. Burrat me rëndësi të Lidhjes në Jug.Abdyl Bej Frashëri,Mehemet Ali bej Vrioni.Sulejman Ali Kuci, Myslim Vasjari,Mustafa Pashë Vlora,Muslim Gjoleka. Sheh Mahmuti nga Kolonja e Kurveleshit,Xhafer bej Vlora,Thanas Ekonomidhi prej Sopiku disa bejlerë prej Libohove,Vasil Hido,Petro Meksi prej Tepelene,Mihal Haritua nga Përmeti,Vasil Linavori e Eustrat Tasho Duka nga Berati Dhimitër Kolea………….

Eshtë një ditë,që nuk i ngjiste tjetrës. Gjatë viteve 1911-1912 aktiviteti i tij është luftarak ndër çeta dhe misionin  patriotike për shqiptarizmin. Më 23 korrik 1912 mblidhet Kuvendi i Sinjës, për organizimin e të cilit Babë Duda u angazhua plotësisht dhe zhvilloi një veprimtari të gjithanshme .

Turmat e Esat Toptanit i shkatërruan gjithçka pati nga pasuria e tij aty nga viti 1915. Rebelët e rrihnin me shkop rrugëve thuhet nëpër materiale, që flasin për jetën e tij dhe ai i duroi njëhershëm se ishte shpirti i ti,j i pashëmbshëm besimi  i tij për shqiptarizmin.

Ishte Zoti vet,nën fytyrën e të urtit Jorgji Karbunara ,që paratha shumë gjëra. Koha e  Babë Dudë Karbunarës është një kohë me,njerëz të çuditshëm,patriotë të pazakontë. Ai  mbajti të ngrehur prezencën e përhershme të një ndjenje kombëtare. Shërbimet e tij i  vihen në realizim të programit të rilindjes kombëtare në përkrahjen e çetave  në shpalljen e pavarësisë kombëtare ne përhapjen e arsimit shqip.Jorgji Karbunara ishte një shenjtor i shqiptarizmës.

Ngulmimi i shenjtorëve është mbarësi për kombin. Shenjtorët kryesisht shqiptarë,mbasi merrnin frymën,kërkonin pozicionimin në vendin e tyre,për ti kushtuar energji,çështjeve jetike dhe interesi më i madh ishte largimi i nënshtrimit të perandorisë osmane.

6.

Titulli Babë ja kanë dhënë qytetarët. Cfarë thotë prof. Neki Babamusta:Ç’tregojnë faktet historike? Predikuesit e feve në Shqipëri si Rilindas të hershëm, veprën e tyre ia kanë kushtuar kombit dhe patriotizmës, duke kundërshtuar çdo lloj pushtimi, të sulltanëve të Turqisë, të shovinistëve grek dhe serb, të Italisë fashiste, të Gjermanisë, etj. Që nga Buzuku i hershëm, tek Pjetër Budi, Pjetër Bogdani, Frank Bardhi, Naim, Sami dhe Abdyl Frashëri, Ndre Mjeda, At Gjergj Fishta, Fan Noli, Hafiz Ali Korça (i dënuar dy herë me vdekje nga sundimi turk, ndërsa fëmijët iu burgosën nga diktatura), Nënë Tereza e famshme, Bab Dud Karbunara, At Zef Pëllumbi, etj, ndonëse kishin të veshur petkun fetar, ajo nuk iu bë pengesë aspak për çështjen tonë kombëtare. Ato u bënë udhërrëfyes për liri, pavarësi, për gjuhën e bukur shqipe për kombin tonë duke u afirmuar edhe si figura ndërkombëtare.

550 vjetori jubileu i vdekjes së Gjergj Kastriotit përballë të djeshmes dhe së tashmes/

Leonora Laçi/ Shkodër/

“Kushterimi u –dha n’at chas ci Skanderbegu me shpatë n’dorë i prini Shqyptarve vet, e brima e t’ghithve ni herit tui lype lirii shkoi deri n’kupe t’cilles”. (Dom Ndoc Nikaj)

Jubileu i 550- vjetorit  të ndarjes nga jeta të heroit tonë kombëtar Gjergj Kastriot -Skënderbeut, më shtyu për të shkruar këtë artikull.Por nxitja kryesore ishin ca artikuj që lexova sëfundmi në shtypin e shkruar për festimet e jubileut të 500-vjetorit të ndarjes nga jeta të heroit tonë në Shqipërinë e atëhershme dhe në emigracion.

Ndërkohë që Gulagu shqiptar në vitin 1968 ishte në kulmin e tij duke  mbyllur institucionet fetare kishat, xhamitë e teqet, me një zell të tepruar, nga ana tjetër po punohej për një ngjarje të rëndësishme për qenësinë tonë kombëtare, 500-vjetori i Skënderbeut. Rëndësia e Gjergj Kastriotit -Skënderbeut është e madhe për shqiptarët por dhe për të huajt, disa janë munduar ta përvetësojnë e disa ta përdhosin por i ka qëndruar kohës,  e bashkë me të dhe ne shqiptarët.

Festimet dhe nderimet e vitit 1968 kishin përfshirë jo vetëm Shqipërinë e robëruar nga ideologjia komuniste, por dhe mërgatën shqiptare.

Janë të njohura hedhja e themeleve për të  përgatitur një bibliografi për Gjergj Kastriotin-Skënderbeun që në vitet ‘60. Bibliografia për Skënderbeun që u nis në vitet ’60 dhe përfundoi në 1997 më bashkautorësi të Jup Kastratit dhe Kasem Biçokut, si dhe me bashkëpunimin e studiuesve më të njohur.

Gazeta Bashkimi e janarit të 1968, i bënë jehonë këtij Jubileu, ndonëse ka ngarkesa ideologjike, por ato ishin të pashmangshme dhe pjesë e rutinës së historianëve e studiuesve. Duhet theksuar se në vitin 1968 u organizua një konferencë ndërkombëtare nga Universiteti Shtetëror i Tiranës, ku morën pjesë albanologë si; Fredi Tirie, Alen Dyselie, Xhuzepe Skiro dhe Nexhip Alpan, K.Trajmer, E.Patcelt, V.Georgiev, S.Dimitrov, J.Irmsher, të ardhur nga vende të ndryshme si Franca, Italia, Turqia, Hungaria, RD Gjermane, Bullaria, Autria etj. Nuk munguan në këtë Konferencë të II të Studimeve Albanologjike, delegacione nga kolonitë shqiptare e punonjës shkencorë të ardhur nga Kosova si; prof.Mark Krasniqi, prof. Fehmi Agani, Idriz Ajeti, Anton Cetta, Syrja Popovci e Zef Mirdita. Festime të jubileut të 500-vjetorit të vdekjes së Skënderbeut pati dhe në qytete të ndryshme si Shkodër, Lezhë, Krujë etj. U hapen ekspozita kombëtare të arteve figurative në kryeqytet, e me 12 janar 1968 u inaugurua monumenti i Gjergj Kastriotit-Skënderbeut në qendër të sheshit Skenderbej në Tiranë që ndodhet dhe sot, ky monument është realizuar nga skulptoret Odhise Paskali, Andre Mano dhe Jonaq Paço.

Për Gjergj Kastriotin janë shkruar vepra nga të huaj e shqiptarë, vepra të të gjitha gjinive letrare, deri edhe  Antonio Vivaldi kompozoi një opera në 1718 që u shfaq për herë të parë më 22 qershor 1718 në teatrin e Firencës/Itali.

Gjergji ynë është bërë i pavdekshëm me veprimtarinë e tij kombëtare dhe njihet si simbol bashkimi, e jo më kot rilindasit e shek.XIX shkruan e sollën në vëmendje bëmat e tij, identiteti kombëtar po vihej në pikëpyetje në një kohë që popujt e tjerë të Ballkanit po pavarësoheshin nga Perandoria Osmane e ne ende ishim në fazën fillestare të ndërgjegjësimit kombëtar për mësimin e këndimin e gjuhës së ëmbël shqipe.

Edhe mërgata shqiptare e përkujtoi, po sjelli këtu ca pjesë nga artikulli i L’Albanie Libre, fq-3, 15 aout 1968: -“Historija asht mësuesja e jetës”- Dy data fatbardha njef historija e popullit shqiptar dhe të dyja i sollën vendit t’onë fryte jetësore: me 1444 Skanderbegu mblodhi në Lezh kryezotat e kapidanat e krahinave të ndryshme të Shqipnis dhe i lidhi me besë për të veprue me nji qëllim të vetëm. Aty lindi Atdheu shqiptar e vllaznimi i fisit. Mbas katërqind vjetsh ajo ndienjë vllaznore e strukun në zemer të Shqiptarve, lulëzoi papritmas e shkaktoi nisjen e lëvizjes për rilindjen e kombit. Me 1878 Abdyl Frashëri, tue ndjekun gjurmat e Skanderbegut, tuboi në Prizrend Krenët e mbarë Shqipnis edhe rindërtoi njisin shqiptare qi robnija shekullore azjatike kishte shpartallue. Lidhja e Prizrendit, me frymen e vet ringjallëse, u dhuroi Shqiptarvet 28 Nandorin 1912. Kur Prendija ka me na falun nji Njiri mendendritun e zemerbardhë qi t’i nxjerri popullit shqiptar, ndrydhë në rrethana fatzeza, flakimin e ri të vllaznisë? Dy data 1444 e 1878 duhet qi t’i shoshisim thellësisht  në ndërgjegjen t’onë e ta bindim veten se vetëm bashkimi na shelbon. Atëherë ndoshta datën e tretë lumnuese ia afron fati Shqipnis.”

Mërgata shqiptare ka lobuar dhe iniciuar ngritjen e monumenteve të Gjergj Kastriotit në vende të ndryshme, pasi Skenderbeu i përket mbarë civilizimit evropian e jo vetëm shqiptarëve, dhe është për tu vënë në dukje dhe ngritja e monumentit të Skënderbeut për herë të parë në ShBA në fund të shkurtit të 2010, nismëtar i kësaj ngjarjeje ishte Dom Anton Kçira, Kryefamullitar i kishës së Shën Palit.  Përmendorja e heroit kombëtar shqiptar në Detroit është punua nga skulptori shqiptaro-amerikan, Kreshnik Xhiku.

Sot në 550 vjetorin e vdekjes së Heroit tonë na duhet të mendojmë jo vetëm për ta përkujtuar, por për ta plotësuar sa më të plotë figurën e tij si detyrim kombëtar, e për këtë duhen bërë kërkime në arkivat e Italisë, Frances, Gjermanisë e Stambollit duke përfituar dhe se tashmë shteti shqiptar është në rrethana të favorshme politike ndryshe nga 50 vite më parë që ideologjia kufizonte dhe punën shkencore.

Me rastin e 98 vjetorit te lindje se ketij burri te rralle te kombit tone (3 janar 1920 – 4 nentor 1995)/

Nga Sadil ELSHANI- Filadelfia/

Keto dite vertet te ftohta janari mendja me shkon te femijeri dhe rinia ime ne vendlindje, kur ne kete kohe te vitit mblidheshin burrat neper odat shqiptare dhe bisedonin, tregonin historira, pleqnonin, por edhe argetoheshin me mesele, anekdota, hajgare (shaka, mahi). Me odat lidhet edhe burreria, mençuria, filozofia, pasuria shpirterore e kombit tone. Kur flasim per pasurine shpirterore te popullit tone, mendja me shkon te profesor Anton Çetta, mbledhesi dhe kujdestari i perkushtuar i kesaj pasurie, folklorit tone. Po te ishte gjalle profesori, keto dite do ta festonte 98 vjetorin e lindjes. Ai nuk eshte me ne mesin tone fizikisht, por ja qe ne e kujtojme me respekt e dashuri.

Emrin e Anton Çettes e kam degjuar qysh ne moshe te re, kur kam qene ne bankat e shkolles fillore, sepse ne librat e leximit kishim ndonje vjershe apo perralle te shkruar nga ai. Kisha lexuar librin e tij per femije, “Ne prehen te gjyshes” (Prishtine, 1956). Ai ishte bere nje emer i dashur per ne, vjershat e tij ishin te drejtperdrejta, te rrjedehshme, te kuptueshme e keshilledhenese, nxisnin kurreshtjen e femijve, ngacmonin dhe zgjeronin fantazine e tyre. Ende me kane mbetur ne kujtese disa vargje nga vjersha “Marsi”:

Marsi, marsi mueji i trete

I çuditshem me t’vertete.

Nder dite t’para me stuhi,

Bore e akull, ere e shi.”

Ne janar te vitit 1974, si nxenes i gjimnazit, m’u dha rasti qe te merrja pjese ne nje seminar per teatrot amatore qe u organizua ne Brezovice (komuna e Ferizajt, Kosove). Ne ne gjimnazin e Suharekes kishim nje grup dramatik mjaft aktiv qe udhehiqej nga profesori yne i gjuhes shqipe, Ramadan Shala. Nje nga ligjeruesit e ketij seminari ishte edhe profesor Anton Çetta. Per mua si nje i ri nga Suhareka, qe emrin e tij e kisha degjuar qush si femije, takimi me profesorin ishte nje ndodhi e papershkrueshme. Ate qe emrin ia kisha pare neper libra, tani po e shihja te gjalle dhe po bisedoja me te. Qe ne fillim me beri pershtypje ajo thjeshtesia e tij, komunikimi i afert e shume i perzemert, tamam si nje plak i urte i perrallave, tregimeve te moçme shqiptare. Profesori rrezatonte urtesi e miresi njerezore. Por ajo qe me beri me teper pershtypje ishte menyra sesi fliste, shqiptimi i fjaleve, qe ishte ndryshe nga e folmja jone ne Kosove. Fliste siç flitej ne Shqiperi, nje shqipe te bute, duke shqiptuar bukur q-ne dhe gj-ne. Prandaj, edhe ligjeratat e tij kishin te benin me shqiptimin e drejte te fjaleve, menyren e shprehjes (diksionin) ne skene. Atehere une nuk e kam ditur se profesori kishte jetuar ne Shqiperi dhe atje kishte kryer shkollen e mesme. Ato dite te atij janari te larget, ne shoqerine e profesorit te nderuar, do te mbeten ne kujtesen time si çastet me te bukura te jetes sime. Une dija diçka per profesorin qe ishte mbledhes i perkushtuar i folklorit dhe qe punonte ne Institutin Albanologjik te Prishtines. Tjera te dhena per jeten e profesorit nuk kemi patur.

Profesor Anton Cetta ishte shkrimtar, profesor i letersise e folklorit, atdhetar, mbledhes i perkushtuar i folklorit. Lindi ne Gjakove me 3 janar te vitit 1920. Shkollen fillore e mbaroi ne Prizren, ndersa te mesmen ne Tirane, Korçe e Milano. Studimet per gjuhe dhe kulture romane i mbaroi me 1950 ne Universitetin e Beogradit, ku deri ne vitin 1960 punoi si asistent ne Katedren e Gjuhes Shqipe. Nga viti 1960 gjer ne vitin 1968 ka ligjeruar lendet: letersi e vjeter shqiptare, histori e letersise dhe gjuhe latine ne Universitetin e Prishtines. Nga viti 1968 Anton Çetta ka qene udheheqes i Departamentit te Folklorit ne Institutin Albanologjik te Prishtines. Siç u permend me lart, ne vitin 1956 botoi librin per femije, “Ne prehen te gjushes”. Eshte autor i disa teksteve shkollore dhe autor e bashkautor i dhjetera veprave me materiale folklorike: perralla, kenge kreshnike, balada, kenge e tregime popullore, anekdota, fjale te urta, etj. Keto visare te popullit tone ai si nje blete shqiptare i kishte mbledhur neper te gjitha trevat shqiptare, fshat me fshat, ode me ode. Ne seminarin kushtuar 500 vjetorit te vdekjes se Skenderbeut qe u mbajt ne Tirane ne vitin 1968, mori pjese edhe profesor Çetta me kumtesen: “Fytyra e Skenderbeut ne traditen popullore”.

Ne nentor te vitit 1977, ne kremtimin e 20 vjetorit te themelimit te shoqates se studenteve shqiptare qe studionin ne Universitetin e Beogradit, “Perpjekja”, mori pjese edhe profesor Antoni dhe na tregoi se ishte pikerisht ai qe e kishte pagezuar shoqaten me kete emer. Ai i kishte ndihmuar studentet shqiptare per ta themeluar shoqaten dhe kishte qene i pranishem ne mbledhjen themeluese te shoqates. Edhe ne kete takim festiv ai na porositi qe te studionim  me zell, t’i kryenim studimet, t’i ndihmonim popullit tone, sepse Kosova per nje kohe te gjate do te kete nevoje per eksperte te te gjitha profileve.

Profesor Antoni se bashku me Esad Mekulin, Mark Krasniqin, Hivzi Sulejmanin, Idriz Ajetin, Kadri Halimin, Skender Rizajn e disa te tjere perbenin brezin e pare, brezin e arte te intelektualeve shqiptare te Kosoves qe e barten barren me te rende per ta arsimuar, edukuar, emancipuar popullin e Kosoves, duke u bere keshtu edhe bartes te zhvillimeve te jetes kulturore, artistike e shkencore te Kosoves. Anton Çetta ishte misherim i intelektualit te angazhuar, me ndergjegje te larte kombetare e shoqerore, i brumosur me ndjenja e vetedije atdhetare, i shqetesuar per fatet e popullit te vet. Kur shqiptaret e Kosoves po kercenoheshin, po ballafaqoheshin me regjimin çnjerezor te Millosheviqit, i cili kishte aktivizuar tere makinerine e tij shkaterruese, vdekjepruese, edhe shqiptaret kishin filluar te zgjoheshin, t’i aktivizonin mekanizmat mbrojtes: t’i linin armiqesite ne mes vete anash, te bashkoheshin, te lidhnin besen. Ne krye te levizjes per pajtimin e gjaqeve qendronte profesor Antoni, si nje njeri qe e gezonte autoritetin dhe perkrahjen e popullit, si njohes i shkelqyer i traditave tona, i shquar per gojetarine, urtesine e tij. Profesor Çetta qe kishte bredhur ne te gjitha viset shqiptare dhe kishte vjelur pasurine shpirterore te popullit tone, kishte ndenjur neper oda me burrat me te mençur te kohes, tani po e zbatonte ne jete ate pervoje, ato aftesi per te ndare pleqni, per te folur fjalen e duhur ne çastin e duhur. Ne vendin e duhur. Edhe pse ne ate kohe, vitet e 90-ta te shekullit te kaluar, profesori ishte 70 vjeç, ai me energjine e tij prej nje djali te ri nuk pushoi  kurre ne misionin e tij fisnik, deri sa arriti t’i pajtoje mbi 1000 gjaqe e mbi 600 plagosje. Kush mund t’i harroje ato pamje, skena teper prekese te Verrat e Llukes?! Ata qe ishin ne gjakesi, gjakun ia falnin profesor Antonit e pastaj gjakesit. Ky ishte autoriteti qe gezonte plaku yne i urte, profesor Antoni. “Gjithçka ka kufi, por jo ajo qe duhet te bejme per atdheun” – thoshte profesor Antoni.

I tille ishte profesor Antoni mungesen e te cilit po e ndiejme edhe sot. Edhe sot kombi yne ka nevoje per njerez te urte si profesor Antoni, qe te luajne rolin e nje pajtuesi kombetar, njerez qe u shkon fjala, qe i degjon dikush, qe jane te paanshem, qe me personalitetin e tyre e bejne dike qe te ulin koken, te skuqen para tyre. Eshte shume deshperuese qe nje grup punonjesish te Institutit Albanologjik te Prishtines, disa ndoshta edhe studente te profesor Antonit, po e pengojne vendosjen e permendores se profesorit para ketij Instituti. Ne kemi nevoje qe keta njerez te medhenj t’i kemi ne mesin tone edhe ne bronz, qe kur te kalojne femijet prane t’i pyesin prinderit e tyre: “Kush eshte ky xhaxhi?” Po ashtu, profesori dy here u refuzua qe te pranohej ne Akademine e Shkencave dhe Arteve te Kosoves. E kush e meritonte kete me shume se profesor Antoni?! Por kjo nuk e shqetesonte fare profesor Antonin.

Profesor Anton Çetta sot eshte ulur kembekryq ne krye te vendit ne Akademine e Shqiptarizmit, shqiptaret ia kane ngritur permendoren ne zemrat e tyre. Do ta kujtojme e nderojme gjithmone plakun e urte te kombit tone!

Philadelphia, janar 2018

Sadik Elshani eshte doktor i shkencave te kimise dhe veprimtar i bashkesise shqiptaro – amerikane.

SAMI FRASHËRI-Disa histori rreth frashellinjeve dhe  figures se rilindasit/
Nga Gezim Llojdia*/

1.Samiu me diturin “Shqipëria ç`ka qenë,çèshtë,ç`do të bëhet”( 1889).Po të shtroheshin vargjet e tij të kapej e të bëhej litar,të niste në gurin e parë kilometrik,ajo do tu binte dy tre herë rreth e rrotull,trojeve shqiptare.
Stambolli si një nga qendrat e perandorisë otomane ,këtu janë vendosur ,kanë jetuar dhe janë shuar shumë jetë shqiptarësh. Një lagje e këtillë kryeqendra e perandorisë jetoi Naimi dhe shkencëtari Samiu.
R.Mitrovica i cili ka bërë edhe një vizitë,në varrezat publike përball xhamisë Sahrai,Gedite ku ishte shtrirë në arkë-morti trupi i shkencëtarit Sami Frashëri. Në një studim për shkencëtarin Frashëlli R.Mitrovica në vitin 1950 botuar tek Flamuri,faqe 45 shprehet se për të gjithë këto shuma e të hollave që ai mori nuk i kalonte të 100 lira turke ar. Aty thuhet se ishte një ermen nga Kajseria me emrin Mihran që e shfrytëzonte. Ky paskësh qenë një spekulantë,që ai vetë Samiu e kishte nxjerr befasisht në dritë,në fillim si nëpunës me pagesë dhe më vonë radhues dhe kryeradhës në fletoren e vet “Sabah”.Ky njeri djallëzor në thelb dhe në shpirt gjen një mënyrë që të blejë të drejtën e fletores nga greku Papadopulos dhe te bëhet pronar duke e paguar tashmë vetë sa të dëshironte ai shkencëtarin e varfër të dërmuar nga sulltani dhe të sëmurë.
2.
Të dhënat që i ka bërë publike në vitin 1950 Mitrovica thuhet se për çdo format të enciklopedisë,njeriu me shpirtin djallëzor Mihrani i jepte një çerek mexhideje. Një lirë turke mbante 4 mexhide. Madje është thënë se të hollat e fundit për një vëllim të enciklopedisë nuk ja kishte paguar .Shikoni se cfarë shpirti ,afritë dritësim I jepte Sami Frashëri punës së enciklopedisë sa që të mos mbetej mangët vepra e tij,pjesën e fundit e ka dhënë pa para Për këtë vepër kolosale shprehet Mitrovica ai prishi 12 vjet të jetës nga 1888-1889,kurse pagesa për 12 vjet mundim ka shkuar tek 300 lira. Kështu ky shkencëtar I shquar që ka lënë këtë trashëgimi ka bërë një jetë modeste. Më 4 maj 1884 martohet me me të bijën e Kadi Asqer Sadedinit Efendiut dhe kështu shkon të jetoj në shtëpinë e vjehrrit të vetë në Kandilli,për një periudhë kohe që zgjat nga 8-10 vjet. Ndërkohë nga klima ai bëhet shiatik dhe kërkon ndërrimin e shtëpisë dhe shkon në Eren Koy ku me shumë halle dhe borxhe kishte ngritur një kioskë. Kjo shtëpi e bukur zbukuruar sipas planit të vet Saimut ishte e hipotekuar në arkën e sigurimit. Mbas vdekjes së shkencëtarit ajo nuk kishte ndonjë vlerë të madhe dhe u shit nga arka e sigurimit me një çmim të hollë tek ministri i oborrit Ragip Pashai.
3.
Nga kujtimet që ka lënë Zaim Brahimi (ditari i Zaim Brahimit- libri im, G.Llojdia)thuhet se vdekja e dy vëllezërve të fundit frashëllinjë ndodhi në 4 vjet të njeri-tjetrit. Në 18 qershor,ditën e shtune te vitit 1904 Samiut me moshë 54 vjeç ju këput shpirti dhe varri ishte në varrezat publike kundrejt Xhamisë Sara Guditë në Stamboll. Pranë varrit të tij që ishte vetëm dhe pa gurë ishte varri i Emnesë me mermer.
4.
Duke paranderë largimin nga jeta,ngase ditët e numëruara,po i fironin, pak përpara se të vdiste Halid Frashëri ka shkuar dhe i ka kërkuar klerikut Alush Frashëri të birit të Dalib Frasherit, fëmijët ti edukonte. Frashëllinjte ishin shquar për inteligjencë, pra arsimi i tyre duhej plotësuar. Nga arka e teqesë dolën të hollat për të shkolluar Abdylin dhe më pas të tjerët. Në vitin 1862, Emine Myteveli, gruaja,që u dha jetë fëmijëve mbartës të mbiemrit Frashëri,bie në gjumin e amshuar,në moshën 48 vjeçare.
5
Pronat e Frashëllinjëve ju shitën kaninjotëve.Mbledhësi vlonjatë i historisë F. Shaska,përmend një ligjërim folklorik lab,që ai vet e ka dëgjuar nga i ati XH.Shaska,që këndohej në ziafete dhe dasma labërishte. Lebërit e ruanin zakonin e hershëm për ti vendosur në këngë,ngjarjet ,që në një farë mënyre kështu të përjetësoheshin,në kohëra.
Përmbajtja e kësaj kënge shfaqet kështu:Avdul ç’mënde pate?/Shite çifligje e irate/Shite Kallmin në Myzeqe/Mustafa Begës ja dhe/Qysh e dhe o derëzi/Për një karroqe flori/E dhashë për Shqipëri/Që të mos e marrë njeri/As grek,sërb e Mal i Zi/Avdul Frashëri,Avdul Be/Po Zvrënecin kujt ja dhe /E bleu Dalan Kanina/Për dy karroqe stërlina…
Kështu pronat e frashëllinjëve të krijuara brez pas brezi shkuan për çështjen e madhe shqiptare. Trashëgimia e tyre pasurore shkoi për zgjedhjen e çështjes së kombit të tyre.
6.
Enciklopedia britanike ka shkruar këto radhojë për Sami Frashrin.
Shamsuddin Sami Frasheri , i quajtur edhe Shamsuddin Sami Fraser ose Sami Frashëri , i (i lindur më 1 qershor 1850 , në Fraser , Shqipëria , Perandoria Osmane – vdiq më 18 qershor 1904 , Stamboll ) , autor dhe lexikograph -së i cili ishte një figurë udhëheqëse të shekullit të 19 .I lindur në një familje myslimane shqiptare , u arsimua në shkollën greke të Janinës i dhe ju dha edhe mësime në gjuhën turke , persiane dhe arabe nga tutorët privat . Pas lëvizi në Stamboll , ai filloi një karrierë në gazetari dhe ishte gazeta mëngjes ( ” mëngjesit ” ) në vitin 1875 . Ai gjithashtu i lidhur , por shkrimtarëve turke BEC . Ai përktheu vepra nga frëngjisht dhe shkroi disa romane dhe drama , sidomos Taaşuk -i Talat dhe fitnet ( 1872 ), një roman që dënon zakonet e martesës turq , dhe tre luan , Besën , Sidi Yahya . Shfaqja e fundit , e cila ishte konsideruar shumë i hapur , çoi në një mërgim dy- vjeçare në Afrikën e Veriut .Pas kthimit të tij , Frasheri duke punuar në atë që janë konsideruar kontributet e tij më e madhe , lexicographical tij punon Kamus – i Fransev është , një frëngjisht – anglisht , anglisht – frëngjisht dictionary , Kamus – i- Alam ( ” Fjalori Universal ” ) , një punë enciklopedike në gjashtë vëllime dhe Kamus – i Turki ( ” Dictionary Turkish ” ) , ne dy volume . Puna e fundit është veçanërisht interesante si një përpjekje për të pastruar gjuhën turke. Shumë projekte të tjera shkencore kanë mbetur të papërfunduara nga vdekja e tij .
7.
Djali iu shkencëtarit nga Frashëri.Ali Sami Yen(1886-1951).Jeta e djalit të Samiut.
I lindur në Kandillit , Stamboll, Turqi më 20 mars, 1886, Ali Sami Yen është më i njohur si themelues i Galatasaray Sports Club . Emri i tij fillestar ishte Ali Sami dhe ai ishte i biri i Semseddin Sami Frashëri , një nga shkrimtarët më të famshëm osmane – shqiptare , filozofët dhe dramaturgët . Pas hyrjes në fuqi të ligjit për emrat e familjes në vitin 1934, Ali Sami Yen mori mbiemrin , e cila fjalë për fjalë do të thotë ” mundi ! ” .Ali Sami ishte student në prestigjioze Galatasaray Lycée në Stamboll . Në tetor 1905 ai vendosi me disa nga shokët e tij studentë për të krijuar një klub të futbollit . Në fillim ,qëllimi i deklaruar ishte: ” Për të luajtur së bashku si anglezët , që të ketë një ngjyrë dhe një emër , dhe të mundë ekipe të tjera jo turke ” . Yen ishte presidenti i parë i klubit ( për 13 vjet ) në mes të 1905 dhe 1918, dhe përsëri për një magji të shkurtër në 1925 .Përveç themelues i Galatasaray SK , Ali ka bërë kontribute të shumta të tjera për sportet turke . Ai ishte president i Komitetit Olimpik Kombëtar turk në mes tëviteve 1926 dhe 1931. Ai ka trajnuar ekipin kombëtar turk në ndeshjen e saj të parë ndërkombëtar në vitin 1923 kundër Rumanisë .Ali Sami Yen vdiq në vitin 1951 .Si themelues dhe president i parë i Galatasaray SK , Ali Sami Yen i dha emrin e tij në stadium Galatasaray -së . Me një kapacitet prej 25.000 vendesh ,”Stadiumi “ Sami Yen është i vendosur në qendër të Stambollit , në Mecidiyekoy .

Krijimtaria e Sami Frashrit ,nje pjese e saj:
Novels
Ta’aşşûk-ı Tal’at ve Fitnât (Albanian: Dashuria e Talatit me Fitneten -English: The Love Betëeen Talat and Fitnat, 1873)
Drama[edit]Besâ yâhut Âhde Vefâ (Albanian: “Besa ose Mbajtja e Fjalës” – English: Besa or The Given Ëord of Trust, 1874).
Is a melodrama aiming Besa as a subject, but in a very tragic situation; the father kills his son to keep the given ëord.
• Seydi Yahya (1875)
• Gâve (1876)
• Mezalim-i Endülûs (Never printed)
• Vicdân (Never printed)
Dictionaries and Encyclopedical Ëorks[edit]
• Kamûs-ı Fransevî (1882–1905, French-Turkish dictionary)
• Kamûs-ı Fransevî (1885, French-Turkish dictionary)
• Küçük Kamûs-ı Fransevî (1886, French-Turkish dictionary)
• Kamûs-ül Â’lâm (6 volumes, 1889–1898, Encyclopedia of General Science, knoën to be the first Encyclopedia printed in Turkish)
• Kamûs-ı ‘Arabî (1898, Arabic-Turkish dictionary, unfinished)
Kamus-ı Türki (2 volumes, dictionary of the Classical Ottoman Turkish language, still ëidely used as a reference as of today, 1899–1900, reprints and facsimiles in 1978 and 1998)
Scientific Ëritings[edit]
Şemseddin Sami also did a series of scientific ëritings in Albanian such as Qielli (Sky), Toka (Earth), Njeriu (Human Being), Gjuha (Language), and many more.
Educational Ëritings in Albanian
• Allfabetarja e Stambollit (Alphabet of Istanbul, 1879),
• Abetarja e Shkronjëtoreja (Grammatical Ëork, 1886).
Other
In Turkish in his “Pocket Library” collection, he published small scientific booklets on subjects as Astronomy, Geology, Anthropology, History of Islam and the Islamic civilization, Ëomen,Mythology and Linguistics. He also published a small compilation of Humor named Letâ’if in të o volumes, a compilation of Proverbs and Quotes named Emsâl in four volumes, and a series of reading-oriented educational books for schoolchildren.
Sami Frashëri together ëith Jani Vreto supported the idea that the Albanian alphabet should be based on the Greek alphabet, since according to them, Albanians and Greeks have the same ancestors, the Pelasgians.[6]
Linguistics
• Usûl-ü Tenkîd ve Tertîb (1886, Orthography of Turkish)
• Nev’usûl Sarf-ı Türkî (1891, Modern Turkish Grammar)
• Yeñi Usûl-ü Elifbâ-yı Türkî (1898, Neë Turkish Alphabetical System))
• Usûl-ü Cedîd-i Kavâ’id-i ‘Arabiyye (1910, Neë Method for Learning Arabic)
• Tatbîkât-ı ‘Arabiyye (1911, Exercises in Arabic)
Political Ëork
• Shqipëria ç’ka qenë, ç’është e çdo të bëhetë (Albania – ëhat it ëas, ëhat it is and ëhat it ëill be, 1889).

*Msc.Anëtar i Akademisë Evropiane te Arteve

ARBËRESHI ANGELO MASCI NË JOURNAL DE L’EMPIRE (1808) : “ASGJË E SAKTË NUK ËSHTË SHKRUAR DERI TANI PËR KOMBIN SHQIPTAR, DHE ATO PAK TË THËNA JANË SI NJË RE E DENDUR DHE E ERRËT, E CILA FSHEH MË SHUMË SE KURRË TË VËRTETËN.”/

Nga Aurenc Bebja*, Francë – 9 Janar 2018

Gazeta e Perandorisë franceze, “Journal de l’Empire”, ka botuar, të dielën e 24 korrikut 1808, në faqen n°2, veprën e arbëreshit Angelo Masci (Ëngjëll Mashit) me titull “Essai sur l’origine, les mœurs, et l’état actuel de la nation albanaise – Discorso sull’origine, costumi, e stato attuale della nazione Albanese. ”

Blogeri Aurenc Bebja, nëpërmjet faqes së tij “Dars (Klos), Mat – Albania”, sjell disa rrëfime të autorit për shqiptarët :

 Shtrirja e kombit shqiptar nga Shkodra deri në Artë

“Një popull, aq i famshëm por që është pak i njohur, një komb, i cili, për shekuj me radhë nuk ka ndryshuar zakonet e tij, të cilat, i gjejmë në mesin e njerëzve të qytetëruar, ende ruan zakonet barbare (e lashta) dhe meriton me siguri vëmendje. Asgjë e saktë nuk është shkruar deri tani për këtë komb, dhe ajo që është thënë në të shkuarën është si një re e dendur dhe e errët që fsheh më shumë se kurrë të vërtetën. E kam fjalën për kombin shqiptar. Ai shtrihet në një territor të gjerë, në të cilin është indigjen (autokton), duke filluar nga Shkodra e deri në Artë, por gjithashtu ka një numër të madh kolonish të shpërndara në More, Siçili dhe Itali.”

Maqedonasit, Epirotët dhe Ilirët

“Ushtarët e Aleksandrit, Pirros dhe Skënderbeut ishin të të njëjtit popull.”

Pasioni i shqiptarëve

“Shqiptari është natyrë e gëzuar. I pëlqejnë gostitë e mëdha dhe argëtimet; kërkon sidomos të kërcejë. Ai e ka zakon të ecë me shpatë në dorë, duke kënduar vargje që i kujtojnë veprimet e guximshme të njerëzve të mëdhenj të kombit. Është bujar, por neglizhon të vë pasuri : nuk nguron të japë diçka kur dikush i kërkon ndihmë ; por i ndodh të jetojë gjithashtu si lypës.”

Shqiptari në rolin e ushtarit

“Shqiptarët janë të gjithë ushtarë; vetëm mosha apo sëmundja mund t’i përjashtojë nga kjo detyrë. Secili prej tyre, pa shpresë shpërblimi, pa marrë ndonjë kompensim, njofton se merr pjesë në luftime me kurajo, guxim dhe hare : dashuria për lavdi dhe frika nga poshtërimi i çojnë ata në sulmet më të rrezikshme. Jeta është një barrë e dhimbshme për atë që, në përleshje, është detyruar të largohet apo që në momentin e luftimit është fshehur. Përkundrazi, baballarët e bijve, që kanë vdekur për atdheun, nderohen tej mase.”

Organizimi në betejë

 “Meqë shqiptarët nuk kanë mbret, ata zgjedhin në rast lufte, një nga krerët më të guximshëm për t’i udhëhequr. Pushteti i përkohshëm nuk u mjafton atyre që t’i bëjë të respektuar : për të pasur me vete shokët e tyre, ata duhet të jenë aktivë, bujarë, dhe mbi të gjitha, në krye të përleshjeve. Në betejë, trupat e tyre nuk janë të renditura dhe nuk mbajnë kurrë një pozicion të caktuar.”

Gratë shqiptare

“Gratë gjithashtu marrin pjesë në luftë: shpesh, ato janë në krye të batalioneve, për të shërbyer si bastion kundër armikut. Na bën kurioz respekti fetar që barbarët kanë për gjininë femërore. Shpesh dhe ende shohim gra që u shkojnë në ndihmë të afërmëve të tyre duke u dërguar ushqim, municione, etj.  Shpesh, nga lotët, lutjet, madje edhe nga qortimet e tyre, i shohim ato të zgjojnë zjarrin e luftëtarëve dhe kështu vendosin fatin e betejave.”

Kolonitë shqiptare në mbretërinë e Napolit

“Ndonjëherë, shqiptarët vinin me trupa të tëra, duke pasur në krye një shef; më shpesh, ata hidheshin brigjeve tona në numër të vogël dhe pa udhërrëfyes. Të parët u shfaqën në vitin 1461, në kohën kur Skënderbeu u bë nga mbreti Ferdinand pronar i tokave të Shën Pjetrit në Galatinë. Një koloni e dytë shqiptare erdhi në vitin 1467, në kohën kur Skënderbeu vdiq; të tjerët nën papatin e Palit të II-të, i cili mbretëroi nga viti 1464 deri në vitin 1471; të tjerët më në fund rreth vitit 1478, koha kur zotëria i madh (sulltani) u bë sundimtar absolut i Epirit, Maqedonisë dhe Shqipërisë. Këtyre emigrimeve, bashkëngjituni edhe ato që ndodhën gjatë mbretërimit të Charles të V-të. Urrejtja e shqiptarëve ndaj fuqisë osmane dhe nderimi i tyre për sovranët e Napolit, kryesisht ish-zotërinjve të tyre, i bëri ata, në 1532, që t’i japin qytetin e Koronit këtij perandori. Pak kohë më vonë, banorët e tij u pushtuan nga turqit; ata vendosën të iknin. Charles i V-të i mikpriti në tokat e mbretërisë së Napolit dhe i shpërbleu në mënyre masive për besnikërinë e tyre. Koloni të tjera erdhën nën sundimin e Filipit të II-të… Shqiptarët, aktualisht ekzistues në këtë mbretëri, jetojnë në 59 fshatra, të cilët së bashku, përbëjnë një popullsi prej 63.920 individësh.”

Kisha “Zoja e Shkodrës”,  New York në bashkëpunim me Federatën Panshqiptare “Vatra” , me rastin e 550-vjetorit të vdekjes së Gjergj Kastriotit Skënderbeut, më 17 janar 2018 organizon shënimin e kësaj date historike të kombit shqiptar.

Mesha shenjte celebrohet në Kishën “Zoja e Shkodrës” në ora 5:00 të mbrëmjes, dhe Simpoziumi kushtuar 550-vjetorit të vdekjes së Gjergj Kastriotit Skënderbeut fillon në ora 6:00 në Qëndrën “Nënë Tereza”.

Në simpozium marrin pjesë përfaqësuesit e komunitetit shqiptar në New York, si dhe të ftuarit special, nga Shqipëria: Prof. Romeo Gurakuqi, historian; nga Kosova: Prof. Fahri Xharra, publicist; nga komuniteti shqiptar: Dr. Azeta Kola, historiane dhe perfaqësues i Federatës “Vatra” Dr. Pashko Camaj. Për informata më të hollsishme mund t’a kontaktoni Koordinatorin: Leonardo Berishaj tel: 917-592-5757

“Vështrimi i udhëtarëve dhe gjeografëve italianë “ midis Shek XIX –të  dhe XX –të për Shqipërinë/

Nga Gezim Llojdia/

 1.Shumë studiues italianë, sidomos gjeografët dhe gjeologë, realizuan  një numër të udhëtimeve në trevat shqiptare, deri tani pak të  njohur a dhe studiuara.Përveç revistave dhe botimeve shkencore, dëshmitë e këtyre udhëtimeve u besohen fotografive të marra në momentet më të rëndësishme, që i atribuohen rasteve jo homogjene. “Vështrimi i udhëtarëve dhe gjeografëve italianë “midis shekujve të XIX –të  dhe XX –të për Shqipërinë mundësoi që në vitin 2012 të hapet edhe një ekspozitë  me punime të kësaj natyre.

2.Në përputhje me qëllimet shkencore të misioneve, shumë fotografi janë të dizajnuara për qëllime arsimore, për shembull, për të ilustruar përshkrimet e morfologjisë së terrenit ose kostumeve tradicionale të një rajoni të caktuar.Ka edhe shumë raste të fotografive  të studiuara  të marra për shijen thjesht estetike, për të siguruar bukurinë e peizazhit.

3.Këto shifra në mesin e më të rëndësishme të gjeografisë italiane (Antonio Baldacci, 1867-1950, Roberto Almagià, 1884-1962, Bruno Castiglioni, 1898-1945, Ferdinando Milone, 1896-1897, Aldo Sestini, 1904-1988), përveç ajo që konsiderohej edhe puna e një gjeologu (Mario Magnani), një ekspert i gjërave shqiptare, i cili ishte shumë afër gjeografëve për shkak të afinitetit të tij për interesa dhe studime. Shumica e fotografive të marra gjatë udhëtimeve të tyre, shpesh të promovuara dhe të financuara nga Shoqëria Italiane Gjeografike, mbahen në arkivin fotografik të kësaj shoqate. Në total, dokumentet fotografike (pozitive, negative, sllajde, kartolina) me subjektin shqiptar janë rreth 3500 dhe përbëjnë një pjesë të rëndësishme të Arkivit në aspektin e cilësisë dhe sasisë

Adem Gjurra, nacionalisti që u përball me fashistët,gjermanët, regjimin komunist të Tiranës dhe Beogradit/

Jeta e antikomunistit nga Reçi i Dibrës. Rezistenca ndaj Italisë fashiste në vitin 1939, rob lufte i gjermanëve në Kretë, ku u dënua tri herë me vdekje dhe një herë më burgim të përjetshëm dhe si mundi të fitonte lirinë; përballja me regjimin komunist të Tiranës si i desantuari i Komitetit “Shqipëria e Lirë”, por që nuk ra në duart e tyre, edhe pse misioni ishte tradhtuar, si dhe vuajtjet në burgjet e Jugosllavisë deri në largimin në SHBA

Nga Mina HYSA/

Adem Gjurra lindi në vitin 1912 në Reç të Dibrës. Ishte i biri i Hysen (Shaban) Gjurrës e Zahide Vladit. Shkollën fillore e mbaroi në vendlindje, të mesmen e mbaroi me korrespondencë rreth vitit 1931 në Peshkopi. Shkollën e nënoficerëve (të ushtrisë) e mbaroi në vitin 1932, por për arsye të mungesës së buxhetit shtetëror s’pati vend për aspirantët e rinj për t’u veshur ushtarakë. Në janar të vitit 1933, Adem Gjurra u regjistrua në shkollën e nënoficerëve të Xhandarmërisë Mbretërore me rekomandim nga oficeri Zyber Lita. Pas disa muajsh shkolle në Durrës, më shumë se 30 studentë me rezultatet më të mira u dërguan me detyrë në Shkodër për ruajtjen e rendit dhe qetësisë. Aty vazhduan me mësime; teori e praktikë prej 18 muajsh, me shërbim dhe nën komandën e Xhaklin Martinit, drejtor. U diplomua me sukses, i shtati në klasë prej më shumë se 100 të diplomuarve. Fitoi të drejtën e nënoficerit të xhandarmërisë, por shteti sërish nuk kishte buxhet për rroga të gradave të reja. I bënë thirrje që të pranonte gradimin edhe rrogën si xhandar, por me detyrë të nënoficerit. Shumica refuzuan, kurse Adem Gjurra dhe rreth 30 të tjerë pranuan për të qenë në shërbim të shtetit. U dërguan nëpër rrethe të postëkomandave në të gjitha anët e Shqipërisë. Shërbeu në Malësinë e Shkodrës, Dibër, Lumë, Gjirokastër, Labëri, Dukagjin etj. Gradimet erdhën me radhë deri tek grada me e lartë, “Toger”. Postet që ka mbajtur Adem Gjurra ishin: inspektor arkive në postrreth, inspektor arkiva postëkomanda, zv.post komandë, postëkomandant, post e rrethkomandant dhe komandant zone.

Roli i Adem Gjurrës në pushtimin e Italisë në vitin 1939/

Në vitin 1939, kur Italia sulmoi Shqipërinë, Adem Gjurra e marshall Isuf Jashari me 40 xhandarë e rreth 200 civilë nga Luma e Dibra u nisën për në Tiranë. Arritën në Krujë natën dhe u takuan me kapiten Shukri Baftjarin dhe nën komandën e tij u nisën për në luftë. Pas pak orësh arritën në kala të Prezës, ku u takuan me major Çaush Bashën dhe kontingjentin e Akademisë së Burrelit.

Morën lajmin e keq se Mbreti u detyrua të linte vendin. Oficerë të lartë dhanë urdhra të Mbretit që të mos krijoheshin lëvizje pa marrë fjalë prej tij, se do të sigurohej ndihma ushtarake e materiale për kombin nga jashtë. Porosia ishte të organizoheshin fshehtas e të përgatitnin popullin për luftë sa të lajmëronte Mbreti. Adem Gjurra u kthye në vendlindje edhe thirri krerët e fiseve Reç, Dardhë, Lurë, Arraz, Arrën etj. dhe u konsultuan për veprimtari të mëtejshme. Ademi u takua me Muharrem Bajraktarin e me Cen Elezin e më vonë me kapiten ushtrie Qazim Lushën. Pas bisedës mes tyre, Ademi vazhdoi me krijimin e një rrjeti rezistence, pjesët e së cilës ishin shumë thellë e sekrete, por gjithmonë me marrëveshje me personat kryesorë të lartpërmendur. Siguruan ndihma e strehime, bukë, pak armë, morën informacion për aksionet e italianëve. Pritnin lajmin për ndihmë nga jashtë dhe rikthimin e Mbretit, por ai nuk erdhi. Ademi filloi një përgatitje. Meqë nuk mundi të duronte më gjendjen, filloi një propagandë se kishte çuar fjalë Mbreti të fillonin të dilnin në Greqi për të marrë ndihma për luftë. Ka pasur shpresë se do të gjenin ndihmë nga aleatët, nëse e kalonin kufirin.

Ikja në Greqi, dënimi 3 herë me vdekje dhe 1 herë burg përjetë/ Në nëntor të vitit 1940, Adem Gjurra u nis me 40 shokë, oficerë, nënoficerë, xhandarë e të tjerë nga vendi i takimit, Korça. E gjetën kufirin në “zjarr”. U përplasën me forcat italiane e ca shqiptarë dhe pas një lufte të fortë e thyen frontin dhe u bashkuan me ushtrinë greke e disa aleatë. Grekët i trajtuan në fillim si heronj edhe u dhanë ushqim e veshmbathje. Pas dy ditësh u erdhi një grup nga Athina dhe i morën duke u thënë se do t’u siguronin kushte më të mira dhe të duhurat për rikthimin në Shqipëri. Ky rezultoi një mashtrim, pasi disa orë më vonë grekët i arrestuan dhe i dërguan në kamp si robër lufte në Kretë. Ata u tradhtuan. Në fund të qershorit të vitit 1941, gjermanët e pushtuan Kretën. Grekët ikën edhe e lanë Ademin dhe shokët në duart e gjermanëve. Ata, sa panë se kush ishin, se e morën në dorë dokumentacionin e kampit, i dërguan në Itali për gjyq ushtarak. Italia i dërgoi në Shqipëri. Në gjyq dolën me dënime tri herë me vdekje e një herë burg përjetë. Ata ishin Adem Gjura, Mustafa Imeri (Pukë), Idris Sadiki (Tropojë), Cerim Verediki (Korçë), Gaço Sotiri (Korçë), si udhëheqës të lëvizjes. I torturuan në burg, duke u përgatitur për t’i pushkatuar; çdo ditë i linin në këmbë tek porta e oborrit të pushkatimit duke pritur “radhën” e në mbrëmje i çonin prapë në birucë. Avokati shqiptar mendoi dhe sugjeroi të merrnin një avokat italian (një mik të rinisë së tij me lidhje të forta tek ushtarakët), por do t’u kushtonte shumë. Familjet e të burgosurve, mes tyre dhe Adem Gjurra, shitën tokë, pasuri dhe plotësuan vlerën rreth 1200 lira ari. U paguan oficerët e Lartë të Gjykatës dhe të burgosurit shpëtuan jetën, por me humbje të të drejtave civile.

Kthimi në Reç, lufta për lirinë e Shqipërisë dhe refuzimi i ofertës komuniste/

Pasi i shpëtoi pushkatimit dhe burgimit përjetë, Adem Gjurra u kthye në vendlindje i sëmurë. Kur u përmirësua, doli në mal, u arratis. Luftoi kundër forcave gjermane në shumë beteja dhe sipas librit të shkruar për Cen Elezin, Ademi u dallua si luftëtar i zoti. Sipas Ademit, në luftë forcat komuniste iknin nëpër fshatra për të rritur vlerat e veta, duke bërë propagandë; i merrnin përsipër meritat, edhe nëse nuk ishin në front. Për këtë arsye Ademi i largoi disa që i ishin bashkuar grupit të tij. Ademi mori pjesë në shumë mbledhje të të arratisurve edhe në mbledhjen e Mukjes e dërguan si përfaqësues i grupeve të arratisurve të Dibrës e të Lumës. Në shtator të vitit 1944, forcat komuniste filluan një operacion të fortë në Lumë e në Dibër. Vdiqën shumë nacionalistë të mirë. Ademi pasi pa se kauza nacionaliste humbi, i shpërndau shokët edhe shkoi në shtëpi të vendoste çfarë do të bënte më tej. Rreth fundvitit i erdhi urdhri nga Tirana për të qenë pjesë e administratës së qeverisë së re. Dy oficerë e dy civilë erdhën me disa shokë në Reç dhe i dorëzuan urdhrin të paraqitej në Shkodër brenda 10 ditësh të merrte postin inspektor i Arsimit për Shqipërinë e Veriut. Ademi e dinte se çfarë njerëzish ishin ata dhe u tha se nuk pranonte, pasi ishte i lodhur nga lufta, arratisja, burgu dhe vuajtjet e shumta si dhe babai i kishte vdekur e i duhej të kujdesej për familjen. Kaluan ditët edhe ai nuk shkoi. Çuan disa komunistë të rrethit të Dibrës ta merrnin, por Ademi i largoi. I morën kushërinjtë e xhaxhallarët në hetuesi, por Adem Gjurra i liroi, se dheu e njihte edhe kishin respekt, po edhe mjaft frikë në atë kohë.

Ademi nis sulmin ndaj komunistëve në 1945-ën dhe vuajtjet e familjes/

Pas refuzimeve të njëpasnjëshme të Adem Gjurrës, iu lutën sërish duke i çuar njerëz nga Tirana duke i thënë në formë kërcënimi: “Je me ne apo kundra nesh?” Edhe në këtë rast Ademi gjeti si justifikim shëndetin dhe u kërkoi tre muaj afat të shihte punët se si i kishte. Këtë kohë Ademi e donte të përgatitej për një luftë të vërtetë. Në 1945-ën erdhi te Ademi për strehim Muharrem Bajraktari me një grup përafërsisht 50 veta, i përbërë nga të arratisurit nga Veriu, por edhe disa nga Kosova. Ademi ka pasur një mbështetje të fortë në vendlindje si dhe në zonën e tij. I strehoi dhe u siguroi bukë, veshmbathje e armë. Por një grup aq i madh nuk kaloi pa ra në sy, nga ata që ishin me qeverinë. Pasi i përcolli të strehuarit e Muharrem Bajraktarit, Ademi doli në mal me disa shokë dhe kushëririn e vet, Shaban Gjurrën. Komunistët e mbushën Reçin me ushtri e polici, ku pati edhe përplasje me armë, si beteja e Koziakut, por Adem Gjurrën nuk e kapën. Pas disa javësh luftë i rrethuan familjen dhe shtëpinë e dogjën, pasurinë ia konfiskuan, i prenë një shumicë të madhe bagëtish edhe i lanë të mos i prekte kush për ta treguar si shembull. Familjet e Ademit dhe Shabanit i çuan në internim në Berat. Atje vdiq djali i Ademit, Skënderi e dy vajza të vogla të Shabanit. Dy fëmijë të tjerë vdiqën më vonë te shtëpia (pasi u liruan nga kampi). Gjatë atyre viteve në mal, Adem Gjurra asnjëherë nuk ka marrë as bukë, as strehim me forcë. Ai është larguar, edhe nëse zoti i shtëpisë e mirëpriste, nëse shihte varfëri të tepërt ose rrezik të tepërt për atë shtëpi. Kjo shpjegon se askush nuk i shiti, nuk i tradhtoi as në vitin 1950, as më përpara.

Aktiviteti në arrati dhe arratisja në Greqi/

Gjatë qëndrimit në mal, Ademi Gjurra ka marrë pjesë në të gjitha mbledhjet e të arratisurve: Thark (maj 1945), Bresht të Oroshit (fund i qershorit – 18 korrik), Lurë, ku ka përfaqësuar shumë grupe, si për shembull: të Mehdi Ndreut, Qazim Lushës, si edhe të Reçit e të Dali Meçit, Sali Shehut dhe shumë grupe të tjera të vogla e të mëdha. Në mbledhje ishin shumë grupe nga gjithë Shqipëria, por një numër i madh ishin kundërshtarë politikë me Ahmet Zogun, por Ademi u foli për mbretërinë. I bënë oferta të shumta të kalonte me parti të tjera, por ai mbeti besnik i idealit të vet. Në fund të korrikut të vitit 1946, Ademi Gjurra mori kërkesë nga Muharrem Bajraktari të bashkoheshin për të kaluar kufirin për Greqi, sepse shokët nuk niseshin pa Ademin. U takuan në Kolosian te Lera e Sorrave më 18 gusht dhe u nisën me datë 25 gusht. U bënë 56 vetë nga krahina të ndryshme të Shqipërisë dhe nga Kosova. Rreth datës 5 shtator, gabimisht ranë në Maqedoni. Plasi lufta, e cila zgjati dy ditë e net. U ndanë dhe u bashkuan natën e parë. Vendosin dhe provojnë për të kaluar natën e dytë pa zhurmë dhe pasi ecën deri diku, panë se vendi ishte plot me ushtri të armatosur. Sërish plasi lufta, u ndanë dy grupe për dy drejtime, me shpresën se do të shiheshin matanë kufirit. Ato dy ditë u vranë 27 shokë. Nebi Seda nga Arrni, Lum e Haxhi Agaj nga Puka nga grupi i Ademit. Përfundimisht kaluan në Greqi me shumë humbje në shokë dhe plot dhimbje. Me disa shokë që u ndanë atë natë, u takuan më vonë në një kamp. U dorëzuan edhe u dërguan nëpër kampe rajonale, ku vuanin shumë edhe për bukë. Në kampin e Haxhi Qiriakos kaluan pak më mirë. Ademi me shokët: Myftar Spahija, Hysen Salku, Sejdi Bajo, Hysen Terpeza, Fiqiri Dina organizuan Lëvizjen Monarkiste në Greqi. Ademi caktohet kryetar i Rinisë për anëtarësimet e Lëvizjes Monarkiste/ Adem Gjurra u caktua kryetar i Rinisë për anëtarësimet dhe zbatimin e programit. Shpenzime për materiale i paguanin të rinjtë deri në shitjen e racionit të bukës. Në mars të vitit 1949, i dërguan shoqata humanitare në kampin “Santa Fara” në Bari të Italisë, atje ku jeta e përditshme u përmirësua. Në kamp, Ademin e punësuan si përkthyes edhe organizator i refugjatëve shqiptarë me një rrogë të vogël, të cilën e përdorte për nevoja të shokëve. Në pranverë të vitit 1950, u formua Komiteti “Shqipëria e Lirë”, organizatë që përfshinte e përfaqësonte të gjitha grupet nacionaliste edhe Mbretin Zog, me qendër në Romë. Kryesia u caktuan: Abaz Ermeni, Abaz Kupi, Mit’hat Frashri, Sait Kryeziu e pas vdekjes së z. Frashërit, Hasan Dosti, sekretar u caktua Gaqo Goga. Kjo organizatë u krijua në marrëveshje me SHBA-në dhe Anglinë për stërvitje, materiale e transport, për një veprim për Shqipërinë e Lirë. Gjatë viteve të qëndrimit në Greqi dhe Itali, Adem Gjurra inkuadroi rreth 1000 anëtarë në organizatë që e mori emrin “Organizata Lëvizja e Legalitetit”. Në muajin maj, Gaqo Gogo u takua me Ademin edhe i shpjegoi situatën dhe me takime të vazhdueshme e ngarkoi të rekomandonte shokë më të afërt për këtë organizim politik në shërbim të kombit. Ademi pati takime me drejtuesit e Komitetit, të cilët e autorizuan të zgjidhte 25 shokë të vet për mision, ku njëri prej tyre ishte kushëriri Shaban Gjurra.

Në vitin 1950 dërgohen në Gjermani si pjesë e “Kompanisë 4000” dhe misioni në Shqipëri/

Në qershor 1950, i dërguan në Gjermaninë Perëndimore në një kompani ushtarake Amerikane në afërsi të Mynihut, që quhej “Kompania 4000”. U formuan tri toga, Legaliteti, Balli Kombëtar dhe të Pavarurit e Sait Kryeziut. Adem Gjurra u caktua zv.komandant i togës së Legalitetit, me detyrë oficer roje i objekteve të ushtrisë amerikane në Gjermani, për faktin sepse kishte pasur eksperiencë, sepse kishte qenë në xhandarmëri në kohën e Mbretit Zog. Të tjerët u caktuan në punë të tjera: kuzhinë, magazinë, shofer, arkiv etj. Pas disa muajsh kanë ardhur dhe e kanë hipur në makinë, nuk ka pasur as paralajmërim, e kanë marrë me të tjerë duke i çuar në stërvitje për t’u përgatitur në 2-3 vende. Brenda kompanisë gjërat personale të tyre janë sekuestruar, i kanë magazinuar me çelës, sepse këta do të ishin njerëz pa dokumente ku do të shkonin. Gjatë stërvitjes, Ademin e kanë caktuar komandant i personave në stërvitje. Ata stërviteshin nga amerikanët dhe anglezët, por me marrëveshje të plotë me Komitetin “Shqipëria e Lirë”. Pas një prej stërvitjeve janë ndarë në 4 grupe për t’u nisur për Shqipëri. Ademi ishte komandant i grupit të parë, por për arsye të ndryshme u caktua të ishte edhe kryetar i Misionit të Parë të organizuar prej Komitetit “Shqipëria e Lirë” dhe erdhi të luftonte për çlirimin e shqiptarëve nga regjimi komunist. Dy grupe u ndalën para desantimit. Të Dibrës e të Lumës vazhduan. Grupi i Ademit ishte caktuar për desantim në Martanesh, Dibër; me u bashkua edhe Iljaz Toptani. Natën e 19 nëntorit të vitit 1950, ata janë lëshuar me parashutë teksa kanë rënë në pritën e komunistëve, duke qenë se ky mision rezultoi i tradhtuar. Siç më vonë u kuptua, ai që kishte tradhtuar ishte Kim Filbi. Kur kanë rënë me parashutë, Xhetan Daci është vrarë duke rënë dëshmor, Selim Daci dhe Iljaz Toptani janë kapur të gjallë, kurse Adem Gjurra, i plagosur dy herë dhe Sali Dalliu pas një rezistence, kanë mundur të largohen nga vendi. Me ndihmën e popullit dibran ka mundur të shkojë deri në Reç, ku është takuar me pjesëtarë të familjes, tek shtëpia e kushërinjve, Rexhep dhe Zenel Gjurra, dhe është mjekuar për t’u larguar sërish. Ushtria e policia zhvilluan operacion të ashpër në rajon, ku u vra kushëriri i Ademit, Rexhep Gjurra, dhe u burgosën e u torturuan shumë të tjerë, si dhëndri i Ademit, Maliq Qenani nga Arrëni. Ademi vendosi të kalonte kufirin që të lajmëronte Komitetin të mos vazhdojnë misionet, se ishin tradhtuar.

Pas operacionit të “Kompanisë 4000”, Ademi largohet nga Shqipëria, torturohet në burgun e Shkupit/

Adem Gjurra, pas misionit të tradhtuar të “Kompanisë 4000”, e kaloi kufirin shqiptar në fund të dhjetorit të vitit 1950, me Sali Dalliun, ku i kapi roja kufitare jugosllave. Në fillim i trajtuan shumë mirë dhe madje i mjekuan edhe këmbën e plagosur Ademit. Pasi lajmëruan qendrën, erdhën të tjerët, me uniformë e civilë, dhe i transferuan në burg të Shkupit. “Varri i shqiptarëve” e kujtonte Ademi Gjurra sa ishte gjallë. Atje filluan me pyetjet rreth arsyeve të kalimit të kufirit. Ademi kuptoi se i kishin fakte të misionit të “Kompanisë 4000” edhe u tregoi se kishin qenë me një mision kundër Enver Hoxhës. Pas një kohe jugosllavët i kërkuan të pranonte se ky plan e përfshinte edhe Jugosllavinë. Ademi nuk pranoi. Pas disa ditëve nisën të pyesnin rreth kalimit nëpër Maqedoni në vitin 1946, ku ishin vrarë mjaft ushtarë jugosllavë. Ademi shprehu çudi karshi numrit që ata deklaronin, por refuzoi të pranonte se kishte kaluar nëpër tokën jugosllave. U betua se këmbën nuk e ka lëshuar në tokën jugosllave (pasi për Ademin aty ku kishte shkelur, ishte tokë shqiptare). E kërcënuan duke i thënë se dinin çdo gjë rreth tij dhe se do ta masakronin. Filluan torturat me drogim. Kur i dilte gjumi, e gjente veten në një tjetër birucë. Nuk kujtonte çfarë kishte kaluar. Duke e ditur se i hidhnin drogat në ushqim, refuzoi të hante, por ia hodhën në ujë e pa të nuk mund të rrinte. Vendosi të vriste veten. Biruca ka pasur një dritare të vogël me tel e hekur shumë lart. E ktheu krevatin e hekurit së gjati, e vuri kundër murit, hipi në majë, kapi hekurin e dritares me një dorë dhe me tjetrën vuri stilografin në gjoks tek zemra edhe kërceu poshtë në tokë. Stilografi u thye, gjysma brenda gjoksit, po nuk vdiq. Ia morën krevatin, e lanë në tokë, me një batanije të grisur, për sa kohë qëndroi në birucë.

Lirimi nga burgu, mbajtja nën survejim dhe ftesa e refuzuar për bashkëpunim/ Pas lirimit nga burgu Adem Gjurrën gjithmonë e mbanin nën survejim. Ademi e lajmëroi Komitetin në mënyrë sekrete të mos çonin më misione në Shqipëri. Nuk i vunë rëndësi. Misionet fatkeqësisht vazhduan. Njëkohësisht autoritetet jugosllave haptas i kërkonin bashkëpunim, se gjoja ishte më i miri nga të tjerët, por Ademi ishte nacionalist dhe nuk e hante atë çorbë. Rreth fundit të vitit 1951, e dërguan në një spital për mjekim. Ishte spital psikiatrik, por atje ekzistonte një departament që merrej veç me kundërshtarët politikë. Ademi u torturua me drogë dhe korrent e gjithçka tjetër. Adem Gjurra kujton se ka pasur nacionalistë nga gjithë pjesa e Jugosllavisë. Aty futeshin kundërshtarë dhe dilnin të çmendur. Ademi u lirua pas një muaji e gjysmë. E lejuan të shkonte në Mitrovicë, Kosovë, me banim. E lavdëronin, e merrnin në tubime e mbledhje të kosovarëve. Pasi Ademi e pa se si i këshilloi shteti vetë të griheshin në luftë kundër shtetit, filloi t’i këshillonte kosovarët të kishin kujdes, se askush nuk do t’u vinte në ndihmë dhe ushtria jugosllave do ta bënte Kosovën hi. Gjatë këtyre viteve filluan e vazhduan misionet jugosllave në terren në Shqipëri. I ofruan Ademit t’i sillnin familjen në Jugosllavi, por ai refuzoi, se e dnte se do t’i përdornin t’i strehonin për bashkëpunim. Në atë kohë u mor vesh për disa vrasje nga terrenistët në Shqipëri edhe Ademi i denoncoi si tradhtarë të shitur te armiku.

Internimi në Shabac të Serbisë dhe vendosja në kampin Gerova në Slloveni/

Për arsyet e mësipërme Adem Gjurrën e bënë pako natën edhe e internuan në Shabac, një qytet në veri të Serbisë, pa popullatë shqiptare. Ka qenë viti 1953 dhe atë vit u internuan rresta e parashutistëve e ca të tjerë, përafërsisht 60 vetë. Disa i kthyen, po çuan të tjerë gjatë vitit 1954. Sali Dalliu u martua me një grua kosovare, sikurse edhe Halil Nerguti. Ademi, ngaqë ka jetuar më shumë nën presion, vendosi të martohej me një vajzë nga zona e Shabacit. Më 28 shkurt 1954, Adem Gjurra u martua me Milica Risticin, me lejen e familjes së saj. Më 15 janar 1955, i lindi një vajzë, Afërdita. Një shok i luftës antikomuniste, Gjon Gjini nga Fani i Mirditës, e bëri kumbarë. Gjatë vitit 1954, shokët nisën të emigronin për në Perëndim, disa nga ndihma e organizatave politike, të tjerë fetare e disa pa shpjegim. Ademi i mblodhi shokët e misioneve të Komitetit edhe vendosën që të mos i nënshtroheshin Jugosllavisë për të fituar të drejtën e emigrimit. Në vjeshtën e 1954-ës, të gjithë shokët bënë të kundërtën. Iu dha leja për në Kosovë edhe pastaj njëri pas tjetrit në Perëndim. Ademi mbeti vetëm dhe i vetmi pa u dorëzuar. Në mars të vitit 1955-ës, Ademi me fëmijën e vogël, Afërdita vetëm 6-javëshe, bashkë me gruan iu dha leja të hynin në kampin Gerova në Slloveni për procesim të emigrantëve që dëshironin të linin Jugosllavinë. Kur arritën në Gerovë, u pa se ishte një kamp përqendrimi, rrethuar me tre rreshta tel të ashpër, me kasolle për ushtarë të armatosur; lagështirë, ftohtë, shumë pak ushqim. Ishin 80-100 vetë në një dhomë (ndërtesat kanë qenë kazerma ushtarake të shumë kohëve përpara). Filluan sëmundje. Për dënim u dërguan njerëz në podrum. Shumë nuk dolën më, pasi nuk mbijetuan. Hungarezët u torturuan edhe më keq, u vranë shumë.

E kthejnë sërish në Shabac pas 5 muajsh në një shtëpi 3 me 3 metra/

Pas 5 muajsh i kthyen të gjithë personat me nënshtetësi jugosllave, Milicën e Afërditën. Qanin fëmijët dhe baballarët. Më vonë e kthyen dhe Ademin në Shabac, me gjithë të tjerët që ndodheshin në atë kamp. Adem Gjurra me familjen u strehua të prindërit e Milicës për një kohë. Në fund të 1955-ës u detyruan të futeshin në një dhomë 3 me 3 metra në qytet, pjesë e ish-stallës së kuajve, ndërtuar me qerpiç të dobët. Kushtet ishin skandaloze, çatia pikonte, rridhnin ujë muret. Ishte dimër, akull brenda muresh, fëmija (Afërdita) u sëmur rëndë, ilaçe kishin shumë pak ose hiç. Adem Gjurra u sëmur dhe shkoi në spital, por prej andej doli më rëndë. Pas një kohe e diagnostikuan me TBC, sëmundje që nuk e pati kur hyri në spital në vitin 1956. Gjithmonë besonte se e kishin helmuar të UDB-së, që të vdiste nga sëmundje natyrale, se në këtë kohë nuk mund ta vrisnin më. Nuçi Kota, pasi u bë kryetar i Lëvizjes së Legalitetit, e regjistroi në shumë organizata edhe të OKB-së, në Komisionin për Persona në Rrezik për Arsye Politike, Kombësie ose Feje. Jugosllavët kishin pak frikë reaksionin në vise shqiptare në Jugosllavi ta burgosnin ose ta vrisnin drejtpërdrejt. Kushëriri i tij, Shaban Gjurra, i çoi disa antibiotikë, sikurse edhe shokët, shumë prej të cilëve emigruan në SHBA nga Gjermania. E ndihmonin edhe me pak para ose pako. Kjo ndihmë për Ademin, ndonëse e vogël, ishte e madhe, pasi ai e kuptoi se nuk ishte i harruar. Sa për udhëheqjen e OKLL, përveç Nuçi Kotos, askujt nuk i ka ra mendja. Fatkeqësisht, Nuçi vdiq pas pak vitesh. Megjithëse shteti merrte rreth 80 $ në muaj për çdo emigrant nga ndërkombëtarët, Ademit i dorëzonin 3$… më vonë 5… 7… deri pasi 10 vjetësh u bënë 21. Milica filloi me punë të rëndë, punë burrash. Sa ta merrte vesh UDB-ja, e urdhëronin ndërmarrjen ta përjashtonin Milicën nga puna. Ademi ka qenë i kufizuar të lëvizte vetëm brenda qytetit. I thanë se po të zgjatej një hap më shumë, nuk e kishte jetën të sigurt. Jugosllavët do të gjenin një mënyrë ta vrisnin. Edhe 10 km te prindërit e Milicës, veç me leje të shkruar shkonte, nëse e jepnin. Tek spitali nuk kishin të drejtë mjekët ta vizitonin, edhe nëse ishte në rrezik jete, pa autorizim nga policia dhe UDB-ja. Adem Gjurra ka vuajtur shumë me gjithë familje në Serbi. Shumicën e veshmbathjeve që u vinin nga SHBA-ja, i shisnin për qira, korrent, të paguante borxhet te dyqani etj. Gjatë qëndrimit në Shabac, gjithmonë i bënin oferta Ademit të bashkëpunonte, të paktën të marrte nënshtetësinë, por ai e refuzoi.

Kushëriri e ndihmoi të largohej nga Jugosllavia në Itali e më pas në SHBA/ Në vitin 1966, dikush bëri gabim te konsullata në Amerikë edhe i dhanë Shaban Gjurrës vizë për Jugosllavi. Sa u mor vesh në Shabac, e transportuan Ademin me familje në një banesë me një kuzhinë dhe një dhomë në periferi të qytetit, e cila kishte kushte të mira krahasuar me atë ku ishin. Shabani, kushëriri i Ademit, shkoi në Jugosllavi e bëri plane të vinte pas një viti ta ndihmonte Ademin për t’u larguar. Në vitin 1967, Shaban Gjurra shkoi sërish në Jugosllavi. U paguan disa zyrtarë dhe u gjet një pasaportë false për Ademin. U thanë të gjithëve se do të shkonin në bregdet me Shabanin edhe u nisën me tren. Në fillim të gushtit arritën në Trieste. I priti një mik, Zef Shyti, edhe i dorëzoi tek kampi për refugjatët. Atje qëndruan një muaj, u transferuan në kampin në Latina, ku qëndruan 5 muaj. Arritën në Nju-Jork më 6 shkurt 1968. Ademi punoi pak kohë dhe doli në pension sikurse gruaja e tij, Milica, pak më vonë. Vajza e Ademit, Afërdita Gjurra, në vitin 1977 mbaroi Universitetin e Qytetit Nju-Jork në degën e Antropologjisë dhe punoi në sektorin privat.

Aktiviteti politik i Adem Gjurrës/ Aktiviteti politik i Adem Gjurrës nuk pushoi kurrë. Ka vazhduar punën dhe lidhje politike me Abaz Kupin e me shokë të tjerë në Amerikë. Ademi komunikimin me Abaz Kupin e ka pasur vazhdimisht në Amerikë, po edhe në Shqipëri gjatë luftës, shpesh përmes të nipit, Hasani Kupit. Ademi ka qenë mik dhe bashkëpunëtor i Gaqo Gogës, Xhemal Laçit, Fuat Myfties etj. Vazhdimisht ka qenë në kryesinë e Legalitetit në Komitetin Qendror të OKLL-së gati gjatë gjithë kohës. Në vitin 1976, dega Nju-Jork u shkatërrua gati e gjitha, po shuhej, dhe me urdhrin e Mretit Leka e mori Ademi edhe e ngriti fuqishëm si degë për t’ua dorëzuar më vonë të tjerëve. Ademi nuk ka pasur aspak xhelozi dhe nuk ka qenë ambicioz më shumë sesa duhej. Dëshira dhe puna e jetës e tij ka qenë të njihen sakrificat e anëtarëve të “Kompanisë 4000”; ata që u vranë, u kapën, u torturuan, edhe të gjitha familjet e tyre kanë vuajtur shumë. Për fat, kjo ndodhi me dekorimin që Presidenti Nishani i bëri “Kompanisë 4000”. Adem Gjurra është takuar me Mbretin Leka shumë herë. Ka marrë pjesë dhe ka kontribuar tek shoqata shqiptaro-amerikane “Vatra”, në hapjen e xhamisë së parë të komunitetit në Nju-Jork, ka kontribuar për Legalitetin dhe mbrojtjen e kosovarëve të burgosur nga shteti jugosllav etj., por shpeshherë në mënyrë private. Ka kontribuar edhe në shoqatat për mbrojtjen e drejtave të njeriut si edhe të atyre që punonin për zhdukjen e varfërisë në vende të ndryshme të botës. Gjithmonë ka këshilluar se arsimi është shpëtim për njeriun dhe Atdheun. Ndihma dhe inkurajimi për studentin ka qenë një filozofi e jetës për Ademin. Adem Gjurra është dekoruar “Pishtar i Demokracisë” nga Presidenti Sali Berisha.

Kush është Adem Gjurra

Adem Gjurra ka lindur në Reç të Dibrës më 13 mars 1912 dhe vdiq më 6 janar 1985. Ishte pjesëtar i një familjeje atdhetare, e cila kishte luftuar për çlirimin e Shqipërisë që nga koha e Turqisë. Ishte i biri i Hysen Shaban Gjurrës, i dalluar për trimëri. Në Shqipëri ka qenë i martuar me Xhevahire Markun me të cilën pati gjashtë fëmijë dhe vetëm dy i jetuan, Ismail Gjurra dhe Sali Gjurra. Ndërsa jashtë Shqipërisë u martua me Milica Risiçin, me të cilën ka një vajzë, Afërdita Gjurrën. Fatkeqësisht, vdiq në vitin 1985 në SHBA dhe nuk e pa më Atdheun e dashur ose familjen që la në Shqipëri. Në varrimin edhe në pamje erdhën rreth 4000 shqiptarë dhe të huaj.

VATRA PERSHENDET MIRATIMIN E LIGJIT  PER GJUHEN SHQIPE NGA PARLAMENTI I MAQEDONISE/

Federata Panshqiptare e Amerikës “VATRA” përshëndet vendimin e Parlamentit të Maqedonisë për miratimin e  ligjit për përdorimin zyrtar të gjuhëve të bashkësive etnike.

Federata Vatra e vlerëson si hap pozitiv  të arritur në një shtet ku dasitë etnike janë të theksuara.

Vatra e vlerëson pozitivisht Vendimin sepse Ligji lejon që gjuha shqipe do të përrdoret për të parën herë edhe në Qeveri; edhe në Kuvend, por edhe në të gjitha organet e tjera të pushtetit qëndror, ndërmarrjet publike, agjensitë, drejtoritë, Komisionet etj.Ky Ligj avancon përdorimin zyrtar të Gjuhës shqipe në të gjitha organet e pushtetit qëndror dhe lokal.

Vatra përgëzon bashkësinë shqiptare për këtë arritje dhe bën thirrje që edhe për të ardhmen faktori shqiptar, qoftë ai në opozitë, qoftë në pozitë, të bashkohen në çështje Kombëtare, si kjo.

Vatra mendon se ky ligj është jo vetëm një arritje për shqiptarët , por edhe për vetë maqedonasit dhe do të ulë tonet e grindjeve dhe dasive etnike dhe garanton të drejtat e njeriut sipas kartave ndërkombëtare.

Edhe pse ky Ligj është ende larg plotësimit të zotimit që Partia Social Demokrate e Kryeministrit Zoran Zaev,  pat premtuar kur mori mbështetjen e partive shqiptare, sërish përbën një hap përpara në betejën e gjatë të shqiptarëve të Maqedonisë për përdorimin e gjuhës shqipe dhe i hap rrugën marrjes së statusit të barabartë të Gjuhës shqipe me atë maqedonase, ç’ka do të kërkonte ndryshimin e Kushtetutës. Beteja mbetet e hapur dhe shqiptarët duhet të punojnë edhe për këtë objektiv madhor.

***