Share

31 JANAR 1902 : THIRRJA E JUAN PEDRO ALADRO KASTRIOTIT NDAJ PATRIOTËVE SHQIPTARË/Nga Aurenc Bebja*, Francë – 6 Dhjetor 2016/

Revista Pariziene « l’Echo des Jeunes », në numrin e saj të 238-të, të 1 tetorit 1903, përshkruan Juan Pedro Aladro Kastriotin (1845 – 1914) si një njeri me një zgjuarsi dhe një energji të jashtëzakonshme, fisnik dhe dijetar që fliste rrjedhshëm tetë apo nëntë gjuhë : frengjisht, spanjisht, gjermanisht, anglisht, italisht, holandisht, rumanisht, pa llogaritur dhe dy dialektet shqiptare. Revista shton se ai kishte një kujtesë fenomenale dhe një dituri mbresëlënëse.

Juan Pedro (lindur në Jerez të Spanjës) u arsimua në Universitetin e Seviljes ; Fillon karrierën si avokat, duke vijuar më pas (1867) si diplomat në ambasadën spanjolle në Vjenë, Paris, Hagë etj. Pas karrierës diplomatike, ai bëhet deputet dhe meqë mbreti i Spanjës, Alfonsi i XII-të, e vlerësonte atë, e dërgon si përfaqësuesin e tij në kurorëzimin e mbretit të Rumanisë.

Pas vdekjes së Alfonsit të XII-të, ai shkëputet nga karriera politike dhe shkon të jetojë në Paris. Në qetësinë e sheshit Lamartine, ku jetonte në mesin e librave të tij, Princi, i ndihmuar nga sekretarët e tij, mbante lidhje aktive me Shqipërinë dhe të gjithë ata që interesoheshin për fatin e këtij kombi të lashtë.

Sipas revistës, prejardhja e tij shqiptare shpjegohet nëpërmjet stërgjyshit të tij, i cili ishte martuar me princeshën Kastriota, trashgimtaren e patriotit të madh Skënderbe.

Ëndrra e Juan Pedros ishte « Shqipëria e lirë » dhe për këtë arsye u drejtohet asokohe patritotëve shqiptarë me këto fjalë :

 « Vëllezër Shqiptarë,

Emri Kastrioti, të cilin e mbaj lart dhe me nder, më ngarkon me detyrime të mëdha dhe të shenjta. Ky emër përmbledh të gjithë historinë e lavdisë shqiptare ; ky emër kujton gjithashtu pesë shkekuj zije (vajtimi).

Unë kuptoj se sa serioze janë këto detyrime para jush dhe botës së qytetëruar, por me ndihmën e Zotit dhe tuajën, unë marr përsipër gjithçka.

Shërbëtor i përulur i Shqipërisë, i lindur në një tokë të huaj si rezultat i peripecive që detyruan të mërgonin paraardhësin tim mbretëror, Gjon Kastriotin, djalin e Gjergj Kastriotit Skënderbeut, nuk kam ditë e natë, pasion tjetër apo mendim tjetër vetëm se shpëtimin tuaj. Dhimbja juaj është e imja, aspirata juaj është i imja.

Diplomacia evropiane të mos frikësohet, vepra jonë është një vepër paqeje. Pretendimet tona nuk janë të padrejta, ne nuk kërkojmë pronën e të tjerëve, ne duam vetëm atë që kanë edhe popujt e tjerë në botë : një Atdhe.

Thirrja jonë është : Zoti qoftë me ne ! Emri i lavdishëm i Skënderbeut është flamuri ynë. Me këtë britmë dhe në hijen e këtij flamuri, të bashkohemi të gjithë, myslimanë, ortodoksë dhe katolikë ! Unë, shërbëtor i përulur i atdheut shqiptar, ju kërkoj të luftoj përkrah jush në luftërat e shenjta të çlirimit….O trima, o Shqiptarë. »(Marre nga Aurenc Bebja, Blogu © Dars (Klos), Mat – Albania )

Share

Share

Me rastin e 75-vjetorin e hapjeve  të  shkollave shqipe në Tokat e Liruara/

Nga Avzi MUSTAFA/Rilindja kombëtare shqiptare të gjitha forcat e veta i orientoi në ngritjen e vetëdijes kombëtare dhe me moton: “se pa emancipim kulturor nuk ka as emancipim politik”. Prandaj shqiptarëve nuk u mbetej asgjë tjetër, përveç që nëpërmjet të shkollës në gjuhën amtare të mund të ngritnin vetëdijen kombëtare shqiptare pa dallim feje e krahine.

Ata së pari kërkonin bashkimin e të gjithë kombit dhe nën flamurin kuq e zi të luftonin krahas pushkës edhe me pendë për shpëtimin e Atdheut. Rilindja kombëtare, e sidomos Lidhja Shqiptare e Prizrenit, shqiptarët i nxori në arenën botërore si popull i veçantë, që nuk kishte lidhje as me turqit e as me të tjerët. Dhe me tërbim pyetnim Fuqitë e Mëdha kush janë këta, çka kërkojmë dhe sa janë? Edhe pse romantiku shqiptar Jeronim De Rada disa herë qe drejtuar Evropës se e ka borxh ta ruajë këtë popullsi, dhe se të vetmit shqiptarët u bënë ballë të gjitha stuhive e rrebesheve okupuese gjatë shekujve, por ata nuk i zhdukën nga faqja e dheut, prapëseprapë ajo (Evropa) mbeti e shurdhët.(1).

Lidhja Shqiptare e Prizrenit i bëri realitet qëllimet shqiptare para botës si komb i veçantë dhe kërkonte bashkimin e të gjitha tokave shqiptare. Por edhe për kundër kryengritjeve të përgjakura, Fuqitë e mëdha si dhe shtetet sllave të Ballkanit e copëtuan Shqipërinë që sa më lehtë t’i realizojnë aspiratat e tyre. Një mospërfillje të këtillë ndaj shqiptarëve u shfaq jo vetëm me vendimet grabitqare të Kongresit të Berlinit, por edhe më 1913. Dhe kështu mbi trojet shqiptare u vërsulën një lukuni ujqish me qëllim secili për hesap të vet të gllabërojnë copa sa më të mëdha nga trungu shqiptar. Populli shqiptar u copëtua në banovina e krahina sllave e greke. Erdhi viti 1939, gjegjësisht 1941 kur në këto troje erdhi një pushtues i ri, ai Italian.

Lufta e Dytë Botërore solli edhe disa pamje të reja për shumicën e shqiptarëve të Maqedonisë Perëndimore, Kosovës dhe Malit të Zi. Kjo ndodhi 17 ditë pas kapitullimit të Mbretërisë Jugosllave. Shqiptarët të bashkuar, por pa kushte për ndonjë konsolidim, ishin të detyruar që të kërkojnë ndihmë nga shtetet fqinje dhe të huaja. Duke u mbështetur në ndihmën e të huajve, vendet shqiptare, që kishin qenë nën okupim të Mbretërisë Jugosllave, u ndanë në zona. Zona më e madhe që përfshinte shqiptarët de fakto i takonte Italisë, ndërsa tjetra i takonte Gjermanisë dhe Bullgarisë. Zona që i takonte Italisë de jure ishte zona ku qeverisin shqiptarët dhe quhej Mbretëria Shqiptare. Shqiptarët, të përkrahur nga pushteti italian, për një kohë shumë të shkurtër ngritën administratën e pushtetit të tyre. Për të pasur sa më shumë sukses, ata i përdorën të gjitha mjetet materiale dhe shpirtërore që sa më tepër të ngjallin admirim ndaj tyre, duke dhënë të drejta që shqiptarët e këtyre viseve kurrë nuk i kishin gëzuar. Si detyrë parësore ishte sa më shpejt të ngrihet arsimi. Ata menjëherë i hapën shkollat laike dhe sollën mësuesit më të ditur dhe më të ngritur, si në aspektin didaktik, ashtu edhe në aspektin moral dhe profesional. Ata zhvilluan një rrjet shumë të gjerë shkollash dhe arritën që të grumbullojnë një numër të madh nxënësish shqiptarë në këto shkolla.

Shqiptarët e Maqedonisë e të Kosovës jo pa arsye e quajtën çlirim se për herë të parë e bashkuan pjesën më të madhe të  trojeve shqiptare me shtetin amë. Ky bashkim u solli shqiptarëve  për herë të parë të dëgjohet e të shkruhet edhe fjala shqipe që aq fort e deshën rilindësit tonë, si dhe u hapën shkolla me mësues e administratë shqipe.

Me rastin e fillimit të vitit shkollor, Ministri i Arsimit të Mbretërisë Shqiptare, Ernest Koliqi lëshon një qarkore me 25. 10. 1941, në të cilën thuhet: “Për herë të parë themelohet shkolla jashtë kufijve të vjetër shtetëror, të cilat në kuptimin e plotë janë me vlerë historike, të cilat premtojnë se do ta çrrënjosin prapambeturinë dhe do t’i shërojë plagët e robërimit dhe se shkolla shqipe do të jetë në shërbim të popullit”.(2).

Edhe pse gjendja e shqiptarëve kudo e sidomos në këto treva ishte tepër e mjeruar në çdo fushë, nuk u kursyen as mjetet e as vullneti që shqiptarët e këtyre anëve të arsimohen në gjuhën amtare. Një angazhim të tillë e të pamohueshëm e dha Mbretëria Shqiptare me në krye Ministrin e Arsimit, zotin Koliqin. E këtë angazhim në mënyrë ilustrative na përshkruan shkrimtari i njohur Martin Camaj kur flet për meritat e Ernest Koliqit në parathënien e librit të novelave të tij ku shkruan: “Në kohë të vështira si ishte Lufta e Dytë Botërore, la gjurmë të pashlyeshme në arsimin kombëtar, në organizimin e shkollave dhe në pajisjen e tyre me tekste, për të parën herë trajtuar me kritere moderne, ndërsa qysh tash historia ia njeh se Koliqi mori guximin me përgjegjësi personale të themelojë shkollat shqipe në Kosovë (këtu hynë edhe trevat ku janë të banuara me shqiptarë etnik nga pjesët e Maqedonisë – A. M.); si Ministër i Arsimit më 1941-1942 dërgoi në Kosovë nga Shqipëria mbi 200 mësues shqiptarë, të cilët pas mbarimit të luftës i vunë themelet e forta të arsimit në gjuhën shqipe”.(3).

Ishte tepër vështirë të organizosh një sistem edukativo-arsimor në trevat ku pushtuesi kishte punuar natë e ditë që të ndryshojë realitetin historik me dhunë dhe me propagandë për të harruar identitetin e vet. Objektivat kryesore të pushtuesve ishin pasoja të drejtpërdrejta të gjenocidit të ushtruar mbi to, që të bëhej shpërngulja e shqiptarëve nga vatrat stërgjyshore.

Shqiptarët kurrë nuk e përfillën fashizmin si ideologji, por vetëm si simbol bashkimi, sepse periudhat e vuajtjeve të shqiptarëve në të kaluarën kishin lënë gjurma të pashlyeshme në vetëdije. Në një dokument të asaj kohe thuhet: “le të vijë edhe dreqi i mallkuar, vetëm serbi e të na hiqet qafe”.(4).

Kjo ishte një periudhë shumë e rëndësishme, sepse për herë të parë u vunë themelet e arsimit në gjuhën shqipe. Dhe tani punohej në shumë fronte, jo vetëm me nxënës të rregullt, por edhe me kursistë, seminaristë dhe me tjerë që dëshironin të arsimoheshin në gjuhën amtare, duke përfshirë edhe ata që kishin mbarur shkolla të ndryshme serbe apo fetare. Një pjesë e tyre dërgoheshin në kurse kualifikuese në Shkollën Normale “Sami Frashëri”, në Prishtinë, e një pjesë dërgoheshin në kurset verore në Shqipëri dhe kështu kualifikoheshin edhe mësues nga këto treva.(5).

Problem më të madh paraqiste pajisja e nxënësve me mjete shkollore, gjegjësisht me tekste shkollore. Edhe pse kuadri i caktuar që vinte në këto treva kishte traste plotë me libra, kjo përsëri nuk mjaftonte, kështu që ndodhte që në ndonjë shkollë të punohej vetëm me një abetare. Përveç abetareve në këtë periudhë u përdorën edhe libra leximi për klasë të ndryshme.

Mbretëria Shqiptare si dhe pishtarët që merreshin me organizimin e hapjeve të shkollave në këto treva ishin shumë të vetëdijshëm se ndjenjat fetare në Viset e Liruara që përfshinte Kosovën, Tetovën, Strugën dhe Dibrën ishin një faktor vendimtar në përfshirjen e nxënësve dhe hapjen e shkollave. Në baze të Qarkores së Ministrisë së Arsimit në Tiranë dërguar Inspektorisë së Arsimit në Kosovë e Dibër lëshohet udhëzimi mbi zhvillimin e lëndëve mësimore dhe bashkangjitur me te edhe Plani dhe programi i shkollës fillore pesëklasëshe, ku mësimbesimi parashihej si lëndë fakultative dhe ajo të zhvillohej në mejtepet që funksiononin edhe gjatë okupimit serb në këto troje.(6). Kjo ndodhi kështu sepse shkolla kombëtare ishte laike dhe se në planet dhe programet mësimbesimi nuk ekzistonte si lëndë.

Mirëpo, Komiteti Mysliman Shqiptar me shkresën dërguar më 29 shator 1941 i drejtohet  kabinetit të Kryeministrisë midis atij edhe Komitetit të Ministrisë së Arsimit që kërkohej që mësimbesimi të figurojë si lëndë mësimore dhe të vlerësohej me notë. Por, në bazë të shkresës me nr. 436/125 të datës 04. 01. 1941-XIX dhe të shkresës nga ana e Ministrisë së Arsimit me nr. 198 të datës 04. 01.1941-XIX ku e njoftojnë Komitetin Mysliman se së shpejti pritet të sillet ligji i ri e deri sa nuk sillet ky ligj, aplikimi i notave nuk mund vihet në veprim.(7).

Shkolla shqipe në shumë fshatra nuk vijohej me rregullsi e sidomos problem ishte me gjininë femërore, sidomos nëpër fshatra, meqë ato nuk vijonin shkollimin, edhe pse në listat zyrtare ishin te evidentuara. Një problem tjetër ishte se nxënësit shqiptarë së pari ndiqnin kurset fetare e pastaj shkollën e rregullt. Ky mësim  thuhej se i lodhte shumë dhe se vëmendja në procesin mësimor ishte i dekoncentruar, prandaj u pa e nevojshme që sa më parë të sillet Ligji dhe të zgjidhet kuadri për mësimbesimin , koha e ndjekjes së kësaj lëndeje si dhe numri i orëve.

Që nga shkurt-marsi i vitit 1942, Ministria e Arsimit  njofton Prefekturat dhe Nënprefekturat për dhënien e  lejes që edhe mësimbesimi të jetë pjesë përbërëse e plan-programeve mësimore në shkollat kombëtare shqipe me nga dy orë në javë dhe me pagesë. Në vitin shkollor 1942/43, mësimbesimi hyri në plan-programet mësimore, por si mësim moral e qytetar.(8).

Komiteti Islam në Tiranë, në krye me Kryetarin Behxhet Shapati dhe me Kryetarin e Ylemave, Sherif Langun, u ngarkuan që sa më parë të përgatisin elaboratin mbi futjen e mësimbesimit në shkollat shtetërore. Në bazë të një qarkoreje, që mban nr. 447, Kryesia e Këshillit t’Ylemave të Komitetit Mysliman njofton Kryemyftinjtë, Myftinjtë e Nënmyftinjtë, Kryesinë e Kishës Ortodokse Autoqefale Shqiptare në Shqipëri që me dekret të posaçëm të ngarkojë Kryetarin dhe Këshillit e Ylemave të Komitetit Mysliman në gjithë Shqipërinë për projektimin e një Statuti të ri për Komitetin e gjithë Myslimanëve”. Në Statutin e ri një prej detyrave ishte edhe futja me dekret e mësimit fetar për të gjitha shkollat shtetërore. Njerëzit që do të angazhoheshin për mësim feje duhet të ishin së pari shqiptar dhe të kishin kryer ndonjë shkollë fetare, ndërsa si detyrë parësore parashihej që të gjitha ata që do të angazhoheshin, të kenë për qëllim “rrënjosjen e ndjenjave fetare, bashkimit e dashtunimit vllaznuer fetarë e kombëtarë shqiptar”.(9).

Të interesuarit së pari duhej të drejtoheshin me lutje Kryesive, sipas konfesioneve të tyre, e këto pastaj i drejtojnë në Ministrinë e Drejtësisë dhe pas marrjes së lejes dërgoheshin në Ministrinë e Arsimit, e cila i njoftonte Inspektoratet pranë Prefekturave dhe nënprefekturave në Tokat e Liruara.  

Pas aprovimit të Statutit të ri dhe marrjes së lejes për mbajtjen e mësimit të fesë, caktimi i mësueseve të mësimbesimit bëhej me përgjegjësinë e udhëheqësve të shkollave dhe të Inspektoratit për Arsim. Kryetari i Ylemave i pranonte të gjitha lutjet dhe propozonte se cili mund të ishte mësues feje. Përparësi kishin ata të cilët shiheshin se u janë zgjuar ndjenjat kombëtare nacionaliste. Kështu, sipas dokumentit nr. 19 të datës 3. XIII/41 së pari lajmërohet shkolla e Ulqinit me propozim që mësues mësimbesimi në këtë qytet të emërohet Izet Zejnuni, i cili njëherazi ishte edhe imam zyrtar për myslimanet dhe njeri i dëshmuar i çështjeve shqiptare, kurse për besimin katolik, Dom Nikol Tusha, i cili pa ashtu kryente detyrën e famullitarit të kishës në Ulqin, ndërsa për ortodoksët thuhet në dokument se nuk mund të gjejnë njeri të përshtatshëm “se asnjë nga popat nuk zotërojnë gjuhën shqipe”. Por, që të mos ketë padrejtësi ndaj komuniteti ortodoks, për mësimbesim angazhohet mësuesi i shkollës, Mina Nikolla Grega. (10).

Prej vitit shkollor 1942, gjegjësisht prej fillimit të vitit shkollor, varësisht nga personi dhe rregullimi i dokumentacionit, fillohet me dekret të emërohen mësues të mësimbesimit në të gjitha vendet e Mbretërisë Shqiptare, përfshirë edhe Maqedoninë, Kosovën dhe Malin e Zi. Sipas dokumenteve arkivore, mësues të mësimbesimit emërohen sipas përkatësive fetare të shqiptareve. Kështu, sipas dokumentit të arkivit që gjendet një listë e personave që propozohen të emërohen mësues besimi në Kosovë dhe në Maqedoni, si: Ahmet Haxhi Vehabi mësues besimi në Tetovë, Rexhep Ferati në Tetovë, Sali Abdyrahmani në Prishtinë, Et-hem Tahir Pishnjari në Reçiçë të Tetovës, Zulfi Naziri po ashtu në Reçicë, Hafiz Nexhat Veseli në Xhepshitë të Tetovës, Hafiz Shaban Halili në Zhelinë të Tetovës, Jahja Baftir (Baftjar) Mënjaku në Shipkovicë të Tetovës, Shefki Ademi në Gajre të Tetovës, Iljaz Idrizi në Pallçishtë të Tetovës, Ramadan Osmani në Gradec të Gostivarit, Nixhmi Abdullahu në Zhelinë, Haki Selmoni në Reçicë, Ajet Kamberi në Strimnicë të Tetovës dhe Zeqir Teufik Lazami në Kamjan të Tetovës.(11).

Kryetari i Komunitetit Mysliman, Dr. Bexhet Shapati, me shkresën nr. 851/1 i drejtohet Ministrisë së Drejtësisë, duke kërkuar leje që të emërohen të gjithë ata që kanë shprehur dëshirë dhe që i plotësojnë kushtet. Në shkresën nr. 50 të datës 19.02.1942 thuhet se në viset e Lirume si kandidatë për mësues besimi kanë shprehur dëshirë: Emshi Ismail Rexhepi për shkollën e katundit në Dobërdoll të Gostivarit e Hafiz Ymer Spahija në një shkollë të qytetit të Prizrenit. Për Shkollat e Pejës, Myftinija e Pejës propozon që për mësues të mësimbesimit, sipas cilësive të duhura, të jetë Hafiz Sulejman Pajaziti dhe z. Beqir Mulla Zeqa, pasi këta të dy e “dinë mirë shqipen në të folme e ne të shkruar dhe se është (janë) të aftë për mësim”.

Në Dibër për këtë kurs të mësimbesimit emërohet Devish Jahja, i cili ngarkohet me 7 orë në shkollën fillore “Skënderbej” dhe me nga dy orë në shkollën fillore “Lirija” të Dibrës për klasat e dyta dhe të treta. Meqenëse numri i shkollave edhe i nxënësve po shtohej, Kryesia e Komitetit Mysliman e ndjek me vëmendje këtë gjendje, duke kërkuar nga Ministria e Drejtësisë që të angazhojë mësues të fesë edhe në vendet me më pak nxënës, me shpresë se numri do të rritet. Kështu, në Pallçishtë të Tetovës, për shkak të numrit të madh të nxënësve, Kryesia e Komitetit Mysliman detyrohet ta pranojë Sherif Sherifin nga i njëjti katund, kurse Abdyl Qerimin në fshatin në Ladorishtë të Strugës.

Në bazë të dokumentacionit që disponojmë, shihet se disa mësues të mësimbesimit janë shumë të ngarkuar, si për shembull Ali Hamidi nga Qarku i Prishtinës, i cili është i ngarkuar me 17 orë në javë dhe mban mësim në tri shkolla të qytetit të Prishtinës. Edhe mësuesit e fesë, si Rexhep Ferhati nga Tetova, jep mësim në klasën I, II dhe III; kurse Ahmet Vehapi në klasën IV dhe V në Tetovë. Abdyl B. Mehmeti mbante katër ore në javë në Kamjan, kurse Ahmet Hasani që nga viti 1932 punonte si mësues besimi në nënprefekturën e Kërçovës. Ai mbante pesë orë në javë në të pesë klasat në fshatin Sërbicë (Kastriot) të Kërçovës, ku u mbante mësime 138 nxënësve. Detyrën e mësuesit e kishte marrë më 9 mars 1941 me një pagesë prej 60 frangave shqiptare. Po ashtu kemi edhe pasqyrën e të ngarkuarve me mësime në kursin e besimit në Prizren, si: Pjetër Berisha me 9 orë për elementin e besimit katolik, Sami Xhemaili me 26 orë në shkollën “Bajram Curri” dhe “Adyl Frashëri”, Maksut Spahiu me 22 orë në javë në shkollat: “Stjefan Gjeçovi” dhe “Haxhi Ymeri” në Prizren, ndërsa Ali Hamiti i punësuar në shkollën nr. 1 në Prishtinë me 14 orë dhe Islam Emini në shkollën femërore nr. 2, po në Prishtinë me 12 orë në javë, ku shërbimi pagesor kapte shumën prej 84 frangash shqiptare.

Nga dokumentet mësojmë se për shkak të vonesës së pagesës, disa nga mësuesit e mësimbesimit në disa vende të Shqipërisë janë larguar nga detyra, kurse nga vendet e Lirueme asnjë nuk e kishte vënë këtë çështje në diskutim. Përkundrazi, në Vendet e Lirueme kemi kërkesa për angazhim. Kështu, në bazë të një dokumenti shohin se Baftjar Fazliu nga Prishtina njoftohet se dokumentet e tij ende nuk kanë arritur në Inspektorinë e Arsimit që të mund të angazhohej për mbajtjen e mësimbesimit.

Është mjaft interesante që të përmendet se në këtë kohë kemi edhe kërkesa nga ana e femrave, si p. sh. Lutfije Zejnullahu dhe Xhevrije Ali Hysejni nga Prishtina. Mirëpo, të dyja zonjat nuk pranohen, “sepse nuk ka nevojë” thuhet në dokument për shtesë të personelit. Ata të cilët kishin biografi të mirë, njohje të mirë të gjuhës shqipe dhe dëshmonin patriotizëm, nuk i largonin, por i angazhonin në kurse të ndryshme, si p.sh mësuesin Baftjar Fazliu, i cili kishte konkurruar për lëndën e mësimbesimit dhe i plotësonte kushtet që ta ushtrojë këtë detyrë.

Dëshira për lëndën e mësimbesimit nga ana e prindërve dhe e nxënësve ishte e madhe. Në bazë të letrës protokolluar me nr. 668 , të lëshuar nga Dibra, drejtuar Ministrisë së Arsimit, vërehen ankime të shumta pse në shumë shkolla fëmijët nuk marrin mësim feje dhe pse nuk angazhojnë mësues të fesë se “popullsija e këtyre vendeve janë tepër të dhanun mas fejet një trashëgim në ketë pikë sjell një mos kënaqësi në popull dhe len vend thash e themeve të shumta”.(12).

Ndërkohë të gjithë mësuesit e mësimbesimit gjatë vitit 1942 ishin në sprovë. Ata ndiqeshin nga Inspektori i Arsimit dhe nga përgjegjësit e shkollave. Qëllimi kryesor i përgjegjësve ishte të ndjekin te të gjithë se si e flasin dhe shkruajnë gjuhën shqipe dhe sa e lidhin fenë me traditat e vendit tonë. Në një Raport të lëshuar nga Drejtoria e shkollës fillore “Skenderbeg” të Tetovës jepen sqarime për punën e A. Vahipin, R. Feratin dhe Abdylbaki Memetin. Nga shkresa nr. 153/16 e datës 3.3.1942 shihet se për Abdylbaki Memetin kërkojnë që të pushohet nga puna, sepse ai shumë pak e njeh gjuhën shqipe ose të dërgohet në “katundet Pirok, Çolopek apo Kamjan ku nxënësit janë të gjithë shqiptarë qe nuk dinë me fol tjetër gjuhë veç asaj shqipe. Atje Bakiu do të shtërgoheshte me mësue mirë shqipen”.

Nga dokumentacioni i shumtë shohin se ka shumë kërkesa nga hafëzë, hoxhallarë e myderrizë për t’u inkuadruar në mbajtjen e mësimbesimit. Kështu, nga deponimi i dokumentacionit me biografitë dhe ixhazetnametë e tyre, të përkthyera në gjuhën shqipe, dalin në shesh të dhënat për lëvizjet e punës së tyre, kurse atyre që u mungonin ixhazetnametë merrnin dëshmi nëpërmjet njerëzve të firmosur para kompetentëve, si imamëve njerëzve të bashkisë dhe të gjykatës.

Nga biografitë e tyre shihet edhe shkalla e kualifikimit dhe e punësimit të tyre. Kështu, Ali Hamiti, myderriz nga Prishtina, thuhet se ka dhënë mësim në gjimnazin turk në Prishtinë në vitin 1911. Punën e këtij myderrizi e dëshmojnë Mahmut Rexhepi, imam në xhaminë e Prishtinës dhe Mehmet Shabani, polic në Bashkinë e Prishtinës, vërtetuar nga Kryetari i Bashkisë së Prishtinës, Salatin Kelemendi. Por, Inspektorati i Arsimit kërkon sqarime për kandidatin se sa e njeh gjuhën shqipe dhe se a ka nevojë për mësues të fesë në këtë qytet. Sipas shkresës nr. 153/82 të 16.5.1942, ky mësues feje ngarkohet me detyrë në tri shkolla me 17 orë mësimi në javë me një rrogë prej 80 frangash shqiptare. Ka edhe të tillë të cilët nuk pranohen, sepse nuk e njohin gjuhën e folur dhe të shkruar shqipe. Kështu ndodh me Abaz Selam Kabashin, të cilin e drejtojnë dhe e udhëzojnë “që të mësojë mirë gjuhën shqipe në të shkruem e në të folur dhe rishtazi të bëjë kërkesë”.

Po kështu kemi edhe kërkesën e Azem Dalipit nga fshati Tuhin i Kërçovës, i cili dëshiron të mbajë mësimbesimin në shkollën e Tuhinit dhe të Jagoll-Dolencës. Në biografinë e tij shkruan: Azem Dalipi i lindur në katundin Tuhin të Nën/prefeturës së Kërçovës. Në vitin 1902 ka mbarur Ruzhdijen në Kostur të Greqisë. Pastaj ka ndjekur mësimet në gjuhën arabe në medresenë e Kërçovës. Pas mbarimit të mësimeve 6-vjeçare vazhdon shkollën Normale në Manastir ku edhe është diplomuar. Emërohet mësues në fshatin Veleshtë të Strugës. Me ardhjen e fuqisë Jugosllave është detyruar që ta lëshojë punën dhe merr rrugën për në Turqi. Atje emërohet mësues praktike pranë shkollës Normale të Kostamanit. Pas 6 vjetësh shërbimi ai emërohet Drejtor i shkollës fillore në Bolli dhe në këtë post qëndron deri në vitin 1923 ku thotë se u ktheva në Atdheun tim dhe punova si mësues feje dhe detyrën e mbajta deri në shembjen e regjimit barbar Jugosllav. Gjithashtu thotë se “dinë mirë me shkrua e me këndue gjuhën amtare (Shqipen). “Tash që lumnisht që vendi im u bashkue me Nënën Shqipni, dëshiroj të emnohem mësues besimi në shkollën e Tuinit e Dolencit….Me nderime Azem Dalipi”. Lutja biografike si duket është shkruar nga mësuesi i mirënjohur Petref Therrepela, mësues nga Shqipëria, ngase me ndihmën dhe rekomandimin e tij ai emërohet mësues feje në Tuhin dhe Dolencë.

Nevoja për mësimbesim ishte e madhe tek elementi ortodoks. Në bazë të një shkrese kuptojmë se si Kryesia e Ylemave i drejtohet Sinodit të Shenjtë për emërimin e mësuesve të mësimbesimit ortodoks. Kërkesat më të mëdha ishin në Tetove, Dibër e, sidomos, në fshatrat e Rekës së Epërme dhe në prefekturën e Prizrenit. Edhe pse pagesa ishte 150 franga shqiptare, përsëri kuadër nuk mund të gjendej. Në Tetovë emërohet Dimitri Risto nga ky qytet, i cili thuhet se e “zotëron gjuhën shqipe”. (13)

Mësimbesimi në shkollat shqipe në këtë periudhë ishte në funksion të gjuhës shqipe dhe të formimit moral e qytetar të nxënësve.

Referencat:

1.Avzi Mustafa, Figura mesuesish shqiptar 1, BKSH, Tetove,1995, f..3-4.

2. Këtë dokument e ka ruajtur pishtari i arsimit shqip Vlash Gjelaj i ardhur nga Obodi i Shkodrës që punoi në Maqedoni dhe Kosovë.

3..Shih: Ernest Koliqi, Tregtar flamujsh, botoi Ndërmarrja botuese, “Gjon Buzuku”, Prishtinë, 1991, f, 5.

4. Abdullah Vokrri,Shkolla dhe arsimi në anën e Llapit (1878-1944), f. 92.
5. .Mehmedali Hoxha dhe Isen Kaloshi i pari ishte nxënës në Normalen e Prishtinës, kurse i dyti mësues në këto shkolla.

6.Abdylazis Veseli, Shkollat dhe arsimi shqip në Maqedoni gjatë periudhës 1941-1944, Tetovë,2000,f. 95.

7.Tokat e Liruara 1941-1944, përmbledhje dokumentesh, përmbledhur nga Qerim Lita, botoi Logos_A, Shkup, 2016.f. 149 (dok. nr. 662).

8. Shiko dëftesat shkollore që kjo lëndë radhitet pas sjelljes.

9. AQSH, Qarkore, që mban nr. 447, Kryesia e Këshillit t’Ylemave të Komitetit Mysliman.

10 .AQSH, F. 814, D. 14 .Fl. 7. Dok. 195/942.

11. AQSH f. 195 v. 1942 d. 263, n. 8

12. AQSH, F.dok. 668 të datës 28. 07. 1942.

13. AQSH. F. 195: V. 1942. D. 296. FL: 29111.

Share

Share

Nga Leonora Laçi/

-Këto dy relacione na tregojnë që qeveria  shqiptare, ndiqte me interes shpernguljen e shqiptarëve të Kosovës drejt Turqisë dhe jep të dhëna sesi po zbatohej program i kolonizimit në terren  në vitet ’20-’30.

-Sipas dokumentave arkivore te Arkivit te Ministrise se Puneve te Jashtme 1935, Dosja 185, fleta 173-177, i dergohet Zotit Rauf Fico Minister Fuqiplote i Shqiperise -Beograd. Nr II\31

Teper rezervate\

Shkurtimi: Mbi emigrimin e kosovarëve\

Zoti Minister\

Kam nderin ti sjell në dijeni Shkelqesis s Uaj se simbas informatave që marrim nga burime të ndryshme dhe të besueshme, me datë 20 vazhdues, një Komision i përbërë nga Kolonel Milan Branavaçki , Drejtor i Reformës Agrare, me ndenje në Shkup, nga një nëpunës i naltë i Drejtoris Agrare të Belegradit dhe nga dy nëpunësa të Banovines Vardarit të shoqeruar nga N\ Prefekti i Gjillanit Bogdanoviç, nga Kryetari i Komunës Vitimes dhe qark-komandanti i gjandarmeris, kanë vajtur në katundin Derna Glava të Gjilanit, ku kanë mbledhur shqiptaret e atij katundit dhe të Korbilivit dhe u kanë deklarue se, simbas urdhërit që sjellin nga Belgradi. Ata që deshirojnë me shkue si emigrantë në Turqi, tokën mos t’ia shesin kurrkujt por t’ia lëshojnë qeverisë, e cila ka me u nxjerrë gratis dhe pa paguar asnjë taksë pasaportat dhe ka me i dergue me shpenzimet e saja deri në Edrene të Turqisë, me anën e Bullgarisë; gjith’ashtu dhe at që e kanë shit token dhe pergatiten me emigrue në Turqi, qeveria jugosllave ka me i qit në kufinin e Turqis duke pague vetem gjysmat e shpenzimevet t’udhetimit. Njekohesisht i keshilluan që të mos vijne në kontakt me komisionaret e ndryshme, masi qeveria merr persiper gjithë çka duhet për vajtjen e tyre në Turqi.

Në pyetjen e disa katundarevet, midis të cileve i quajturi Rexhep Deli Muslli, se ata deshirojnë me shkue në Shqiperi, dy prej nëpunsavet në fjalë u janë përgjegj se ” në Shqiperi keni me vdek per buke” dhe se:” pasaporta per Shqiperi nuk po ju leshojme.” Te nesermen, komisioni në fjalë eshte kthyer në Shkup, por N/prefekti i Gjillanit qysh prej dates 24 deri me 27 të ketij muaji, ka shetitur katundet e qarkut te quajtur Desivoica, Leaçiç e Belogla dhe ka perseritur deklaratat e komisionit, duke bere propagande në ketë sens qe katundaret, sa me pare të emigrojnë per Turqi.

Informaten e masiperme e kemi marr nga disa shqiptar te katundit Derna Clava, te cilet kane degjuar deklaratat e komisionit dhe tue marre parasysh rendesine e saj, rezultati i se ciles eshte se kjo i pershtatet plotesisht se vertetes. Siç shifet nga kopjet e letrave qe paraqisim, ngjitazi, te marruna nga besniket t’one  ne Gjillan si dhe nga perkthimi i nje letre te shkruar ne gjuhen e vjeter turqishte, derguar dashamiresit t’one te ditur z.Hoxhe Sait Idriz nga nje iman t’atyne katundeve. 

Vetem besniku i jone ne Gjillan z.Aqif Ismail pretendon se Koloneli s’ka qene me ta, por gjithe informatoret e tjere insistojne se ka qene dhe nje Kolonel ( Pukovnik ) i Shkupit i cili s ‘mund te jete tjeter se Milan Branavaçki i Reformes Agrare.

Gjithashtu Post -komantanti i Gjandarmeris te katundit Desivoica te Gjillanit i quajtur Dragutin Ustoliç qysh prej disa muaj por sidomos ne kohen e fundit eshte tue bere nje propogande te forte per te shtrenguar kosovaret e atij qarku me emigrue ne Turqi.

Ky njeri eshte me origjin nga Kosova dhe flet mire gjuhen shqipe dhe gjendet n’ate post qysh prej 12 vjeteve . Natyrisht masi qendron atje nje kohe te gjate njeh mire vendin dhe me cilesite e tjera te tij, eshte personi ma i pershtatshem per kete propagande.

Midis argumentave qe perdor i nalt permensuni eshte dhe ky :” Toka jote -i thote njerit sot – ka njr fare vlefte bie fjala 2000 dinare ne qofte se nuk e shet tash kjo toke neser nuk do te ket ma teper se 200 dinare. Juve sido qe te jete keni me ik prej kendej per me ia leshu vendin malazezevet prandaj nje or e ma pare behuni gati dhe shkoni ne Turqi duke profituar nga lehtesinat qe qeveria jugosllave eshte tue u bere perkatesisht me udhetimin t’uaj deri atje”.

Ne ditet e fundit post komandanti ne fjale eshte tue shetit edhe neper katundet Terstene, Desivoica,Laiçiç, Beloglava,Sedllan dhe Vruçeç  te Gjillanit me kete duke bere po kete propagande. Na kane siguruar shume kosovare qe atyne qe i kundershtojne fjalevet te tij u pergjigjet me brutalitet dhe me shamje.

Propaganda e emigrimit per Turqi e bame ne kete menyre prej nepunesvat jugosllave ne nje krahine me nje popullsi thjesht shqiptare ku mikrobi i emigracionit eshte dèja i perhapur ne menyre remarquable siç kemi parashtrue me shkresat t’ona te ndryshme si dhe me argumentat qe perdorim rreth lehtesimit te shpernguljes se tyre dhe t’udhetimit deri ne Turqi, kuptohet lehtazi prej Shkelqesis s’Uaj se çfare konsekuenca katastrofale do te kete per çeshtjen e shenjte kombetare qe jemi tue ndjekur, ne qoftese nuk reaksionojme me kohe per te nautralizuar efektet çkaterruese te saj.

Kemi vrejtur me deshperim te madh se ne ditet e fundit grupe te dendura kosovare nga krahina e Gjillanit  te hutuar nga kjo propagande dhe tue mos dite se si te bejne, jane tue ardh ne kete Kryekonsullate Mbreterore per te kerkuar keshilla se qysh te veprojne perpara kesaj gjendje qe eshte krijuar.

Nga ana jone mundohemi me gjithe fuqinat modeste t’ona, t’ u çdukim pershtypjen e keqe te kesaj propagande, i ankurazhojme duke i kallzuar interesimin e gjalle te Shqiperise se lire per ta, dhe ne konformit me progrsmin e ndjekur perkatesisht me kete çeshtje, u japim keshillat e duhura. Duke ju parashtruar sa me siper ia lë ne pelqimin e Shkelqesise s’Uaj çdo demarsh qe kini me pa t’arsyeshme ku duhet per me i pre hovin kesaj propagande çkaterruese. 

Pranoni ju lutem, Zoti Minister, sigurimet e konsideratavet te mia ma te larta.

Gjerenti

Sofo Çomora (d.v)

Vertetohet se eshte nje me origjinalin

Shkup, me 29 korrik 1935

Dokument i Arkivit te Ministrise se Puneve te Jashtme, Viti 1935, Dosja 185, faqe 140-142

Nr II\ XXII (Rezervat)

Shkurtimi: Mbi sasine e kosovareve t’emigruar ne Turqi.

Zoti Minister

Ne pergjigje te shkreses rezervate t’Asaj P.T.Ministrie Mbretnore Nr.B.III.14/50 date 20 qershuer k.v kam nderin t’i bej te ditur se, masi ketu kerkush nuk ka dijeni te plote mbi sasine e kosovareve qe kane emigruar ne Turqi, u mejtuam se, e vetmja menyre per te marre vesh sasine e sakte te tyre ka qene Kryekonsullata greke e ketushme, ne regjistrat e se ciles figurojne emnat e te gjithe emigranteve kosovare meqe keta kane kalue transit ndermjet Selanikut per ne Turqi.

Per kete qellim i’u drejtuam titullarit te Kryekonsullates greke, me te cilin me shume sakrifica kemi mundur te sigurojme relata miqesore dhe Z. E tij ne menyre teper konfidenciale dhe pa dijenin e personelit te tij, masi çeshtja paraqiste pergjegjesi te rende per të, na vuri ne dispozicion gjithe regjistrat e Zyres Konsullore.

Keshu, zoti Sofo Çomora, Sekretar i kesaj Perfaqesie Mbretnore duke shkuar dhjete dite me radhe ne Kryekonsullaten e Greqise, ne kohe nate dhe kur personeli i saj s’ka qene atje, ka kontrolluar imtesisht 21 cope regjistra te vizave konsullore te akordueme qysh prej vitit 1921 deri me sot, dhe ka mundur me shume mundime te njxerr numrin ekzakt te pasaportave qe kane marre vize gjate atyre 15 vjeteve.

Nga kontrollimi ne fjale qe bani z.Sekretari rezulton se qysh prej vitit 1921 gjer me sot jane vizuar 30.000 pasaporta transit per ne Selanik te cilat tue llogarit per çdo pasaporte aproksimativisht nga 3 persona, perfaqesojne nje numer nga afro 100.000 veta.

Duke marr parasysh se nje pjese e madhe te ketyne pasaportave kane qene nga viset ku flitet gjuha turiqshte si; Palanke, Istip, Koçan, Doiran, Qyprili dhe shume boshnjake si dhe nje pjese tjeter jane kthyer prap ne Jugosllavi, rrjedh se nga elementi thjesht shqiptar i Kosoves, kane emigruar ne Turqi gjate 15 vjeteve afro 30 mije fryme. Kurenti me i madh i emigrimit eshte çfaqur mbrenda vjeteve 1925 dhe 1928.

Ne baze po te ketij kontrollimit eshte vrejtur se emigrimi i Gjillanasvet eshte realizuar mbrenda dy vjeteve te fundit dhe se deri ne muajin Maj 1925 jane vizuar 700 pasaporta te Gjillanasvet te cilat simbas llogaris s’one dhe nga informata te tjera qe kemi siguruar perfaqesojne 2.000 fryme.

Me kete rast e shof per detyre te theksoj sherbimin e madh qe na ka bere kryekonsulli grek ketu, me vuemjen ne dispozicion te regjistrave te vizave konsullore nfa ana tjeter çfaq kenaqesin t’eme ma te madhe per z.Sekretarin e kesaj Kryekonsullate i cili, pa u shmangur asnje mundimi ne kohe nate, ka mundur te mbaroj kete veprim te rendesishem duke kontrolluar 21 cope regjistra brenda nje kohe proporcionalisht te shkurter.

Pranoni Ju lutem,Z.Minister, sigurimet e konsideratavet te mia me te larta

Kryekonsulli

Share

Share

Nga Frank Shkreli/Kohët e fundit më ka mbërrijtur libri me titull: Lotë-Lavdi e Lumnim, i Autorit, Profesorit, Mbrojtësit të të Drejtave të Njeriut, Aktivistit të palodhur të komunitetit shqiptaro-amerikan për çështjet kombëtare dhe ish-të burgosurit të regjimit komunist të Enver Hoxhës, Z. Sami Repishtit.  

Libri, që Profesori i nderuar dhe miku dhe kolegu i shtrenjtë pati mirësinë të më dërgonte, është botuar kohët e fundit nga “Botimet Françeskane” në Shkodër, me rastin e ceremonisë së Lumnimit të 38 martirëve të klerit katolik shqiptar, më 5 nëntor, 2016.  Pikërisht këtyre martirëve u dedikohet kjo vepër, “Me mirënjohjen dhe respektin ma të thellë” nga vet autori, bashkvuajtës me shumë prej tyre në burgjet e Enver Hoxhës, me këtë motivacion: “Për 38 Martirët e fesë katolike dhe kolegët e tyne të masakruem nga terrori komunist, për atë madhështi të pa shkallë që përvujtënia falë vetëm për njerëzit e kushtuem, për atë qetësi që buron vetëm nga shpirti i qenieve njerëzore pa kërkesa, për atë hir që rrezatojnë vetëm ata që idenë e kanë afsh zemre e përpjekjen për atë ide, qëllim të vetëm të jetës së tyne…Shërbim për Zotin e krijesën e Tij, që unë dëshmova gjatë viteve të burgut të përbashkët!”, shkruan Profesor Repishti në dedikimin e librit kushtuar martirëve të lumnuar kohët e fundit nga Papa Françesku.

Në librin e tij të ri, Lotë-Lavdi e Lumnim, autori flet edhe për marëdhëniet midis Shqipërisë dhe Shqiptarëve me Vatikanin, ndonëse ky nuk është qëllimi kryesor, libri i ofrohet lexuesit shqiptar në trojet tona në Ballkan dhe në mërgim, ndoshta rastësisht me rastin e 25-vjetorit të rivendosjes së marrëdhënieve Shqipëri-Vatikan, që fillim javën e kaluar u shënua me një konferencë në ambientet e Ministrisë së Jashtme të Shqipërisë.  

Profesor Sami Repishti ka lindë në Shkodër ku ka kryer studimet e mesme ndërkohë që gjatë viteve 1939-1944 u angazhua në  rezistencën kundër pushtimit të huaj, por pa antarësim partiak.  I zhgënjyer nga propaganda dhe terrori që ushtrohej nga Partia Komuniste Shqiptare duke filluar nga viti 1945, Z. Repishti vendosi të merrte një qendrim të prerë ndaj regjimit të ri duke kundërshtuar diktaturën komuniste.  Si rrjedhim ai arrestohet në vitin 1946 dhe pas 14 muaj torturash të egëra nga ish-Sigurimi i Shtetit dënohet me 15 vjet burg dhe punë të detyrueshme, nga të cilat bëri 10-vjetë në birucë.   Lirohet në vitin 1956 dhe arratiset në vitin 1959, duke arritur më në fund në Shtetet e Bashkaura të Amerikës, në vitin 1962.  Si një shënjë e Providencës Hyjnore, për më shumë se gjysëm shekulli, Profesor Sami Repishti edhe sot vazhdon misionin e tij profetik, në mbrojtje të të drejtave të njeriut për të gjithë dhe kudo dhe sidomos në mbështetje të klerit katolik shqiptar, të vuajtur, të vrarë e të persekutuar, që si i ish burgosur politik, ishte mik i ngushtë i shumë prej këtyre klerikëve, viktima të komunizmit me të cilët përjetoi ferrin në burgjet komuniste.  Ai edhe sot refuzon të heshtë për ato që ka parë dhe ka përjetuar, për të cilat ende vazhdon “për me tregue”.  

Si viktimë e komunizmit vet, Profesor Repishti, shkruan se, Zoti e deshi që të njoh mjaft prej viktimave në burgje e kampe.  Ai kujton me respekt disa prej atyre viktimave të listës së gjatë të klerikëve katolikë që i ka njohur në burgje: “Aristokratin’ me sjellje e mendim, Dom Mikel Koliqin, kardinalin e ardhëshëm, i heshtun, kryenaltë për vuajtjen që e mbuloi. At Frano Kirin, ‘burrë si motit’, i pa frikë, i pa përkulshëm.  At Donat Kurtin, i përvuejtun, punëtor si bleta”, i cili në mfshehtësi përkthente shqip Testamentin e Ri nga frëngjishtja dhe konsultohej me me mue për gjetjen e fjalës më të përshtatshme”, shënon Profesor Repishti.  Ai kujton edhe bashkvuajtaës të tjerë klerikë, përfshirë “At Aleks Baçlin, gjithëherë i buzqeshun”, At Çiprian Nikën (“Vuajtja o biri im, e ban fitoren ma fisnike!”) dhe ndër të tjerë edhe Dom Ndoc Sumën, i cili sipas autorit, “I plakun e i hutuem, u arrestue në mengjez, u dënue mbas dreke me 20-vjetë burgim, e i cili bënte be se “Pasha Krishtin nuk di pse më kanë arrestue”.  

Në një prej kumtesava të përfshira në libër, Profesor Repishti shkruan se për “Xhelatët ekzekutues nuk kishte rëndësi fakti se klerikët e martirizuar, në të vërtetë, përbënin kolonën vertebrore të një shoqërie shqiptare të organizuar për qëndresë në kryengritjet kombëtare që nga Skënderbeu e deri në Ditën e Pavarësisë, që ky grup i veçantë mbajti gjallë shqiptarizmin për pesë shekuj robënie otomane, që ky grup i veçantë lavroi gjuhën shqipe dhe e mësoi atë në shkolla…se historia e kombit shqiptar nuk njeh nji rast të vetëm kur kleri dhe besimatrët katolikë të mos kenë qenë pjesëmarrës, e në shumë raste udhëheqës në kalvarin shumë shekullor të vendit tonë e në luftat kundër anmiqve kërcënues, e tashti vonë në forcimin e nji Shqipnie të lirë që përpiqet me qenë europiane”, shprehet Profesori.

Është e pamundur që këta martirë të cilëve u është dedikuar libri dhe Kisha Katolike Shqiptare në përgjithsi, të kishin një mbështetës më të fortë, një njeri të penës më të zotin dhe një zëdhënës më të angazhuar dhe më të dedikuar për kauzën e tyre humane se sa Profesor Sami Repishtin.  Ai me të drejtë e cilëson veten si “njëni nga legjoni i madh i viktimave të gjalla”, ndërsa shkruan se, “përvoja ime më detyron me marrë nji ‘angazhim’, cilësi e vjetër që nga ditët e profetënve biblike”, duke e ndjerë përgjegjësinë — me bashkvuajtësin e tij, At Zef Pllumin, “Rrno vetëm për me tregue” — si një “imperativ kategorik moral”.  Profesor Repishti ka filluar të tregojë shumë histori ç’prej fillimit të 1960-ave të shekullit të kaluar dhe falë të Madhit Zot nuk ka të ndalur në këtë mision, ekzaktërisht si një profet biblik me një mision të shënjtë.  Një numër i këtyre tregimeve janë përfshirë në librin, Lotë-Lavdi e Lumnim, të botuara më heret në media të ndryshme ose mbajtur si referate konferencash nga Profesor Repishti, vetëm e vetëm, për angazhimin e tij të përkushtuar, “për me tregue”, si ndër dëshmitarët e pakët të gjallë të këtyre krimeve të tmershme.  “Me tregue”, shkruan Profesori ynë, “vuajtjet e vështira të ‘hetuesisë’ në qelitë e errëta të ish-Sigurimit të Shtetit, vitet e gjata në burgjet e errëta mesjetare, stinët e pandërpreme në punë të detyrueshme, dimën e verë në moçale e në punime betoni nën kamxhikun e policëve idiotë dhe oficerëve kriminelë sadistë prej natyre e specialistë për torturë, të mësueme nga kurset e nëndheshme, larg na drita e diellit, larg nga sytë e botës”.  

Profesor Repishti shkruan se si dëshmitar okular i atyre krimeve çnjerzore në burgjet e Enver Hoxhës, ai e ndjenë veten të detyruar moralisht, “që të flasë haptas sepse heshtja ashtë e pa pranueshme”, shton ai, dhe se, “me folë do të thotë me thanë të vërtetën, që pa qenë absolute, për arsye të kontekstit që e përmban, ashtë shprehja e nji dëshmitari me të gjithë vlerën që ajo mund të ketë.”

Në një kumtesë mbajtur në një konferencë mbi “Krishtërimin në Shqipëri” dy vjetë më parë, Sami Repishti është shprehur se “Martirizimi i klerit shqiptar dhe sidomos i klerit katolik nuk mund të ketë qenë i paqëllimshëm.  Por, sakrificat e tyne do të njohin vlerësimin e tyne të plotë dhe mirënjohjen e përhershme, vetëm atëherë kur parimet që ata mbrojtën me çmimin e jetës së tyne, do të pasunojnë mendimin tonë dhe do të udhëheqin veprat e bashkatdhetarëve të tyne në të ardhmen”.   Në këtë këndveshtrim, libri i Profesor Repishtit është një mjet i dobishëm për brezin e ri për të njohur më mirë të kaluarën e krimeve regjimit komunist kundër popullësisë së vet të pafajshme, me shpresë se nuk do të përsëriten më.

Profesor Sami Repishti pohon në librin e tij më të fundit, Lotë-Lavdi e Lumnim, se arsyeja se pse ai shkruan për viktimat e komunizmit është, “Sepse jam viktimë e pafajshme e regjimit të krimit dhe kriminelit komunist dhe se denoncimi i tyne justifikon mbijetesën time.”   Por, ai shton se megjithkëtë, “Tragjedia komuniste në Shqipëri nuk është diçka vetëm personale megjith pasionin tim me demaskue dhe me dënue…tragjedia komuniste ka përpjestime universale dhe si e tillë është tragjedia e njerëzimit… një tragjedi që na ka bindë sa të aftë jemi na me damtue njani tjetrin.”  Autori citon shkrimtarin francez Albert Camus, i cili ka thënë se i vetmi qëndrim ndaj një bote jo të lirë është të jetosh një jetë aq të lirë sa që vet ekzistenca e juaj është një akt rebelimi.  Profesor Sami Repishti përfundon duke thënë se, “Ky është imperativi që na detyron me luftue çdo çfaqje që mund të sjellë përsëri tragjedi të reja.  Prandaj shkruej, flas, denoncoj të keqen e madhe: komunizmin”, shkruan ai.

I nderuar Profesor, për këtë qendrim, historia shqiptare do t’u jetë mirënjohëse,  përfshirë këtë libër dhe vepra të tjera si kjo, si dhe për kontributin tuaj prej më shumë se një gjysëm shekulli në mbrojtje të të drejtave të njeriut për shqiptarët në trojet e veta, si mbrojtës i të pafajshëmve, si zëdhënës i atyre që nuk mund të flasin më dhe si një zë gjithmonë aktual për të zgjuar nga heshtja ndërgjegjen morale të kombit shqiptar.   Në veçanti, viktimat e komunizmit, të gjallë e të vdekur, përfshirë martirët e Kishës Katolike shqiptare të cilëve ua kini dedikuar këtë libër, u janë mirënjohës përgjithmonë që të vazhdoni të shkruani dhe të flisni të vërtetën dhe si përherë të denonconi të keqen, me ndershmëri dhe guxim civil, ashtu siç e kini zakon.  Shpresojmë që libri, Lotë-Lavdi e Lumnim, të jetë një kontribut i rëndësishëm për brezin e ri që të mësojë dhe ta kuptojë më mirë të kaluarën, duke shpresuar që t’i kujtojë gjithmonë qelitë e errëta të torturës dhe kampet e vdekjes të regjimit komunist në Shqipëri, të cilat ju dhe bashkvuajtsit tuaj i kini përjetuar.  Ashtuqë, siç shpreheni edhe ju, me shpresë se brezi i ri i shqiptarëve do të ndërtojë një të ardhme më të mire jo vetëm për për veten dhe për fëmijtë e tyre, por edhe për prindërit e tyre të cilët, “sot vuajnë nga pesha e fajit të heshtjes”.  

Shpresojmë me ju, i dashur Profesor se vëllëzrit dhe motrat tona shqiptare kudo, po hyjnë në një fazë të re të “burrënimit shpirtëror”, me besim të patundur në Zotin — se punët e Shqipërisë dhe të kombit shqiptar do të shkojnë mirë e më mirë, siç është shprehur Kardinali i parë shqiptar Mikel Koliqi.   Shpresojmë, madje edhe kundër shpresës, pasi shpresa nuk vdesë kurrë, ose vdes e fundit.

Share

Share

Shkruajnë:Arjan Kallço, Jorida Dhëmbi/

Nëse e ke patriotizmin në gjak, do të thotë se e do shumë vendin tënd dhe kjo ndjenjë  shoqërohet me vullnetin që t’i shërbesh atij. Kjo është një nga shprehjet që do t’i shkonte përshtat çdo njeriu pavarësisht vendit ku jeton, racës apo gjinisë. A është vjetëruar koncepti i patriotizmit në kohët moderne? A duhet futur në një kuti dhe të lihet mënjanë bashkë me historinë dhe duhet trajtuar vetëm për të shkuarën? Një gjë është e sigurtë se në këtë shekull historia nuk është më ajo e 100 viteve më parë, por duhet mbajtur parasysh se tani kombi, atdheu dhe patriotizmi marrin më shumë natyrë relative, përballë absolutes drejt së cilës ne po përpiqemi të shkojmë: Europës.  Gjithësesi patriotizmi nuk vdes, por rinovohet bashkë me gjithë jetën dhe historinë e sotme dhe merr ato forma që nuk janë një lloj revanshizmi në kohët moderne, por një tolerancë se i përkasim një identiteti tërësisht europian. Prandaj jemi dakord me Stevensonin kur thotë se Patriotizmi nuk është një shpërthim i shkurtër dhe frenetik i emocioneve, por përkushtim i lehtë, i qëndrueshëm dhe i qetë gjatë gjithë jetës.

Kaloi një shekull nga 10 dhjetori 1916 kur patriotë të mëdhenj e shpallën Korçën krahinë autonome dhe nderi i ngritjes së flamurit i takoi Themistokli Gërmenjit, pjesë e asaj plejade të shquar të rilindasve që luftoi, siç është zakon të thuhet, me pushkë e penë për mëmëdhenë, për pavarësinë e Shqipërisë, derisa kulmoi me aktin më sublim të saktificës, me jetën e vet. Në kuadrin e veprimtarive të shumta të organizuara në qytetin e Korçës, në një bashkëpunim institucionesh vendore dhe qendrore, vlen të përmendet konferenca shkencore e zhvilluar sot në Universitetin Fan S. Noli me temë: “Njëqind vjet nga vetëqeverimi i Korçës”. Si asnjëherë institucionet më të larta të shkencës sonë u mblodhen për të hedhur dritë mbi historinë e kësaj ngjarje të shquar të historisë sonë: Akademia e Shkencave, Qendra e Studimeve Albanologjike, Universiteti i Korcës me pjesëmarrje edhe ndërkombëtare nga Franca, Maqedonia dhe Kosova. Por lind nevoja që kjo ndërmarrje të bashkërendohet edhe në të ardhmen dhe të mbahet një qëndrim shkencor, jo vetëm autonomisë së Korçës, por edhe për gjarjet e tjera të historisë sonë – theskoi në përshëndetjen e saj Floresha Dado.

Të flasësh për këtë ngjarje të rëndësishme historike, do të thotë të marrësh në konsideratë gjithë njerëzit që me patriotizmin e tyre u bënë mbështetës të vendosur dhe mbrojtës vetmohues të saj. Por, gjithashtu, do të thotë të marrësh në konsideratë dhe atë grup patriotësh me në krye Gërmenjin që ishte drejtuesi dhe ideatori i vetë aktit të guximshëm të autonomisë. Me të drejtë ai është quajtur atdhetar i flaktë, rilindas fisnik, drejtuesi kryesor i Republikës së Korçës, edhe pse duhet theksuar se kjo autonimi ishte e mbrojtur nga francezët në vitet 1916-1918, me ndërhyrjen dhe ndërmjetësinë e Raul Vinetit, ushtarak që ishte martuar me një vajzë korçare. Për të gjithë këta patriotë patriotizmi duket se shkon në unison me mendimin e një mendimtari tjetër të shquar botëror kur thekson se e vetmja forcë dhe e vetmja e vërtetë e kësaj jete është dashuria. Patriotizmi nuk është (nuk duhet të jetë, a.d.v)  veç dashuri, miqësi që nuk janë veçse dashuri.

Themistokli Gërmenji shfaqi dhe një herë aftësitë e tij si burrë i vërtetë shteti, si diplomat vizionar, pasi ishte dhe frymëzuesi i gjithë organizimit të structures, e përfaqësuar në administratën e saj. Bashkë me 14 emrat e komisionit mori edhe gjithë peshën për mbarvajtjen e jetës politike dhe shoqërore të krahinës. Mes emrave të shquar mund të përmendim atdhetarët : Llambro Mborjen, Rafail Adhamin, Nikolla Vangjelin, Shaqir Shabanin, Tefik Rushitin, Hysen Dishnicën etj.

E keqja e shqiptarëve janë vetë shqiptarët – do të na vinte ndërmend kjo fjali për të treguar se përçarja është faktori kryesor që në shekuj na është dashur të mbetemi gjithmonë kafshatë e fuqive dhe fqinjve. Më 9 nëntor 1917 një skuadër pushkatarësh francezë, në një kospiracion të gërshetuar qarqesh, zbrazën mbi Gërmenjin plumbin e tradhtisë, duke ia dorëzuar përfundimisht emrin e tij historisë së Shqipërisë, së Korçës dhe gjithë krahinës së saj. Do të mbeten lapidare fjalët e tij para pushkatimit:

“Të më pushkatoni me gjoksin para dhe jo në shpinë / skuadrës së pushkatimit t’i jap unë vetë urdhërin për zjarr / të mos m’i lidhni sytë” – ishin këto tri dëshirat e tij para se të vdiste i akuzuar padrejtëisht se nuk kishte besë.

E shkurtër si vetë pavarësia e vendit më 1912, kjo krahinë ishte një ngjarje e madhe pas saj që tregoi dhe një herë se kur bashkohen forcat patriotike shqiptare arrijnë të flasin me një gjuhë dhe realizojnë me urtësi detyra që vetë historia shtroi para tyre. Kjo autonomi, edhe pse e përkohshme dhe jo me të drejta të plota, solli disa ndryshime që rizgjoi ëndrrën e popullit shqiptar për liri e pavarësi, progres ekonomik dhe shoqëror dhe mbrojtje nga synime grabitqare shoviniste.

Por cila ishte jehona e kësaj ngjarje madhore në shtypin e kohës? Në disa gazeta të atyre viteve të nxjerra nga arkivat me këtë rast, mjaft t’u hedhësh një sy titujve dhe do të shohësh sesa vëmendje merr autonomia e një krahine, e shprehur me fjalët vetëqeverim. Gazeta Adriatik e datës 11 dhjetor 1916 shkruan në faqen kryesore : Vetë Qeverim i Shqipërisë :

“Dje u mblodhë njëerëzia, sipas lajmës që u dha, në shkollën të Shën Gjergjit që më orën 9 gjër në 11 qenë mbledhur në shkollën. Më orë 11…vjen Themistokliu si kur se dhe gjithë parësia e Korcës. Një shumicë mjaft e madhe ishte mbledhur si kur edhe ruga e gjërëishte plot dhe përpara prefekturës ishin radhitur ushtria franceze. Populli nuk dinte shkaknë e mbledhjes dhe po prisnin me padurim hapjen e mbledhjes”

Po e njëjta gazetë një ditë më vonë 12 dhjetor 1916 shkruan: Nderim ne kolloneli Descoins dhe lavdin ne Franca

“Gazeta Adriatik me gaz të math bëhet përgjigjës i popullit Korçës dhe kazasë së saj që të dëftenjë njojtiet e mirësisë ne kolloneli komandar z. Decuen i cili dëften me të vërtetë shënjën e Francës “liri, vëllazëri dhe njëihësi” dyke marrë masa të forta për të sjellë në këtë vent dashurinë në të gjithë kombëtarët, vëllazërinë e qetësinë, se intrigat, të përndarat, zënka dhe të tjera e kishin sielë këtë vent në një fatkeqësië të madhe”.

Në një gazetë tjetër shkruhet titulli : Korcha madhestore edhe Franca liberale.

“ Per se dyti here ungrit Flamuri madheshtor ne Korche, si dhe reth chargut Korches. O’ ch lumteri, o ‘sa gezim, i math per ate popull fatkeq qe vojti vitra me radhegjithe idherimetnga nje komp katilqe nuk ngopet me gjak Shqipetari…O popull trim I Korches merni ere liri te paqme, sallutoni Francen liberalle e qyteteruar e cila kur do here eshte perpjekur per chlirimin e kombeve vegjel”.

Dhe në fund disa vargje të gazetës Adriatiku, datë 15 dhjetor 1916, me siglën P.K, kujtojmë se letërsia e kohës ishte mbështetëse e plotë e patriotizmit dhe e ngjarjeve të një llojë rilindjeje të përkohëshme, ku lexojmë:

Flamuri q’ ungrit në Korcë

Prite shqipen me dy krerë

Me flamurin që valon

Ardhi dita dhe një herë

Për mi Korcën fluturon

Me të gjithë anët përpiqet

Armikët po i dëbon

Si dragua po vërtitet

Kur i zë i copëton.

Share

Share

Share

Share

-Kryeministri Isa Mustafa: Në vitet e ’90-ta, u themelua një organizatë unike, e cila parimin e solidaritetit, bamirësisë dhe ndihmës, e ngriti në shkallën më të lartë, Shoqata Humanitare Bamirëse e Kosovës, ‘Nënë Tereza’, që për një kohë rekorde krijoi me dhjetëra degë dhe qindra nëndegë, duke përfshirë kështu me qindra mijëra aktivistë dhe vullnetarë në Kosovë/

-Kryetari i Shoqatës “Nënë Tereza”, Don Lush Gjergji, tha se parimi bazë i Shën Terezës sonë ishte “kudo që jeta është në rrezik aty duhet te jemi ne”, e ky parim u shndërrua në një betim as të fikur, as të koritur/

-Dr. Sejdullah Hoxha, udhëheqës i Maternitetit, kujtoi punën e palodhshme të punëtorëve shëndetësor për t’i dalë në ndihmë qytetarëve anembanë Kosovës, pavarësisht kushteve të vështira me të cilat ata përballeshin/

-Ish-koordinatori kryesor i Shoqatës dhe Maternitetit, Palok Berisha:  Lëvizja jonë ishte një shprehje e paparë e bashkimit të mundësive për të vepruar si një njeri/

-Themeluesi i shërbimit shëndetësor “Nënë Tereza”, doktor Gani Demolli në fundmajin 1993 regjistroi në film dokumentar raportimet që bëja me telex nga Kosova në Shqipëri/

Gazeta DIELLI nga korrespondenti në Kosovë Behlul JASHARI/

Në Prishtinë janë zhviilluar me 9 Dhjetor aktivitetet për shënimin e 20 vjetorit të themelimit të Maternitetit të rezistencës shqiptare, në lagjen Kodra e Trimave. Morën pjesë edhe kryeministri i Republikës së Kosovës, Isa Mustafa dhe personalitete të shumta publike, përfaqësuesit e Shoqatës “Nënë Tereza”, mjekët e punonjësit e tjerë shëndetësorë që vepruan në këtë Maternitet, si dhe qytetarë të shumtë të Prishtinës.

Fillimisht u bë zbulimi pllakës përkujtimore dhe më pas mori pjesë në manifestimin solemn që u mbajt në këtë përvjetor jubilar.Pas ceremonisë së zbulimit të pllakës përkujtimore të objektit të Maternitetit , kryeministri Mustafa i shoqëruar nga Don Lush Gjergji, kryetar i Shoqatës “Nënë Tereza” dhe doktori Sejdullah Hoxha, udhëheqës i Maternitetit, vizitoi ambientet e ndërtuara në shtëpinë e Shaban Sfircës në Kodrën e Trimave, ku ishin ofruar shërbimet shëndetësore.

Në manifestimin qendror, kryeministri Mustafa foli për rolin e Shoqatës Humanitare Bamirëse të Kosovës “Nënë Tereza” dhe Maternitetit në Kodrën e Trimave. “Në vitet e ’90-ta, u themelua një organizatë unike, e cila parimin e solidaritetit, bamirësisë dhe ndihmës, e ngriti në shkallën më të lartë, Shoqata Humanitare Bamirëse e Kosovës, ‘Nënë Tereza’, që për një kohë rekorde krijoi me dhjetëra degë dhe qindra nëndegë, duke përfshirë kështu me qindra mijëra aktivistë dhe vullnetarë në Kosovë”, tha kryeministri Mustafa, duke folur për organizimin e një sistemi të ndihmave nga diaspora, nga brenda Kosovës dhe nga organizatat humanitare nga mbarë bota.

Kryeministri Mustafa, më tej tha se një pjesë të veçantë të kësaj historie të bujshme por edhe unike do të jetë hapja e Maternitetit në vitin 1996 në Kodrën e Trimave, në një objekt që enkas për këtë e ndërtoi veprimtari Shaban Sfirca.

“Nga kjo kohë, Materniteti gjeti përkrahjen e bashkatdhetarëve tanë, e gjeti përkrahjen e qytetarëve, përkrahjen e lagjes së Kodrës së Trimave dhe përkrahjen e popullit të Kosovës. Puna e tyre e pashoq e profesioniste, sjellja njerëzore bëri që Kosova në tmerret e dhunës dhe të okupimit të organizoj një fushë të veçantë të kujdesit shëndetësor. Materniteti në Kodrën e Trimave është simbol i lindjes së mbi 10 mijë foshnjave, sot u tha 12 mijë e 500, që tash janë burra e gra të Kosovës”, u shpreh kryeministri Mustafa, duke vlerësuar rolin e Shoqatës “Nënë Tereza” në proceset historike të asaj periudhe.

Kryetari i Shoqatës “Nënë Tereza”, Don Lush Gjergji, tha se parimi bazë i Shën Terezës sonë ishte “kudo që jeta është në rrezik aty duhet te jemi ne”, e ky parim u shndërrua në një betim as të fikur, as të koritur.

“Kështu Shoqata Humanitare Bamirëse e Kosovës, u mundua që jetën dhe veprën e Nënë Terezës ta nderoj, popullin tonë dhe gjithë njerëzit t’i ndihmoj, t’i afroj dhe bashkoj në një solidaritet të pashoq në këto hapësira”, tha Don Lush Gjergji.

Duke folur për punën në këtë Maternitet, Don Lush Gjergji tha se nëpërmjet shërbimeve shëndetësore është mbrojtur jeta e qytetarëve të kërcënuar dhe të rrezikuar, sidomos të nënës dhe të fëmijës.

“Mjekët dhe personeli shëndetësor me punë dhe orvatje të jashtëzakonshme ishin natë e ditë në mbrojtje të jetës, nëpërmjet asistimeve të lindjes së nënave dhe të fëmijëve të tyre, në kushte minimale, por me përkushtim dhe dashuri optimale”, tha Gjergji.Dr. Sejdullah Hoxha, udhëheqës i Maternitetit, kujtoi punën e palodhshme të punëtorëve shëndetësor për t’i dalë në ndihmë qytetarëve anembanë Kosovës, pavarësisht kushteve të vështira me të cilat ata përballeshin.

Ai theksoi përkushtimin e punëtorëve shëndetësorë, sidomos të gjinekologëve, të cilët punonin në punkte shëndetësore të Shoqatës Humanitare Bamirëse “Nënë Tereza”, ku ofronin vizita dhe shërbime tjera gjinekologjike e obstetrike.

Hoxha foli edhe për historikun e këtij Materniteti, duke theksuar se deri në fund të vitit 1996 ishin kryer 1198 lindje, në vitin 1997 ishin kryer 3574 lindje, më 1998 ishin kryer 6402 lindje, ndërsa në periudhën nga 1 janari deri më 28 mars 1999 kur u mbyll Materniteti nga forcat policore, ishin kryer edhe 1342 lindje.

Ish-koordinatori kryesor i Shoqatës dhe Maternitetit, Palok Berisha, theksoi vullnetin, dëshirën dhe gatishmërinë e gjithë punonjësve shëndetësorë që atë kohë bënin të pamundurën për t’i dalë në ndihmë popullatës. “Lëvizja jonë ishte një shprehje e paparë e bashkimit të mundësive për të vepruar si një njeri. Na bashkoi një ide, një motiv, një qëllim, të ndihmojmë njerëzit në nevojë dhe që sado pak të zbusim vuajtjet e mijëra njerëzve anembanë Kosovës në momentet kur rreziku nga shfarosja ishte real”, tha ish-koordinatori Berisha.

Shaban Sfirca, pronari i shtëpisë që u shndërrua në Maternitet i falënderoi punëtorët shëndetësorë për punën e bërë dhe banorët e Lagjes “Kodra e Trimave”, të cilët kishin ofruar mbrojtje dhe mbështetje për personelin shëndetësor dhe për popullatën.“Kjo ngjarje më kujton ditën kur Presidenti Historik i Kosovës, dr. Ibrahim Rugova, në vitin 2002 e zbuloi pllakën në hyrje të shtëpisë, e cila po ashtu ishte shndërruar në spital, në të cilën punoi dr. Gani Demolli me mjekë e me infermiere”, tha Sfirca.

Në fund të këtij manifestimit u ndanë mirënjohje për një pjesë të atyre që punuan dhe kontribuuan në forma të ndryshme në këtë Maternitet.Në manifestim, të pranishëm ishin ministrat Hykmete Bajrami, Imet Rrahmani, Arban Abrashi, deputetë të Kuvendit, mjekë dhe punëtorë të tjerë shëndetësorë të cilët me punën e tyre kontribuuan në hapjen dhe mbarëvajtjen e këtij Materniteti, duke u dalë në ndihmë popullatës përmes ofrimit të shërbimeve.

Themeluesi i shërbimit shëndetësor “Nënë Tereza” në Kosovë, doktor Gani Demolli,  ishte njeriu që në kohën e kërkimit të lirisë kishte edhe një kamerë dhe bënte edhe filma dokumentarë dhe në një nga këta filma ka regjistruar edhe raportimet me telex që bëja për ATSH-në nga Prishtina duke nisur që para  gati çerek shekulli. Ai xhironte në fundmajin 1993, në Pallatin Rilindja – ambientet e gazetës së përditshme të rezistencës “Bujku”, kryeredaktor i parë-themelues i së cilës isha, në zyrën e telexit, që ishte bërë korrepondenturë  e parë nga Kosova e një mediumi në Shqipëri që prej një viti më herët, nga 24 maji 1992, si pjesë e lëvizjes për liri e pavarësi dhe bashkëpunim me agjencinë zyrtare-kombëtare të lajmeve të Shqipërisë, në kohë të rënda të okupimit të Kosovës.

Trokëllima e telexit të raportimeve për ATSH-në hapë filmin dokumentar të xhiruar në grevën e urisë të gazetarëve e shkrimtarëve shqiptarë të Kosovës në Pallatin Rilindja në Prishtinë, në mbrojtje të fjalës shqipe, në kohë të stuhishme, të rënda, të pushtimit e të dhunës nga regjimi serb.

Flas në dokumentar:  “Nga ky telex për çdo ditë dërgojmë raporte, informata për Agjencinë Telegrafike Shqitare. Ja, në këto momente jemi duke u përpjekur ta marrim lidhjen… Presim… Lidhjet janë tepër të dobëta…”
Telexi ishte lidhja e vetme e mundshme dhe me shumë vështirësi e komunikimit nga Prishtina në Tiranë në atë kohë, edhe në ata mbrëmbje të 31 majit 1993, të ditës së tetë të grevës së urisë, kur dr. Gani Demolli, themelues i shërbimit mjekësor  “Nëna” në kohën e dëbimit të dhunshëm të shqiptarëve edhe nga spitalet, derisa po kujdesej për shëndetin e grevistëve duke qëndruar ditë e natë pranë tyre po bënte me kameran e tij edhe një film dokumentar dëshmi kohe për rezistencën deri në flijim.
“Greva e urisë” është titulli i dokumentarit që u bë derisa ajo po zhvillohej nga 24 maji deri në  3 qershor të vitit 1993, në kundërshtim të regjimit të dhunës serbe, i cili pasi ndaloi gazetën tradicionale Rilindja, të vetmen të përditshme shqipe në Kosovë, ndërmarrjes informative, botuese e grafike të shqiptarëve Rilindja po ia merrte edhe gjithë pronën, përfshirë pallatin 18 katësh në qendër të Prishtinës, për ta tjetërsuar e shndërruar në ndërmarrjen fantome “Panorama” të instaluar nga Beogradi.

“Një luftë më ndryshe” është një film tjetër dokumentar i Gani Demollit dhe po me këtë titull edhe një libër i tij për ngjarjet historike të Kosovës drejt lirisë.
Dokumentarë të tjerë të doktorit me kamerë janë “Hapja e Maternitetit të Shoqatës Humanitare Bëmirëse Nëna Terezë” (25.06.1996), “Eliot Engel viziton Maternitetin e SHHB ‘Nëna Terezë’”, “Presidenti Rugova viziton Poliklinikën ‘Nëna’”…
Në një nga dokumentarët, për vizitën e Presidentit historik të Kosovës, Ibrahim Rugova, në lagjen Kodra e Trimave në Prishtinë, ku edhe përuroi pllakën përkujtimore të humanistes dhe nobelistes  Nëna Tereze, themelusi i shërbimit shëndetësor “Nëna”, doktor Ganiu,  tregon historinë:

“Në 30 mars 1992 në shtëpinë e Shaban Svirces në Kodren e Trimave të Prishtinë punëtorë shëndetësorë të larguar me dhunë nga vendet e tyre të punës, të brengosur për shëndetin e familjeve të tyre, inspiruar dhe udhëhequr nga jeta dhe vepra e humanistes dhe nobelistes sonë Gonxhe Bojaxhiu – Nëna Terezë, hapën ambulancën e parë humanitare, të cilën e pagëzuan me emrin ‘Nëna’. ‘Nëna’ ishte simbol i vetëorganizimit, sakrificës dhe rezistencës, ishte simbol i dashirisë, shpresës dhe jetës…”

Derisa bisedonim ekskluzivisht për ATSH-në në një mbrëmje fundmaji 2013 në Prishtinë, më  shumë se 21 vite pas themelimit të shërbimit shëndetësor, doktor Ganiu, me mirënjohjen e përjetshme për të gjithë kontribuesit kujtonte se, “’Nëna’ zgjeroi flatrat me 1655 punëtorë shëndetësor e 104 ambulanca gjithandej Kosoves,  me misionin kombëtar e humanitar, me shërbimet shendetesore pa kurrfarë kompenzimi material, për mëse 10 vite”.

Gjatë atyre viteve të dëbimit të shqiptarëve nga spitalet,  sipas statistikave të kohës, shërbimet e shëndetësore të “Nënës”, me mbështetjen e donatorëve, organizatave humanitare nga bota,  ndihmuan dhe përkrahen më se 5 milionë e 500 mijë pacientë, 12864 lindje, bënë 1100 intervenime kirurgjike.

Për mbështetjen flet edhe një foto që më tregonte gjatë bisedës doktor Ganiu, ku ai shihet në kohë lufte në Kosovë, me fëmijë e gra pas dëbimit nga shtëpitë e tyre, te tenda e nën qiellin e hapur me artisten e famshme – Vanesa Redgreyev, e shkrepur në 31 tetor 1998 në fushat e Pagarushes…

Doktor Gani Demolli, themeluesi i shërbimit shëndetësor “Nënë Tereza” në Kosovë është shuar në 18 mars 2014.

Share

Share

KONTRIBUTI I  SALI BUTKËS  NË SHPALLJEN DHE MBROJTJEN E  VETEQEVERIMIT  SHQIPTAR  TË  QARKUT TË KORÇËS /

NGA URAN BUTKA*

Shpallja e vetëqeverimit të qarkut të Korçës më 10 dhjetor 1916, kishte shkakësi  historike rrezikun e aneksimit të tij nga Greqia, para Luftës së Parë Botërore, gjatë dhe pas saj. Këtë tezë dua të argumentoj në kumtesën time.

Siç dihet, përgjatë Luftës Ballkanike të vitit 1912 dhe më pas, qarku i Korçës dhe i Gjirokastrës u pushtuan nga ushtria greke, e cila vendosi një regjim ushtarak, që bashkë me andartët dhe bandat kriminale të sjella nga Kreta dhe “batalionet e shenjta”, kryen genocid ndaj popullsisë shqiptare në vitet 1913-14, siç janë masakrat e përgjakshme në fshatrat kufitare të Kolonjës e të Leskovikut, ajo e fshatrave të Kosinjës në Përmet, ku u therën 75 shqiptarë, mes tyre 27 fëmijë, ploja e Panaritit, 10 korrik 1914, ku u masakruan 374 njerëz të pafajshëm si edhe  shpërnguljet e dhunshme të popullsisë të trevave të Kolonjës, Korçës, Devollit, Përmetit,  Skraparit, Gjirokastrës drejt bregdetit, sidomos në krahinën e Vlorës. Bilanci it ë vrarëve dhe të masakruarve arriti në 7000 frymë, 192 fshatra të djegur, mëse 100.000 njerëz të shpërngulur me dhunë nga vatrat e tyre , nga të cilët 4000 vdiqën nga uria dhe tifoja, përveçse shkatërrimeve të mëdha materiale, djegiet e shtëpive, rrëmbimin e bagëtive e të pasurive.

Një pjesë e këtyre barbarive janë paraqitur nga prifti ortodoks shqiptar Papa Kosta Tomorri Leusa, në librin “Barbaritë greke në Shqipëri”, botuar në vitin 1917, pikërisht në ditët e Vetqeverimit shqiptar të Korçës.

Përpos pushtimit ushtarak, në Korçë u vendos edhe regjimi civil grek, në krye të të cilit qëndronte qeveritari Argjiropulos. Greqia nuk hiqte dorë nga përpjekja për të aneksuar jugun e Shqipërisë të ashtuquajtur Vorio- Epir, në kundërshtim edhe me vendimet e Konferencës së Londrës të 29 korrikut 1913 dhe protokollin e Firences për përcaktimin e kufijve jugorë.

Fuqitë e Mëdha, në notën e 31 janarit 1914 drejtuar qeverisë greke, kërkonin largimin e ushtrisë greke nga Korça e Gjirokastra, si kompensim i dhënies së Greqisë të ishujve të detit Egje. Nën presionin ndërkombëtar, qeveria greke, më në fund pranoi të largonte ushtritë nga qarku i Korçës, duke përfunduar evakuimin më 1 mars 1914. Më 2 mars hynë në Korçë forcat e gjindarmërisë shqiptare me oficerët hollandezë në krye. Në Korçë u vendos një administratë shqiptare nën vartësinë e KNK dhe një korpus vullnetarësh shqiptarë nën komandën e Themistokli Germenjit.

Pikërisht në këtë kohë nisi dredhia e politikës  greke për ta marrë kalanë nga brenda. Më 2 mars 1914, ditën që forcat shqiptare hynë në Korçë, u shpall në Gjirokastër e ashtuquajtura “Autonomi e Vorio-Epirit” nga Zografos, ish-ministër i Jashtëm i Greqisë, i cili krijoi edhe një qeveri të përkohshme kukull, ku merrnin pjesë edhe ish-funksionarë të lartë dhe peshkopë grekë. Për të mbështetur Zografon zbarkuan në Sarandë bandat e ardhura nga Gjiriti si edhe u kontigjentet vendase të rekrutuara te Ierollohitët. [1] Disa ditë më pas, majori i ushtrisë greke Spiro Milo shpalli “autonominë e Himarës”, që përfshinte 7 fshatra të banuara historikisht nga shqiptarët .Autoritetet civile greke dhe ushtarake greke, të mbështetur edhe nga Kisha greke në Korçë, aktivizuan andartët dhe banditë të sjellë nga Greqia, që zëvendësuan ushtrinë e rregullt greke dhe organizuan një kryengritje brenda në Korçë, duke e kombinuar me mësymjen nga jashtë, për t’i treguar botës se atje ishte Greqi dhe se popullsia e Korçës donte bashkimin me Greqinë. Kështu u organizua puçi i 2 prillit 1914. Skenari ishte ky: një kryengritje nga ushtarët grekë, të veshur civilë si edhe të andartëve, të fshehur në Mitropoli, në  spital si të sëmurë, nëpër shtëpi e gjetkë dhe të ierollohitëve vendas (elementët grekomanë). Peshkopi grek Germanos u ra kambanave të kushtrimit, si edhe njoftoi  ushtrinë greke, që të ndërhynte për të “shpëtuar” vëllezërit në Korçë, pra një kombinim i puçit nga brenda me ndëryrjen ushtarake nga jashtë. Puçistët e armatosur dolëm në mesnatë nga vendet ku ishin fshehur, atyre u erdhën edhe andartët që ishin vendosur në Devoll dhe bashkërisht pushtuan ndërtesat publike, si edhe hyrjet në qytet. Lufta më e rreptë u zhvillua në prefekturë. Forcat e xhandarmërisë shqiptare të komanduara nga oficeri  hollandez G.Sneller, korpusi i vullnetarëve të Korçës i komanduar prej  Themistokli Gërmenjit dhe forcat vullnetare të Kajo Babjenit nga Gora si edhe të batalionit të Kolonjës të komanduar nga Gani Butka, bashkë me kapitenin amerikan Spenser, i thyen kryengritësit pas katër ditësh luftimesh dhe arrestuan peshkopin Germanos e krerë të tjerë të puçit, që i dërguan në Elbasan.

Profesor Simonard, në librin “Sprovë mbi Pavarësinë e Shqipërisë”, shënonte: “Ngjarjet që do të pasojnë dhe që janë rrjedhojë e këtyre dredhive dhe të atyre që kemi përmendur më parë, në të vërtetë duhet të konsiderohen si kryengritje të rreme, jo të rrënjosur në ndjenjën e thellë popullore: por grekët ditën ta vërtisnin aq mirë versionin e rezistencës spontane, sa që problemi u kthye përmbys” [2]

Ndërkohë ushtria e rregullt greke kishte kaluar kufirin nga ana e Leskovikut dhe ishte nisur për në Korçë. Përpjekja e parë e përgjakshme u bë në Qafën e Badrit. Atje luftoi trimërisht Qani Ypi me një çetë kolonjarësh. U vranë të gjithë, bashkë me komandant Qani Ypin. Atëherë Sali Butka dha kushtrimin. U mblodhën 350 vullnetarë. Me të u bashkuan edhe luftëtarët e Devollit me në krye Hasan Bitinckën, si edhe luftëtarët e Pogradecit me Jasshar bej Starovën dhe çetarët e Shaban Blloshmit. Erdhën në ndihmë edhe luftëtarët e Taborit të Strugës me Demir Aliun në krye.  Çetat e shtuara të Sali Butkës zhvilluan luftime në qafën e Qarrit, në Shtikë dhe në Butkë në datat 19, 20 dhe 21 prill 1914 , duke i penguar ushtarët e Greqisë të shkonin në Korçë. Ja ç’shkruant gazeta “Koha” e datës 3 maj 1914: “Në luftërat e Shtikës dhe të Butkës  më 19, 20 e 21 prill, kur grekët bënë më të mëdhatë yryshe, që të thyenin krahun e mëngjër të ushtrisë shqiptare, kapedan Saliu me të birin e tij, Ganinë dhe me shokët e tij, iu kundërshtua armikut kaq burrërisht dhe luftoi me aq mjeshtëri e trimëri, sa armiku e uli kokën përpara armëve të shqiptarit , i la vendet që kish zaptuar , u thye dhe u çakërdis, duke lënë në fushën e luftës më tepër se 150 të vrarë”.[3]

Por beteja më e madhe u bë në Nikolicë, mes Kolonjës e Devollit. Sali Buka zuri vijën e frontit Qafë e Kazanit- Arrëz- Nikolicë- Ushtria greke, e mbështetur edhe nga andartët, mësynë këtë herë me 2000 ushtarë të pajisur edhe me artileri, nën komandën e kapiten Vardhës për të pushtuar Korçën. Grekërit u thyen dhe u hodhën matanë kufirit. Në këtë betejë, u vranë mëse 200 ushtarë grekë, si edhe ranë mjaft luftëtarë shqiptarë, mes tyre edhe ladorishtarët Bajram Coma dhe Demisha Hoxha nga Tabor i Strugës, që i kanë ende varret në Nikolicë, si edhe u zu rob Hasan Bitincka, që u internua në në një kamp përqëndrimi në rrethinat e Selanikut. Në luftë e sipër, Sali Butka u plagos në syrin e majtë, që ia prishi dritën për jetë.

Gazeta “Koha” shkruante: “Po në luftën e Nikolicës, më 24 prill, ku grekët me 2000 ushtarë kishin ndezur dyfek, kapedan Saliu me trimat e tij, u sul mbi krahun e armikut dhe luftoi me kaq trimëri, sa ai u mund liksht dhe i çakërdisur e i përndarë, u hoq 6 orë matanë sinorit , duke lënë  më tepër se 200 të vrarë në fushën e luftës.

Në këtë betejë që ka hyrë në histori, u plagos në syrin e majtë edhe Sali Butka, i cili pas luftës u tha luftëtarëve: “Mos u dëshpëroni, o vëllezër, se edhe me një sy nuk do të më shpëtojë asnjë armik i Shqipërisë”.[4]

Më 24 prill 1914 Fuqitë e Mëdha e njoftuan Venizellosin se ishin të gatshme t´u bënin lëshime ”vorio-epirotëve” dhe se mund të pranonin rishikimin e kufirit greko-shqiptar në favor të Greqisë. E ndodhur nën një presion të gjithanshëm, qeveria shqiptare e Vidit u detyrua, më 5 maj, t´ia besonte KNK zgjidhjen e konfliktit shqiptaro-grek. Bisedimet ndërmjet KNK dhe përfaqësuesve ”vorio-epirotë” u mbajtën në Korfuz dhe përfunduan me nënshkrimin e  ”Protokollit të Korfuzit”. Në këtë protokoll parashikohej që dy prefekturat në jug të Shqipërisë, ajo e Korçës dhe e Gjirokastrës, ndonëse formalisht do të bënin pjesë në shtetin shqiptar, do të kishin një administratë më vete, autonome, organizimi i së cilës i lihej në dorë Këshillit Ndërkombëtar të Kontrollit. Gjithashtu edhe kërkesën e Spiro Milos për t´i njohur autonominë krahinës së Himarës, në një zonë që shtrihej në 14 fshatra të bregdetit të Jonit. Protokolli i Korfuzit ishte plotësisht në kundërshtim me Statutin Organik të Shqipërisë dhe shkelte hapur sovranitetin e shtetit shqiptar.

Ndërkohë nisi rebelimi Rebelimi haxhiqamilist, maj 1914 , që solli luftë të brendshme dhe anarki. Largimi i Princ Vidit nga Shqipëria më 3 shtator 1914 dhe fillimi i Luftës së Parë Botërore, e kthyen Shqipërinë në shesh lufte të fuqive ballkanike dhe europiane. Nga kjo situatë përfitoi qeveria greke për të depërtuar ushtrinë e saj në Shqipëri dhe në fund të vitit 1914 Korça dhe Gjirokastra ishin të pushtuara prej saj. Ushtritë serbe arritën deri në Durrës. Ndërkohë, Shqipëria Veriore dhe Qëndrore ishin pushtuar nga Austriakët, që pasi kishin thyer serbët, kishin përparuar deri në afërsi të Korçës. Italianët kishin zënë vend në qarkun e Gjirokstrës dhe në një pjesë të Kolonjës, si edhe në ishullin e Sazanit e në Vlorë. Fuqitë e Antantës, për të tërhequr Greqinë në anën e tyre, i premtuan Venizellosit sovranitetin mbi Shqipërinë e Jugut, në këmbim të pjesëmarrjes së saj të menjëhershëm në konfliktin botëror. Greqisë iu shtuan orekset shoviniste dhe kërkoi, jo më autonominë e “Vorio-Epirit, por aneksimin e Shqipërisë jugore. Këto orekse dhe kërkesa u shfaqën në Traktatin e fshehtë të Londrës të vitit 1915.

Ndërkohë që lufta botërore vijonte në Frontin Perëndimor dhe atë Lindor, Aleatët hapën Frontin Ballkanik nën komandën e gjeneral Sarrej me qendër në Selanik. Në tetor 1916, Regjimenti i parë i kalorësisë së lehtë të Afrikës, i komanduar nga nënkoloneli de Burnazel, pushtoi ushtarakisht kazanë e Korçës.

Kur ushtria franceze u shtri në këtë krahinë, u ndodh përballë një lëvizje të gjerë të armatosur shqiptare, që luftonte për dëbimin nga krahina e pushtuesve grekë, synimet aneksioniste të të cilëve ishin të njohura . Forcat patriotike të qarkut të Korçës reaguan dhe e rrethuan qytetin: çetat e Sali Butkës, që bashkëpunonin me austriakët prej Kamenicë gjer në teqenë e Melçanit dhe fuqitë e Themistokli Gërmenjit, me mbështetjen bullgaro-maqedonase, nga Podgoria deri në Melçan. Të dy komandantët bënë marrëveshje për ta shtrënguar ushtarakisht Korçën. Teqeja e Melçanit me baba Zylfon do të ishte qendër e përbashkët.

Me ardhjen e forcave franceze, këta i larguan grekët kostandinistë, si kundërshtarë të Antantës dhe vendin e tyre e zunë venizelistët, që shpejtuan të vinin në Korçë nga Selaniku, ku e kishte ngritur qeverinë Venizeloja, nën mbrojtjen e fuqive ushtarake të Antantës.

Nga forcat kombëtare shqiptare u përdor strategjia e marrëveshjes me Francezët, nëpërmjet Themistokliut, por edhe e shtrëngimit ushtarak, nëpërmjet forcave të Sali Butkës. Sali Butka i dërgoi autoritetit ushtarak në Korçë, kolonelit Burnazel këto kërkesa:

1)Të ngrihet flamuri shqiptar në Korçë. 2) Të çelen shkollat kombiare shqip në Korçë dhe të mbyllen shkollat greke. 3) Ushtria franceze të dalë nga qyteti i Korçës dhe të qëndrojë në Debojë, te kazermat.[5]

Në këto rrethana të pafavorshme strategjike e ushtarake për francezët, gjeneral Sarrej dërgoi në Korçë  kolonelin Dekuan me dy batalione këmbësorie dhe skuadrone kalorësie dhe një bateri artilerie, me udhëzime të qarta: “Gjenerali nuk do në Korçë s grekë të asnjë lloji, as italianë, as esatistë “ [6]

Më 23 nëntor 1916, koloneli largoi nga Korça  qeveritarin grek Argjiropolos me gjithë shpurën e tij dhe shpërndau  bandat e së andartëve. Dekuan e çmoi ndjenjën kombëtare shqiptare në Korçë, që sipas tij “okupacioni grek ka mundur të mos e lërë të marrë frymë, por nuk ka mundur ta mbysë” [7].

Më 24 nëntor, Themistokliu u paraqit tek autoritetet  franceze dhe u takua me kolonelin Dekuan. Janë të famshme falët e Themistokliut: “Unë jam një patriot shqiptar. Nuk kam asnjë shkak armiqësie kundër francezëve. Nuk kam qenë kurrë kundër jush, por me ata që më dukej se garantonin lirinë e atdheut tim. Unë grekët i shikoj si armiqtë tanë më të mëdhenj. Kam marrë armët  për t’i luftuar. Tash që autoritetet franceze larguan nga Korça përfaqësuesin e qeverisë greke, nuk kam më asnjë arsye për të qëndruar në mal. Vinj pra tek ju si një njeri plotësisht lojal, Kimëni në dispozicion. Nuk kërkoj gjë tjetër veçse t’ju ndihmonj e të vë në shërbimin tuaj influencën time mbi popullsitë” [8]

Edhe nga këto fjalë atdhetare të Themistokliut, del qartë se rreziku kryesor për qarkun e Korçës ishte ai grek.

Më 25 nëntor 1916, Themistokliu iu drejtua popullit të Korçës  me një thirrje: ”Komandari dhe qeveritari i Francës në Korçë e njohin Korçën për vent të Shqipërisë e të gjitha të drejtat e kombit shqiptar dhe u zotua për një marrëveshje me shqiptarët për qeverimin dhe sigurimin e  këtij vendi” [9]

Faktori popull, pra faktori patriotik dhe  qytetar korçar, ishte vendimtar  drejtpërdrejt, por edhe nëpërmjet përfaqësuesve të tij, si Petro Harizi, i cili dëshmon: “Populli bën një mbledhje në Kazino, ku një shumicë e madhe e popullit vendos që të akceptohen konditat e Sali Butkës: dmth. të ngrihet flamuri shqiptar dhe të çelen shkollat shqipe” [10].

Kjo gjë vërtetohet edhe nga konstatimet, por edhe dokumentet e sjella nga doktori i shkencave juridike në Francë, N. Kotta, që ka studiuar me themel dokumentat franceze: “Po ashtu, edhe popullata e braktisur e Korçës iu drejtua komandantit francez, të cilit i shprehu dëshirën të ishte e lirë dhe i kërkoi që krahina e Korçës, e ndarë si pasojë e luftës nga pjesa tjetër e Shqipërisë, të shpallej si republikë autonome shqiptare nën mbrojtjen franceze, duke pritur bashkimin e saj me Shqipërinë”. [11]

Koloneli Dekuan e i vlerësonte kështu forcat patriotike shqiptare: “Në perëndim të Korçës, bandat austro-shqiptare  të Sali Butkës. Tërësia e bandave të Sali Butkës kishte forcën e disa batalioneve franceze. Në veri të Korçës, bandat bullgaro-shqiptare të Themistokliut kishte forcën numerike të një batalioni francez.

I rrethuar nga forcat luftarake shqiptare, koloneli francez bëri përçapje për të kontaktuar me komandantët shqiptarë.

“Dekuani dërgoi një komision prej qytetarësh korçarë tek Sali Butka, që ja të falet dhe të merret vesh me francezët, ja të largohet nga qarku i Korçës.”[12] – shkruan historiani i Krahinës vetëqeverisëse të Korçës, Petro Harizi.

“Autoritetet ushtarake franceze, duke parë kundërshtimet e mëdha që u bënë nga ana e popullit shqiptar të Korçës kondra sjelljeve armikësore të Venizellistëve, duke parë edhe protestimet, që bënin shqiptarët e jashtëm, duke kuptuar që tërë populli i Korçës dëshironte një ndryshim të plotë të qeverisë me një vëtëqeveri shqiptare dhe me gjuhën zyrtare të vendit, duke parë që edhe pjesa tjetër e Shqipërisë e pushtuar prej armikëve të Antantit vetëqeveriseshe nga shqiptarët nën Austriakët e Bullgarët, u mejtuan dhe shfaqën dëshirën, që të merreshin vesh me shqiptarët.” [13]

Koloneli Dekuan dërgoi  tek Sali Butka një delegacion ushtarak me në krye major Masjet, bashkë me një dërgatë të qytetarisë së Korçës. Bisedimet qenë të suksesshme.

Kërkesat e Sali Butkës, datë 3 dhjetor 1916:

1. Vetëqeverimi i kazasë së Korçës do të përmbledhë provizorisht Bilishtin, Kolonjën, Oparin dhe Gorën, gjersa të çlirohen krahinat e tjera.
2. Flamuri zyrtar do të jetë flamuri i Skënderbeut me shqiponjën dykrenare.
3. Gjuha zyrtare do të jetë shqipja.
4. Do të formohet një komision prej pesë patriotësh i zgjedhur nga luftëtarë të lëvizjes kombëtare. Komisioni do të përmbushë detyrat e një qeverie me të drejtë të bëjë ligje, të emërojë e të pushojë nëpunës, të ndryshojë e të rregulojë çdo gjë që sheh të dobishme e të arsyeshme.
5. Administrata do të përbëhet nga elementë patriotë të sprovuar.
6. Gjykatoret do të veprojnë në gjuhën shqipe dhe me personel të aftë për plotësimin e detyrës.
7. Arsimi do të jetë krejt shqiptar, me baza të shëndosha kombëtare.
8. Të mbyllen gjithë shkollat propagandistike greke
9. Postat dhe telegrafat do të varen nga administrate shqiptare
10. Të formohet një polici për të mbajtur qetësinë e qytetit.
11. Të formohet një gjindarmëri shqiptare me komandantë shqiptarë për të mbrojtur vendin.
12. Komanda franceze detyrohet të mbrojë vetëqeverimin e kazasë së Korçës nga çdo kërcënim
13. Qeveria franceze merr detyrimin moral të përkrahë të drejtat e Shqipërisë dhe veçanërisht të Kazasë së Korçës në konferencën që do të mblidhet, kur të mbarojë lufta.[14]

Koloneli Dekon i pranon në librin e tij “Gjashtë muaj histori të Shqipërisë” propozimet e Sali Butkës dhe kthesën rrëkëllyese që bënë propozimet e tij në drejtimin e shpalljes së Vetëqeverimit shqiptar të Korçës.

“Me përjashtimin e ca agjitatorëve, asnjeri në Korçë nuk dëshironte kthimin e regjimit grek. Secili dëshironte jo vetëm mbajtjen e statu quo-s, por edhe zhvillimin e saj në drejtimin nacionalist shqiptar. Ky evolucion do të kishte mundur të bëhej shkallë-shkallë, sikur një përçapje personale e Sali Butkës, i cili nga teqeja e Melçanit vëzhgonte dhe ndiente edhe vetë aspiratat e bashkatdhetarëve të vet, të mos kishte ardhur e shkaktuar rrëkëllyerjen e përshpejtuar të ngjarjeve. Në mbrëmjen e 3 dhjetorit, mora nga ai një letër, në të cilën ai më shpallte se ishte krejt i disponuar të linte armët, në qoftë se komanda proklamonte pavarësinë e Kazasë së Korçës, nën mbrojtjen ushtarake të Francës. Kuptohet vetiu se unë nuk isha kompetent për të marrë vendimin, që dëshironte Sali Butka, por ishte detyra ime të studioja në mënyrë sa më të plotë çështjen e t’i jepja Gjeneralit Kryekomandues të gjithë elementet e vendimit që do të mirrte në këtë mes” [15]

Koloneli Dekuan i shqyrtoi  kërkesat e Sali Butkës nga pikëpamja ushtarake , dmth shqyrtoi pasojat  që pranimi ose refuzimi i propozimeve të Sali Butkës do të kishte mbi operacionet e ushtrive aleate në Lindje. Ai ia drejtoi çështjen, bashkë me arsyetimin e tij,  kryekomandantit Sarrej në Selanik dhe mori prej tij përgjigje pozitive, që miratonte pikëpamjet e Dekuan-it. Menjëherë thirri Themistoklinë dhe i kumtoi dy telegramet nga Selaniku.[16]

Koloneli jep një vlerësim të lartë dhe prekës për Themoistokliun: ”Kënaqësia e tij qe nga më të thellat. Edhe me të vërtetë , ai shihte të realizuar ëndrrën e tij, pavarësinë e vendit të tij, e ai do të ishte farkëtari kryesor i kësaj ngjarjeje historike”  [17]

Komandanti ushtarak Dekuan i ktheu përgjigje pozitive, Sali Butkës:

“Zotit Sali Butka

Komandant i Luftëtarëve Vullnetarë Shqiptarë, Melçan

Sipas instruksioneve të marra nga Kryekomandanti i Ushtrive Aleate të Lindjes, Gjenerali Sarrej, kam nderin të vë në dijeninë tuaj se komanda aleate e sheh me sy të mirë dhe e çmon lëvizjen tuaj patriotike për të drejtat e popullit shqiptar për liri dhe indipendencë. Gjithashtu, mori parasysh dëshirat e shfaqura në letrën tuaj të datës 3 të këtij, të cilat i gjeti të arsyeshme dhe jam i autorizuar t’ju komunikoj pëlqimin dhe aprovimin, si vijon:

– Autonomia shqiptare e Kazasë së Korçës, brenda juridiksionit  të okupacionit francez dhe brenda kufijve të caktuar nga Konferenca e Ambasadorëve në Londër.

– Flamuri zyrtar i Kazasë së Korçës do të jetë flamuri i Skënderbeut me shqiponjën dykrenare.

– Gjuha zyrtare do te jetë shqipja, por korespondenca me autoritetet franceze do të bëhet në gjuhën frëngjisht.

– Do të formohet një këshillë qeveritare me kompetenca të gjera. Të gjitha vendimet do të aprovohen nga një i deleguar i Komandës Franceze, i cili do të quhet delegat këshilltar.

– Mbyllja e të gjitha shkollave të huaja.

– Do të formohet një polici shqiptare  për shërbimet e qytetit dhe një gjindarmëri nën komandën e oficerëve shqiptarë.

– Do të formohet një gjindarmëri lëvizëse nën komandën e një oficeri madhor francez, e cila do të bashkëpunojë me repartet ushtarake franceze në luftimet eventuale kundra armiqve.

– Të gjitha degët e administratës  do të përbëhen nga elementi autokton shqiptar, i emëruar nga këshilla qeveritare me aprovimin e këshilltarit delegat.

– Komanda ushtarake aleate merr detyrimin që të mbrojë autonominë e kazasë së Korçës nga çdo rrezik që mund ta kërcënojë.

U mor gjithashtu parasysh dëshira juaj që i përket mbrojtjes së të drejtave të Shqipërisë në Konferencën e ardhshme të Paqes, të cilën komandanti ia referoi qeverisë , pasi nuk dependon nga kompetencat e tij.

Pranoni, zoti Komandant shprehjet e konsideratës sime më të shquar.

Me urdhër të Kryekomandantit të Ushtrive Aleate të Lindjes,

Kolonel Dekuan

Komandant i Qarkut të Korçës” [18]

Sali Butka u gëzua nga plotësimi i konditave të propozuara: “Zoti major,- i shkruan majorit Masjet,- jam shumë i kënaqur nga përgjigja e zotit gjeneral dhe ju lutem t’i shkruani për mirënjohjen time të thellë, bashkë me urimet e mia për fitoren e fuqive aleate. Gjithashtu, ju lutem t’i bëni nderime zotit kolonel dh eta siguroni mbi besnikërinë time. Qysh sot jam shpirtërisht i bashkuar me ju dhe pres rastin e volitshëm të vihem plotësisht në radhët tuaja”[19]

Megjithatë, Sali Butka nuk shkoi në Korçë, qëndroi ende në krye të luftëtarëve, për t’iu gjendur Korçës dhe Themistokliut, në çdo rrethanë, por edhe për të bërë të njëjtat përçapje kombëtare tek autoritetet italiane të pushtimit. Dihet, që Kolonja ishte nën okupacionin Italian.

Koloneli Dekuan e vlerëson kështu:” Sali Butka, i vënë në dijeni të ngjarjeve, më ka njoftuar se ai po merrte anën tonë. Nëpërmjet mandatarësh të Këshillit të Administratës, tratativa të reja u zhvilluan  për të caktuar  masat ushtarake që duheshin marrë me qëllim që ai të mund të shkëputej  nga austriakët. Në fakt, ky kryetar trupash nuk ardhi. Do të mësoja më vonë se ai do të bënte tek autoritetet ushtarake italiane, përçapje të ngjashme me ato që pat bërë në tetor 1916, tek komanda franceze. Sa për mua, unë atë nuk e kam parë kurrë. A i ka shkelur ai me dashje zotimet e tij, apo nuk ka mundur t’i mbajë? Mbetëm i bindur se alternativa e dytë i përgjigjet së vërtetës. Sali Butka iu bë i dyshimtë austriakëve, të cilët ia nënshtruan një mbikqyrjeje të rreptë dhe ia morën familjen  peng. Sido qoftë, gjatë gjithë kohës , ai do të më preokupojë. Përkundrazi, sekretari i tij Petraq Katro, në vonoi të vinte tek ne, kam arsye të mira për të besuar se ai ka bërë përpjekje lojale për të ndihmuar veprimin e komandës lokale franceze”. [20]

Koloneli Dekuan së bashku me shtatmadhorinë e tij dhe Themistoliun punuan gjithë natën dhe hartuan dokumentin e shpalljes të vetëqëverimit të kazasë së Korçës, që, sipas Dekuan-it, do të përbënte në një farë mënyre “Statusin themeltar të Shtetit autonom të Korçës” [21]

Në Protokollin e datës 10 dhjetor 1916, sanksionohet: “Sipas dëshirës së popullit shqiptar, të cilën e rrëfeu me anë të përfaqësonjësve të tij, Kazaja e Korçës, bashkë më qarqet e Bilishtit, Oparit dhe Gorës, formojnë krahinën vetëqeveritare të Korçës për t’u qeverisur prej qeveritarëve shqiptarë, nënë mbrojtjen e komandës së ushtrisë Franceze”.[22]

Kazanë do ta qeveriste një komision prej 14 shqiptarësh, 7 të krishterë dhe 7 myslimanë, gjuha zyrtare do të ishte gjuha shqipe, flamuri shqiptar i Skënderbeut, me një kordhele tringjyrësh të Francës. Themistokli Gërmenji u emërua shef i Policisë, ndërsa Petro Harizi u zgjodh sekretar i Përgjithshëm i Këshillit qeveritar.

Dekuani e përshkruan kështu momentin kur u shpall publikisht Protokolli: “Themistokliu doli në ballkon, iu drejtua popullit me një fjalim dhe, në mes brohoritjesh, shpalosi flamurin e Skënderbeut, kravatuar me ngjyrat franceze, në vendin ku ditë më parë valonte flamuri grek”[23].

Ky ishte një akt historik tejet i rëndësishëm në historinë e Korçës dhe të Shqipërisë, sepse afirmonte karakterin etnik shqiptar të krahinës së Korçës dhe administrimin e saj nga shqiptarët, ishte një marrëveshje me përmbajtje politike dhe ushtarake e arritur mbi baza pariteti dhe interesi të ndërsjelltë, por me vlera kombëtare për ne, jo vetëm për në atë moment, por edhe më vonë gjatë përballjeve në Konferencën e Paqes, që Korça t’i mbetej përfundimisht Shqipërisë. Edhe vetë francezët ishin të interesuar për  një marrëveshje të tillë. “Për të shpëtuar nga rreziku i komprometimit të gjendjes sonë në Korçë , ne duhet të bënim diçka, që popullsia shqiptare të lidhej me ne në mënyrë të pakundërshtueshme dhe përfundimtare”- shkruante Dekuan.[24]

Po ashtu edhe gjeneral Sarrej i telegrafonte Ministrisë së punëve të Jashtme të Francës në mars 1917: ”Korça deshi të ishte e pavarur  dhe e tillë u bë. Qysh atëherë në këtë krahinë mbretëron qetësia”[25]

Në  këtë arritje historike ndihmuan edhe patriotët e shquar te Korçës e të Kolonjës si Petro Harizi, Petraq Katro, Dr.Mborja, Qamil Panariti, Emrullah Boshanji etj.

Mirëpo, në mesin e vitit 1917, ndryshuan disi ekuilibrat ndërkombëtare si edhe zhvillimet e Luftës së Parë. Franca gjithnjë e më shumë po anonte nga Serbia e Greqia, gjë që e treguan edhe traktatet që u nënshkruan  prej saj në dëm të Shqipërisë, si   Traktati i fshehtë i Londrës 1915 dhe të tjerët më vonë. Franca iu kundërvu brendisë politike të Protokollit, meqenëse ajo binte në kundërshtim me interesat greke dhe orientimet politike progreke të qeverisë së Parisit. Kjo gjë ndikoi edhe tek qëndrimet dhe zhvillimet ushtarake në Korçë. Kthimi në pushtet i Venizellosit, që futi Greqinë anën e Antantës, qershor 1917, për të cilën ishin përpjekur me kohë qarqet politike të Francës e më gjerë, e ndryshoi rrjedhën e ngjarjeve në Korçë.

Kolonel Dekuan-in e larguan nga Korça, si përgjegjës për nënshkrimin e protokollit të 10 dhjetorit.

U arrestua nga shërbimi sekret francez  themeluesi dhe udhëheqësi i Krahinës autonome shqiptare të Korçës, Th. Gërnenji dhe u dërgua në Selanik, ku u nxorr përpara një gjyqi ushtarak dhe u dënua me vdekje, me akuza të sajuara e të pavërtetuara si “agjent” i Fuqive Qëndrore më 9 nëntor 1917. Edhe vete Dekuani e vë në dyshim këtë vendim: “Rishikimi i procesit të Themistokliut në Shqipëri dëshirohet nxehtësisht në Shqipëri. Edhe unë jam njëri nga ata”. [26]

Dhe kështu ndodhi, më pas ai vendim u abrogua.

Pas pushkatimit të Th. Gërnmenjit, u abrogua më 16 shkurt 1918 edhe protokolli i 10 dhjetorit, që ishte një goditje për forcat atdhetare shqiptare dhe çështjen tonë kombëtare, ndonëse Korça mbeti njëlloj shqiptare, ku valëvitej sërish flamuri shqiptar. Por rreziku i aneksimit të saj nga Greqia, jo vetëm mbeti, por edhe u shtua në mbarim të luftës. Qeveria greke kërkoi në Konferencën e Paqes në Paris aneksimin e Korçës dhe Gjirokastrës, me tezën e vjetëruar se shqiptarët e ortodoksë të këtyre zonave ë ndienin vetën si grekë, se atje ekzistonin shkollat greke dhe se ushtria greke e i kishte “çliruar” këto krahina gjatë Luftës ballkanike nga sundimi otoman.[27] Në fakt i kishte pushtuar. Po ashtu kërcënuese ishin edhe pretendimet e Italisë për një protektorat Italian mbi Shqipërinë dhe sovranitetin mbi Vlorën. Kulmi i këtyre kërkesave shoviniste arriti me nënshkrimin e traktatit Tittoni –Venizelos më  29 korrik 1919, për ndarjen e Shqipërisë ndërmjet Italisë dhe Greqisë, si edhe për të përkrahur pretendimet e njëri-tjetrit në Konferencën e Paqes. Këto marrëveshje gjetën mbështetje edhe nga Franca.

Qeveria greke po përgatitej të pushtonte ushtarakisht Korçën, sapo ta linin atë francezët. Kryeministri i Francës, Klemanso u tregua i gatshëm t’ua bënte këtë blatim  dhe kryekomandanti i fuqive aleate, gjenerali Fransua d’Esperay u tregua i gatshëm t’ua lëshonte Korçën forcave greke. Popullsia se Korçës dhe e rretheve të saj u trondit nga ky rrezik. Justin Godart konstatonte: “25 gusht 1919. Qarkullon lajmi se grekët do të pushtojnë Korçën. 30 gusht 1919. Në tërë vendin mbretëron llahtari. Afro 180-200 familje kanë braktisur Korçën, për të mos u gjendur nën thundrën e grekëve. Të gjorët njerëz që duan vetëm të rrojnë të lirë e në paqe në shtëpitë e tyre” [28]

Megjithatë, forcat patriotike të Korçës  u mobilizuan për mbrojtje. Në Korçë u formua një komision patriotësh prej 14 qytetarësh, i cili iu drejtua Sali Butkës me një thirrje, nëpërmjet Baba Ramadanit, kryetar i Komisionit për shpëtimin e Korçës që e emëronte atë si komandant të përgjithshëm të operacioneve luftarake.[29] Plaku i Butkës, u nis drejt Korçës nga Skrapari për në Korçë me 800 luftëtarë të Skraparit, Kolonjës, Dangëllisë, Oparit, forca të cilat u shtuan me luftëtarë nga Korça, duke arritur në 1500 vetë në Gjergjevicë, ku u vendos shtabi i luftëtarëve.       Komandanti francez i gjindarmërisë së Korçës, kapiteni Langre, i raportoi kryekomandantit të përgjithshëm në Selanik më 7 shtator 1919 mbi përgatitjet për t’ia dorëzuar Korçën ushtrisë greke, si edhe e informon:

”Sali Butka ka vendosur të ndërhyjë sapo grekët të hyjnë në zonën e asnjanësisë… Influenca e Sali Butkë, që është zot i pakundërshtueshëm i tërë krahinës deri në Shkumbin, shtrihet bile shumë më larg dhe është në gjendje të grumbullojë rreth 30.000 njerëz, duke iu drejtuar popullsisë së jugut deri në Vlorë…Atyre do t’u shtohen vullnetarët të ardhur kohët e fundit nga Amerika. Më në fund do të arrihej bashkimi midis dy grupeve të mëdha toskë e gegë. Të gjithë njerëzit e Elbasanit do të ndërhyjnë në favor të Korçës.” [30]

Nga Gjergjevica Sali Butka i dërgonte më 12 shtator 1919 komandantit të forcave franceze ultimatumin:

ULTIMATUM

Në emër të popullit shqiptar,

Sali Butka, komandant i trupave vullnetare të Lidhjes së Shqipërisë Lindore.

Zotit kryekomandant të forcave Franceze në kufijtë shqiptarë.

Në Korçë.

“Komandant,

Në padijeni të popullit francez, në padijeninë e komisionit të lartë të Konferencës së Paqes dhe kundra vullnetit tonë, diplomacia juaj, e gënjyer nga fjalët lajkatare të disa diplomatëve grekë, shqiptoi dënimin me vdekje të popullit shqiptar, duke i dorëzuar Greqisë qytetin e Korçës dhe rrethet e saj dhe ky veprim arbitrar e kriminal është pranuar me gjakftohtësi nga Franca, mbrojtësa e kombeve të shtypur, mbrojtësja e të dobëtve! Kjo Francë, për të cilën shqiptarët e Korçës dhe të rretheve të saj kanë luftuar, kanë derdhur gjakun e tyre dhe kanë fituar, u thotë sot shqiptarëve: ne do të ndihmojmë grekët që ata të vijnë qetësisht tek ju, në vatrat tuaja në Korçë, ju mos kundërshtoni, t’i lini t’ju mbysin, ne do të bëjmë sehir!

Në shpalljen e këtij lajmi të trishtueshëm, një numër i madh nacionalistësh shqiptarë kanë ardhur dhe kanë hyrë në radhët tona, nën flamurin tonë.

Shpërngulja më e madhe e popullatës tonë fatkeqe ka filluar. Familje të tëra shqiptare, pa mjete dhe të uritura, u detyruan të largohen me shpejtësi nëpër male, që t’u shmangen barbarizmave të hordhive greke, të cilat ju po i prisni.

Të shtyrë deri në ekstrem dhe duke mos mundur të durojmë më të tilla poshtërime, ne e shohim veten të detyruar t’ju paralajmërojmë të na dorëzoni qytetin e Korçës dhe rrethet e saj brenda 48 orëve, që ndjekin nga dorëzimi i këtij ultimatumi.

Duke parë se deri më sot, drejtuesit francezë të Korçës janë sjellë në mënyrë atërore karshi nesh, ne u detyrohemi atyre mirënjohje, për këtë arsye nuk do të shtiem asnjë pushkë kundra tyre. Gjithashtu nuk dëshirojmë as edhe një gjakderdhje. Megjithëkëtë, në qoftë se qyteti i Korçës dhe qarku i saj nuk do të na dorëzohen neve miqësisht dhe në rast se Shtatmadhoria Franceze ju urdhëron të na sulmoni, jo vetëm do të mbrohemi, por edhe do të sakrifikohemi deri në pikën e fundit të gjakut shqiptar për çlirimin e tokës së shenjtë të atdheut tonë të dashur, të shitur poshtërsisht nga diplomacia franceze armiqve tanë grekër.

Gjergjevicë, më 12 shtator 1919

Kryekomandanti i Trupave Vullnetare të Lidhjes së Shqipërisë Lindore

Sali Butka”[31]

Komandanti  francez i Korçës njoftoi kryekomandantin në Selanik, kryekomandanti njoftoi Parisin, Parisi sërish Selanikun dhe Selaniku komandën franceze në Korçë, e cila lajmëroi Sali Butkën në Gjergjevicë, se komanda franceze në Korçë kishte marrë urdhër të mos ua dorëzonte Korçën ushtrive greke. Korça do t’u dorëzohej forcave shqiptare.[32]

Kjo ishte një arritje e madhe e forcave kombëtare shqiptare, veçanërisht e qarkut të Korçës.

* (Kumtesë në 100-vjetorin e shpalljes së Vetëqeverimit shqiptar të Korçës)

Korçë, 9.12.2016

[1] A.Mouset , L’Albanie devant l’Europe, Paris 1930

[2] A Simonard “ Essai sur l’indipendance de l’Albanie”, f.241-243

[3] Gazeta “Koha” 3 maj 1914

[4] Po aty

[5] Petro Harizi, Histori kronologjike e Qarkut të Korçës, 1919

[6] Gjeneral Dekuan “Gjashtë muaj Histori të Shqipërisë”.

[7] Po aty

[8]”Po aty

[9] Historia e Shqipërisë , volum III, v.2007

[10] Petro Harizi, Historia kronografike e Korçës.

[11] Nuçi Kotta, Shqipëria dhe çështja e kufijve shqiptaro-grekë.

[12] P.Harizi, vepër e cituar

[13] Petro Harizi, po aty

[14] Historia e Shqipërisë, Tiranë 1994 dhe P.Katro

[15] Gjeneral Dekuan, Gjashtë muaj Histori të Shqipërisë

[16] Po aty

[17] Po aty

[18] Petraq Katro, Jeta dhe veprimtaria patriotike e Sali Butkës, dorëshkrim qe ruhet ne familjen Katro, Korçë

[19] P.Katro, po aty

[20] Dekuan, vepër e cituar.

[21] Po aty

[22] Protokolli I 10 dhjetorit 1916, ( P.Harizi, Historia kronografike e qarkut të Korçës. 1919)

[23] Dekuan, vepër e cituar

[24] Po aty

[25] Historia e popullit shqiptar III, Tiranë 2007

[26] Dekuan, veper e cituar

[27] N Kotta, Shqipëria dhe çështja e kufijve shqiptaro-grekë, 1946

[28] J Godart, L’Albanie en 1921, Paris.

[29] P.Katro, veper e cituar

[30] Dokumente franceze. Raport i kapiten Langre, 7 shtator 1919.

[31] P.Katro, veper e cituar

[32] Po aty

Share

Share

13 DHJETORI 1990 ASHT NDER DITËT MA TË SHENUEME TË NJË RILINDJES SË DEMOKRACISË SË RE, NË QYTETIN MARTIR TË SHKODRES…/

*Rinia Shkodrane shgulë njëherë e përgjithmonë para Prefekturës së qytetit, një nga figurat ma të urryeme të Historisë së Popullit Shqiptar, diktatorin tiran Enver Hoxha!/

*Populli i Shkodres Heroike thërret me zanin e zemres: “Poshtë Enver Hoxha!”/

Nga Fritz Radovani/

Mbas ditës së Ringjalljes së Fesë në Rrëmaji, pikrisht pranë Zallit të gjakosun të Kirit, ku Don Simon Jubani shpartalloi dyertë e ferrit komunist, në muret e Rozafës plakë rane edhe njëherë rrezet e një dielli që kishte perëndue që me 29 nandor 1944… E shtergata e asaj dite të kobëshme kishte ly me Gjakun e Popullit të Shkodres krejtë Veriun…

Male e fusha nuk dalloheshin fare se ishin të mbytuna në lumenjë të skuqun që vlonin per 47 vjet nga plumbat e tradhtarëve t’ Atdheut, vrastarë të pashpirtë e pa burrni…

Pabesia e “yllit kuq partizan” kishte rroposë perdhe edhe Kështjellat shekullore!

Drapen e çekani stalinist vazhdonte me korrë lulen e Rinisë Shqiptare… “Perandorët” e një mbretnije vrastare vazhdonin me mbulue me zallin e Adriatikut gjurmët e qytetnimit Europjan Perëndimor, të skalitun nga universitetet ma të njohuna të Demokracisë!

Ishte vrastari i pashpirtë Enver Hoxha, që per kolltukun e vet vriste me kusht: “Me dijtë vullnetin e fundit të viktimave që betonin bunkerin e robnueme nga sllavokomunistët!”

Edhe skilja Ramiz Alia ishte me pushkë e kazem krah’ e qafë, i ndjekun nga kobra e pashoqe e vendeve të helmatisuna e gjakprishuna Nexhmije Hoxha, vejusha…  

Të gjithë Shkodranët i mundonte vetem një mendim që i grryente trunin per 47 vite: “Deri kur ky surrat i këtij qen’ e bir qeni, perballë Prefektures së Shkodres ?!”…

Atë ditë Dhjetori gurt’ e Rozafës shkelqenin ma fort se kurrë!

Rinia Shkodrane po realizonte andrren e sa e sa viktimave të Gjenocidit të tiranit Enver Hoxha, e nder të fundit ishin Djelmët e Vajzat që pak ditë perpara kishin la me Gjakun e Tyne Rinor, piramidat kufitare të Shqipnisë cungueme nga “Europa plakë”.

I madh e i vogel nuk ngopej kur shihte një djalë të rij “mbi koken e Enverit…”

Askush nga “ata” poet… që e vajtuen me 11 Prill 1985, nuk u frymzue nga Rinia ynë!!…

Sesi mu kujtue Poeti Don Ndre Mjedja:

“Oh, zbrit nder ne, mbretnore

Shqipe, edhe ‘j herë, si zbrite

 Kur përmbi ball, madhnore

  Të Madhit Kastriot’ i shndrite,

  Të binden barbart e ri

  Per Djelm qi ke Shqipni.”

Melbourne 13 Dhjetor 2016.

Share

Share

De Blasio dhe drejtuesit e policisë së Nju Jorkut morën pjesë në festimin e ditëlindjes së Profetit Muhamed a.s, ne Qendren Kulturore Islame shqiptare ne Staten Island, NY/

Nga Beqir SINA – New York/

“Çdo kërcënim, apo gjuha e urrejtjes ose dhunës, do të ballafaqohen me tolerancën zero… dhe do të ketë pasoja për të gjithë ata që shkelin ligjet tona ose nëse kryejn një krim të njëanshëm”, tha de Blasio, gjatë fjalës së tij në këtë xhami e cila ishte e mbushur plot me besimtar mysliman.Në mesin e të pranishmëve për të dëgjuar fjalën e kryetarit të bashkisë ishin dhe Imamët e kësaj qendre, si dhe Imam Tahir Kukaj  jeta e të cilit u kërcënua në Tompkinsville, disa muaj më parë, dhe një 12-vjeçarë, i cili ka thënë se nuk mund të ndryshojë fenë e tij, sepse është kërcënuar.

Imam Tahir Kukiqi, lider i komunitetit i cili ishte viktimë e një krimi të urrejtjes, u ul pranë kryetarit dhe përshëndeti atë personalisht. Jeta e tij u kërcënua në qershor nga një njeri jashtë xhamisë para një turme njerëzish.

Share

Share

Njoftohet Komuniteti se të Dielën me 18 Dhjetor, ora 12.00 PM- 5.00 PM, Nikoll Jakiqi Kuraj hap të pame për Babanë ÇUN JAKIQI KURAJ, që ndërroi jetë me 22 tetor 2016, në një spital në Bruksel të Belgjikës pas një operacioni të vështirë.

Çun Jakiqi Kuraj u përcoll me nderime të mëdha nga familja e madhe Kuraj Jakiqi , nga të gjithë miqtë dhe komuniteti shqiptar në Belgjikë!

Në nderim të kujtimit të babait, në respekt të miqëve dhe të gjithë atyre qëe patën njohur, të cilët jetojnë në SHBA, dhe nuk patën mundësi që t’i jepnin Lamtumirën e fundit,  i biri Nikoll Jakiqi Kuraj, hap të pame Ditën e Dielë, 18 Dhjetor 2016, ora 12.00 PM deri në Orën 5 PM.

Adresa :

911 SAW MILL RIVER ROAD, YONKERS, NY 10701

Telefoni i Nikollës: 516-574-2608

Share

Share

NË SHQIPNI VAZHDOJNË VRASJET KULTURORE/Nga Fritz RADOVANI/

* 70 VJET GROPOSJE E KULTURËS EUROPJANE NË BALTEN SLLAVE…/

■1946 Po mbyllej me vendosjen e diktaturës barbare komuniste nga tirani E. Hoxha./

Shqipnia perditë e ma keq po groposej në balten sllavokomuniste nga drejtuesit PKSh, një “parti vrastare e terrorizuese antikombtare” me të gjitha tiparet sllavo – anadollake.

■Vetem me rastin e hymjes në Tiranë, me 12 nandor 1944, terroristi Enver Hoxha ka vra nga Familja atdhetare Kokalari e Gjinokastres të nderuemit Muntaz, Vesim dhe Syrja, intelektual të shquem dhe Atdhetarë të perkushtuem. Musine dhe Hamid Kokalari kanë vue gurë të pakrahasueshëm në thëmelet e kulturës sonë me prioritet Europjan. 

Nuk do të persëris vrasjet e bame në Shkoder nga 29 nandori 1944, po do të tregoj disa nga krimet e kryeme ndaj disa Klerikëve Katolik në gjithë Shqipninë, muejt e fundit të vitit 1946, kur qeveria komuniste zbatonte shkatrrimin Atdhetar e kulturor të vendit.

■Mbas deshtimit të organizuem me “plasjen e parakohëshme” të Lëvizjes së Postribës, nga sigurimi i shtetit dhe drejtuesit e Ndjekjes së “popullit”, rifillojnë arrestimet me At Karlo Serreqin në Dukagjin me 11 Tetor 1946. Mbas sa vuejtjesh në hetuesi nder duertë të Xhemal Selimit me shokun e tij Nevzat Haznedari, i falet jeta dhe vdes në burg në 1954.

■Me 26 Tetor 1946 arrestohet Don Jakë Zekaj, nga Zadrima. Një perkthyes i pashoq. Nga veprat e perkthyeme prej Tij, nuk dihet sa janë botue në “gjuhën e ndysuar”…

■Fillon në Tiranë porosia e “vllezërve titistë”… Me 27 Tetor 1946 arrestohen Don Shtjefen Kurti e At Pjeter Mëshkalla, Klerikë që kanë lanë histori të shkrueme me gjak!

■Të nesermen, me 28 Tetor po në Tiranë arrestohet At Pashko Gjadri, edhe ky jezuit. Ka studjue në Kroaci dhe Itali. Në Shqipni ka punue per një kohë të gjatë në Elbasan, ku ka dhanë një ndihmesë të madhe per afrimin me Kishen Ortodokse Shqiptare. Asht dënue 6 vjetë e mbasi doli nga burgu vdiq shpejtë në 1953. Dijmë shumë pak per Te…

■Po me 28 Tetor 1946 arrestohet poligloti At Mëhill Troshani, i cili fliste e shkruente: Latinisht, greqisht, italisht, gjermanisht, sllavisht, rumanisht dhe bullgarisht… Edhe At Mëhilli arrestohet se ka Pagëzue një fëmijë, dënohet 8 vjetë kur po bante 80 vjetët. Kur u lirue vdiq mbas pak muejsh në vitin 1983. Zhduken edhe perkthimet njëherit me Te…

■Në Korçë me 31 Tetor 1946 arrestohet Papa Josif Mihajli. Dënohet 5 vjet burg dhe e nisin në kampin e Maliqit, ku me 26 Tetor 1948 e mbysin të gjallë në balten e kënetës…

■Në Mirditë me 6 Nandor 1946 arrestohet Don Preng Qafalia. Dënohet një vit burg, po nga torturat në hetuesi keqsohet me shndet dhe vdes pak muej mbasi u lirue…

■Me 10 Nandor 1946 vritet pabesisht në Reç Don Luigj Pici. Nuk ishte dakord me vendimin e gjykatës së Shkodres, per pushkatimin e Klerikëve të akuzuem me grupin e Organizatës antikomuniste “Bashkimi Shqiptar”. Këte Ai e deklaroi haptas…

■Me 12 Nandor 1946 në Elbasan arrestohet At Petraq Isaku. I njohun per shpetim të shumë ushtarëve italian e shqiptar nga burgjet e kampet gjermane.  

■Në Shkoder me 12 Nandor arrestohen At Donat Kurti, Don Mark Hasi dhe Don Anton Muzaj. Arrestimi i Tyne asht fillimi i ngjarjeve të mnershme të “futjes armëve në Kishë”.

■Me 14 Nandor 1946 pushkatohet në Tuz të Malit të Zi Imzot Nikoll Tusha, atdhetar që kishte ngritë Flamurin e Shqipnisë me Caf Beg Ulqinin, në 1940 në Kishen e Ulqinit.

■Me 15 Nandor arrestohet në Shkoder Zv. Delegati Apostolik i Vatikanit në Shqipni, dhe Abat i Mirditës, Imzot Frano Gjini. U pushkatue me 11 Mars 1948 në Zallin e Kirit.

■Me 15 Nandor 1946 u arrestue edhe Provinçiali i Françeskanve At Mati Prennushi.

■16 Nandor 1946 pushkatohet Don Zef Marksen, gjerman që ishte dënue dy vjet burg.

■16 Nandor arrestohet Fra Ndue Vila, se nuk ua dha çelsin per “futje armësh në Kishë.”

■Me 17 Nandor 1946 Kuvendi Fretenve kthehet në burg, dhe hapet në mengjes heret nga sigurimi i shtetit Kisha dhe Kuvendi, ku “ekspozohen arkat me municion e armatime”.

■Me këte rasë arrestohen: Imzot Nikoll Deda, Don Tom Laca, Don Ndoc Sahatçia, Don Nikoll Shelqeti, At Frano Kiri, Fra Zef Pllumbi, At Gjon Karma, At Konrrad Gjolaj etj.

■Me 25 Nandor pushkatohet në Prizren grupi i Shqiptarëve “Katoliçeskaja Banda”.

■Me 2 Dhjetor 1946 vdes në korrent elektrik At Bernardin Palaj, një dijetar i vertetë.

■Me 4 Dhjetor arrestohet At Leon Kabashi, i lauruem në Akademi të Firencës si piktor.

■Me 4 Dhjetor në Dukagjin arrestohet At Alfons Çuni, i akuzuem per “mbajtje arme”…

■Me 6 Dhjetor arrestohet Imzot Jul Bonati, i kthyem pak ditë perpara nga Italia…

Mbas largimit nga Shqipnia me 25 Maji 1945 nga qeveria komuniste e Tiranës, të Imz. Leone G.B. Nigris, Delegat Apostolik i Vatikanit në Shqipni, emnohet Imz. Frano Gjini.

Vdekja e Imz. Luigj Bumçit në 1945, dhe Imz. Gasper Thaçit në 1946, arrestimet e Imz. Bernardin Shllakut, Imz. Vinçenc Prennushit, pushkatimi i Imz. Nikoll Tushës në Tuz, arrestimi i Provinçialit të Françeskanve At Mati Prennushi, dhe i Imz. Bonatit, mund të themi se Kleri Katolik Shqiptar mbeti pa asnjë drejtues në asnjë Argjipeshkvi.

Kuvendet e Motrave Stigmatine dhe Servite u mbyllen dhe u kthyen në hetuesi e burgje.

■10 Dhjetor 1946, arrestohet At Sebastjan Deda, nga Shkreli. Dënohet 5 vjet burg…

■11 Dhjetor 1946 arrestohet At Aleks Baqli, i cili kalon jeten nder burgje e kampe pune.

***

■Gjithë ky terror kunder Klerit Katolik asht ba në tre muej, tetor, nandor dhjetor 1946!

Në fundin e vitit 1946 në Shkoder nuk ka ma as shkolla të ulta dhe as, të mesme, si dhe  as Seminare per pergatitje Klerikësh tek Françeskanët dhe as tek Jezuitët. U shtetizuen muzeumet dhe bibliotekat e tyne, tue u ndalue me ligj edhe botimet e revistave si dhe të librave shkollore e personale të dijetarëve e profesorëve të lauruem në 24 universitete të Europës Perëndimore. Në vitin 1993 kemi përgatitë me Prof. Simon Pepen një tregues të Klerit Katolik me shifrat e universiteteve, të hetuesive, burgjeve, dënimeve dhe kemi percaktue saktësisht edhe vitet e burgjeve të Klerikëve Katolik nder burgjet komuniste, po mjerisht, si gjithshka tjeter, jo vetem, cungohen shifrat po edhe pervetsohet autorsia.

■Me “perjashtimin nga shkollat” Shqiptare të letrarëve dhe gjuhtarëve të mëdhej tue fillue nga At Gjergj Fishta, Zadeja, Shantoja, Sirdani, Harapi, Prennushi etj… Apo, historianët Etnit Sirdani, Harapi, Rrota, Palaj etj… Dhe, tue varrosë edhe Gjuhen Letrare Shqipe nder zallishta apo këneta të “kongreseve të ndysueme” siç, i ka quejtë Prof. Arshi Pipa, ne nuk kemi ba asgja ma pak, po ma shumë se dishronin sllavokomunistët e Stalinit dhe Titos në 1946, per të cilët diplomati z. H. Kissinger në librin “Diplomacia”, fq. 443, thotë: “Stalini mundi të impononte kufijtë e Europës Lindore pa ndermarrë një risk të tepruar, sepse ushtritë sovjetike i kishin pushtuar këto zona… Dy vitet e para pas luftës, vetëm Jugosllavia dhe Shqipëria vendosën diktatura komuniste.”…

70 VJET QË QEVERITARËT E SHQIPNISË ZBATOJNË POROSITË E …

■1946 “… Kallxon nji zojë e cila, aso kohe bante punën si përkthyese në shërbim përsonal të sekretarit të Partisë Enver Hoxhës, në marrëdhanje diplomatike me ambasadën e Jugosllavisë në Tiranë, si nji ditë me nji bashkëfjalim ndërmjet ambasadorit titist e Enverit, ky i fundit shend e verë i paska pasë kumtue përfaqësuesit të Beogradit gati-gati si tue u krenue: “E mbytëm Patër Anton Harapin e, me té kemi plagosë për vdekje Klerin Katolik!..” Simbas rrëfimit të grues, ambasatori diplomat i vjetër pan-serbian i paska pasë përgjegjë: “Po, po! Po keni endè gjallë Patër Gjon Shllakun, i cili peshon shumë, duhet” – vazhdoi ai “si mbas porosisë që kam prej qeverisë sime, të zhdukni Shllakun dhe të shkatrroni kulm e temel çerdhen e Klerit Katolik në Shkodër, me në krye Françeskanët!” Shkruen At Daniel Gjeçaj O.F.M. tek libri “Martirizimi i Kishës Katolike Shqiptare 1944 – 1990” fq. 36, 1993.

■1950 Pa kalue as kater vjet, Kleri Katolik ndodhet para një dhune tjeter të udhzueme nga qendra botnore e terrorit komunist, nga Moska stalinjane: Me “nenshkrue Statutin e Kishës”… Dhe, ja si e shpjegon At Konrrad Gjolaj, në librin “Çinarët” faqe 125 qendrimin burrnor të pathyeshem të Don Kolec Prennushit, në mbledhjen e Klerit në fillim të vitit 1950: “Këta do të na kërcnojnë se do të mbyllin Kishat tona, në kjoftë se na nuk e miratojmë këte Projekt – Statut kështu si asht këtu. Ky Projekt-Statut nuk duhët miratue prej nesh se, edhe mbas miratimit të tij këta kanë me i mbyllë Kishat prap se prap.

Jam i sigurt se do të na thonë se do t’ ju vrasim, por asht ma mirë me ba shka kanë ndër mend sot se ma vonë. Lè të na vrasin ma mirë sot me faqe të bardhë, sësa me firmue këte dhe, nesër prap kanë me na mbytë por, na do të vdesim me faqe të zezë. E na, nuk duhët me harrue se me këta na jemi hupë se hupë.

Komunistët kështu kanë ba ku e kanë marrë pushtetin, në Rusi, në Spajë e kudo.

Na nuk jemi të parët që nuk po i njofim se kush janë….Këta janë gjithkund njisoj…!”

■Dhe me të vertetë edhe sot vazhdon me u vertetue thanja e Don Kolec Prennushit se:
“Na nuk jemi të parët që nuk po i njofim se kush janë….Këta janë gjithkund njisoj…!”

■Atëherë, shka duhet të presim tjeter prej tyne?..

Po sa intelektual dhe profesora u zhduken nga terrori pse kishin studjue në Europë?!  

Detyra e tyne asht groposja e kulturës Europjano Perëndimore në llomin sllavokomunist!

“Akademia e Shkencave” në Shqipni, varrosi jo vetem personalitetet e shkencës dhe të kulturës sonë, po edhe Veprat ku bulonte, lulzonte dhe jehonte Gjuha e bukur Shqipe!

E kjo “Epokë groposje”… filloi me At Fishten, dhe vazhdon me Kishen e Vaut të Dejës… Apo me shtëpinë e Luigj Gurakuqit dhe germadhat e fshatit Fishtë…

            Melbourne, Dhjetor 2016.

Share

Share

Share

Share

Me rastin e 99 – vjetorit të vrasies nga monarko fashistët grek/

At Stath Melani kishte emigruar në Amerikë që nga fundi i vitit 1915 së bashku me shqerakë të tjerë. Ishin anëtarë te Shoqërisë “Vatra”. /

Nga  Leonard Maroni/                  

Ne Foto: Punim ne sklupture nga Gjergji Lipe, vendosur prane librarise Permet./

At Stath Melani kishte emigruar në Amerikë që nga fundi i vitit 1915 së bashku me shqerakë të tjerë. Ishin anëtarë te Shoqërisë “Vatra”. Në përgjigje të thirjes; jepni për nënën, patriotët shqiptarë jepnin dollar sipas dëshirës dhe mundësive. Në fund të gushtit 1917, në një mbledhje të “Vatrës” me të qeshur Kosta Tomorri Leusa dhe Pandi Korça i thonë Stath Melanit:

• Hë, Plaku i Melanit, sa dollar do t’i falësh nënës këtë muaj? At Stathi, duke rrotulluar njëherë syrin e zi dhe një herë syrin e bardhë thote:
• Kësaj here nënës do t’i jap shpirtin! Të ndriçëm anëtarë të “Vatrës”! “Vatra” është në Amerikë. Oxhaku është në Shqipëri. “Vatra duhet të shkojë pranë oxhakut. Unë, si pjestar i vatrës, po shkoj pranë oxhakut. Edhe për ju rruga është e hapur. Merr rrugën për t’u kthyer në Shqipëri i shoqëruar nga besnikët e tij. Vjen në Përmet, në Mitropoli, na nxjerr një ligj të ri; kush është turk, të shkojë ne Turqi, kush është grek të shkoj në Greqi, shqiptari është Zot në vendin e tij.

Mbasditen e 23 Dhjetorit 1917 niset nga Shën Kolli i Përmetit për në Melan shaluar në kalë. Po herrej, fshatarët e fshatit Lushnjë, me banorë myslimanë, që e kishin mik shtëpie At’ Stathin, nuk e lan të vazhdonte rrugën natën. Krishtlindjet si për herë të fundit i kremtoi me muhamedanët e Lushnjës në shtëpinë e Xhemalit. Me vete kam disa abetare shqip, merrni nga një abetare si dhuratë. Të nesërmen, me të feksur, niset për në Melan. I hipën kalit, por kali s’merr rrugë.

• Mos shko, – i thotë Xhemal Lushnja At’ Stath Melanit – se kali s’ndien rrugë të mbarë.
• Pa çka, do të jetë lodhur kali. I zbret dhe e tërheq prej kapistrës At’ Stathi, duke përshëndetur  Xhemalë merr udhë.

Midis Qafës së Lushnjës dhe Qafës së Stambollinjve, që i ndanë një rrëke, megjithse kodër, ishte vend i maskuar, ku kishte zënë pritë banda e hajdutëve të kriminelit Josif Surropullit. Pa u shfaqur, të fshehur nëpër dëllinjçka qëllojnë maliherët e grekut. Rrëketë, përrenjtë, brigjete qafat ushtojnë për të  përhapur lajmin e kobshëm; jeta e At Stathit u shua. Kriminelët si bisha presin kokën nga kufoma, e futën në torbë të lëkurtë, ua mbathin këmbëve nga Gropa e Mehmetit, hanë bukë në Lularë në stanin e çobenëve Topovitë, shpejtojnë për t’ua çuar kokën trofe shovenëve grekë dhe të merrnin shpërblimin e premtuar. Tri pusi kishin ngritur shovenët për At’ Stath Melanin; një në Devojkar, një në Qafë të Lushnjës dhe tjetra te Varret e Melanit. Kaq tmerr qe At’Stathi për shovinistët grek. Për jetë lavdi atdhetarit patriot, kapedanit të çetës, klerikut të meshës shqip, përhapësit të abetares shqipe, klerikut që kryqi i varur në qafë shkëlqeu si rubin për Kishën Autoqefale Shqiptare, kryetolerantit  fetar për hir të pajtimit kombëtar, kryemikut të myslimanëve shpirtndriturit At’Stath Melanit.

    Turp për  kallausin Koçi Peshtani! Turp e më turp, turp i përjetëshëm për të shiturin kriminel Josif Suropulli. Sot sofrave dhe tavolinave, majave e brigjeve të Shqerisë këndohet në vaj e kthehet në forcë kujtimi i tij.

                Rrugës për në Melan zëne tri pusi, O Stathi nga Melani,

                Në Qafë të Lushnjës vritesh në pabesi, O Stathi nga Melani,

                Kokën në Greqi, trupin në Shqipëri, O Stathi nga Melani,

Në Lipivan nuk ka vrasës të At’ Stath Melanit.

        Si vetëtimë u përhap lajmi i kobshëm për vrasësin e At’Stathit. Në mënyrë urgjente vijnë në Lipivan për të verifikuar tre inspektorë italianë, sepse Shqipëria Jugore ishte nën pushtimin Italian në atë kohë. Atë mbasdite shkojnë për verifikim në çdo shtëpi dhe duke u takuar me të gjithë pjesëtarët e familieve. Mbetën të habitur inspektorët italianë nga mikpritja e çdo familjeje, nga pastërtia, nga rregulli, nga rrugët e kalldrëmta, nga oborret me vija nga biseda që u zhvillua fshatëshe, nga qirasja e gatimet, nga shtrimi i tavolinës me gota qelqi, lugë, pirunë e pjata farfuri e piceta të qëndisura që vetëm në Romë i kishin parë, shtresat e fjetjes me aromë ftoi e molle ishin të mira sit ë hoteleve lluksoze.

      Inspektoët italianëm kur panë këtë fshat me banorë që kishin një jetesë me kulturë të lartë emancipuese, arritën në konkluzionin: Në Lipivan nuk ka vrasës të të ndjerrit At’ Stath Melanit.

     At’Stath Melani për kontributin e tij në shërbim të kombit, më 25 Maj 2014, është dekoruar nga Presidenti i Republikës z. Bujar Nishani, me Urdhërin e Lartë “Nderi i Kombit”, i cili i’u dorëzua nga Presidenti të afërmve në Frashër.

Share

Share

-ICOM, me seli në Paris, është organizatë e krijuar në vitin 1946 dhe përbën rrjetin unik të muzeve dhe profesionistëve të muzeve nga 136 shtete të botës duke ndihmuar kështu bashkësinë muzeore botërore/

PRISHTINË, 22 Dhjetor 2016-Gazeta DIELLI/ Muzeu i Kosovës ka marrë konfirmimin për anëtarësim në organizatën më të madhe botërore të muzeve, ICOM (International Council of Museums). Rolin kryesor bartës në procesin e anëtarësimit të Muzeut të Kosovës e ka pasur Task-Forca për anëtarësim të Kosovës në Institucionet/Mekanizmat Ndërkombëtare të Kulturës. Ministria e Kulturës, Rinisë dhe Sportit, anëtarësimin në fjalë e vlerëson jashtëzakonisht të rëndësishëm, sepse përpos që mundëson futjen e Muzeut të Kosovës në rrjetin ndërkombëtar të muzeve, ai hap rrugën që institucioni kryesor muzeor i Kosovës të ketë qasje në ndjekjen e standardeve dhe udhëzimeve të ICOM-it, i cili si synim ka promovimin e përsosmërisë, dialogut dhe implementimin e standardeve profesionale në komunitetin global muzeor.

ICOM, me seli në Paris, është organizatë e krijuar në vitin 1946 dhe përbën rrjetin unik të muzeve dhe profesionistëve të muzeve nga 136 shtete të botës duke ndihmuar kështu bashkësinë muzeore botërore. Njëkohësisht, ICOM paraqet forum diplomatik në fushëveprimtarinë e vet duke mbajtur relacione formale me UNECO, ka status konsultativ në Këshillin ekonomik dhe shoqëror të Kombeve të Bashkuara, bashkëpunon me partnerë siç janë Organizata Botërore e Pronësisë Intelektuale (WIPO), INTERPOL dhe Organizata Botërore e Doganave (WCO). ICOM është gjithashtu një ndër anëtarët themelues të Komitetit Ndërkombëtar të Mburojës së Kaltërt (ICBS).

Themelimi i Task-Forcës është propozim i MKRS-së të cilën Qeveria e ka miratuar me 1 qershor të këtij viti dhe përbëhet nga përfaqësues të: Ministrisë së Kulturës, Rinisë dhe Sportit – kryesues; Presidencës, Kryeministrisë, Komisionit për Punë të Jashtme të Parlamentit të Republikës së Kosovës, Ministrisë së Punëve të Jashtme, Ministrisë së Integrimeve Evropiane, përfaqësues nga shoqëria civile dhe ekspertë të pavarur./b.j/

Share

Share

SHFLETOJME DIELLIN E VITIT 1912/

Për të lëvduar janë shqiptarët e Southbridge-it për kremtimin e Krishtlindjeve aqë me shkëlqim. Për këtë çështje kërkuan lejë nga zyra e fabrikës, po meqë fabrika kishte shtrëngim për punë dhe nuk u dha lejë për ditën e Krishtlindjeve, shqiptarët të bashkuar më një mëndje s’vajtën në punë fare.

U lumtë!

Për të vënë re është veprimi i atdhetarit të ndershëm, Z. Nastas Th. Trebicka i cili, duke gdhirë dita e Krishtlindjes, rendi tërë natën nëpër konaket duke i këshilluar që të mos venë në punët. Pra kësisoj, duke dhënë besën shqiptarët midis tyre dhe plotësuan dëshirën plotësisht, edhe u nderuan në sy të kompanisë, se me këtë mënyrë rrëfyen që janë të bashkuar.

Prandaj kështu dëshërojmë që shqiptarët të përkujdesen dhe për disa paudhësi që u bëhen në punët, si për rrogat ashtu edhe për përkrahjen e njëri tjetrit, se porsa të jenë të lidhur të gjithë është fare lehtë që t’a fitojnë prej kompanisë ç’do gjë për lehtësinë e tyre, meqë në këtë fabrikë të syzeve janë më tepër se 300 shqiptarë. Gëzohemi tepër dhe i përhirojmë shqiptarët e Southbridge-it për afrimin që rrëfejnë me njëri tjetrin, duke u thirrur : “Rrofshin shqiptarët e Southbridge-it!”

KRISHTLINDJET

Në Judè ishte natë. Në heshtjen e thellë që mbretëronte s’dëgjohej gjë, gjithësija ishte në qetim edhe blegërimat e bagëtive dhe xhuratë e barinjvet ndalonin nga pak qetësinë. Po me gjith’ato një gjë tregonte ardhjen e një ngjarjeje të këndëshme.

Atë natë në një shpellë të Bethlehemit, në një grazhd kuajsh lindi Krishti, i biri i Perëndisë, zbriste nga Qielli që të afronte njerëzinë te Perëndia! Mister i madh sa edhe i çuditshëm! I ati shfaqet tek i biri në formë njeriu. Zotit i erdhi keq për njerëzinë të rënë në mëkat edhe si mëshirëmadh dërgon të birin e tij mesës për një paqësim dhe Shpëtimtar për njeriun. Engjëjt e Qiellit me barijtë e Dheut lusin këtë natë kaq të uruar! Magjistarët nuk peshojnë frikën e Herodit, mbretit të Judesë, po duke u hequr nga Ylli vijnë në shpellë me kanisqe dhe i falen Shpëtimtarit : “Lavdí Perëndisë në të naltat qiej e paqe mbi Dhè njerëzisë mirëdashëse”

Njëzet shekuj kaluan që kur u dëgjua lajmi gazmor i shpëtimit të njeriut, edhe Bota e Krishterë përsërit për të 2000-ën herë këtë kujtim të madh.

S’jam unë ai, tha “Joani pagëzimtari”, po ai që vjen pas meje, të cilit s’jam i zoti t’i zgjidh gjalmën e këmbës. Shpëtimtari u lind! Zoti u çfaq te njeriu!!

Le të lusim e të adhurojmë këtë ditë plot gaz e kujtime, të vetmen e më të madhen e të shkëlqyerën ditë për shpëtimin e njerëzisë.

U lustë gjithënjë brez pas brezi kjo ditë, dhe Zotit, Perëndisë, i ardhtë keq dhe për vuajtjet e pësimet t’ona, dhe na shpëtoftë nga zgjedha tiranike siç shpëtoi njerëzinë nga mëkat’ i përprindëshëm.

4 janar 1912 SHKËMB’ I MBLETËS(Pas këtij pseudonimi qëndron Sotir Gjika)

Share

-Shqipëria e zgjidhi biologjikisht përballjen me diktaturën/

-Hapja e dosjeve në Shqipëri – gënjeshtër 26 vjeҫare: Vërtet parlamenti miratoi emrat e anëtarëve të autoritetit për hapjen e dosjeve, por vullneti për të parë në sy të vërtetën mungon në Shqipëri, mendon Lindita Arapi./

NGA LINDITA ARAPI/

Ishte dhjetori i vitit 1990, ditë demonstratash të studentëve, ditë të lindjes së pluralizmit politik, ajri vibronte nga thirrjet e shpresës të një populli të rraskapitur nga diktatura asfiksuese. Unë, studente e vitit të parë, e vonuar për shkak të refuzimit të së drejtës të studimit për probleme biografie duhej të brohorisja, të mirëprisja kohët e reja, barrierat e biografisë po rrëzoheshin. Por veҫ ca shkëndijave gëzimi që ndizeshin e shuheshin ditë për ditë, asnjë brohorimë nuk më dilte.Përpiqesha të rrokja më thellë kuptimin e fjalëve të reja që brohoriteshin pa pushim: „Liri, Demokraci!”

Deri më atëherë ua dinim kuptimin, vetëm sipas fjalorit të gjuhës shqipe, ku fjala demokraci p.sh. shpjegohej si:

„Demokraci socialiste, tipi më i lartë i demokracisë, formë e diktaturës së proletariatit, ku pushtetin e ka në dorë populli punonjës me klasën punëtore në krye dhe udhëheq partia e saj, (me që ra fjala ende në vitin 2016 fjalori i gjuhës shqipe – online ka këtë shpjegim për demokracinë).

Kthesa

Pyesja veten, nëse ishte kaq shpejt e uzurpueshme demokracia, nëse u shndërroke në demokrat brenda natës, mjafton të ngrije dy gishtat lart e të brohorisje „liri”, „demokraci”, siҫ bënin ata që vetëm pak javë më parë i kishin shërbyer me besnikëri diktaturës, nëse me mantelin e demokracisë e mbuloke të vërtetën e së shkuarës tënde, – atëherë ose unë jam një nihiliste e padurueshme me këto dyshimet e mia, ose në gjithë këtë transformim kolosal të vendit tim diҫka nuk shkon…Vite më vonë e kuptova pse nuk më entuziazmoi dot aq sa e kisha shpresuar viti i kthesës, 1990. Që kjo kthesë duhej të merrej, ishte kuptuar nga nomenklatura komuniste, nuk mbetej rrugë tjetër, por ajo me sa dukej duhej të bëhej pa dëmtuar ose shkatërruar privilegjet e atyre lart. Pavarësisht nëse ka ekzistuar apo jo fjalimi  i shumë përfolur në media i Ramiz Alisë për strategjinë e Katovicës, e ndryshimin e pushtetit me „njerëz të zgjedhur nga ne”, në realitet ndërrimi i sistemit në Shqipëri u bë nga elitat e vjetra komuniste, të rinjtë me energji e koncept të ri kishin vetëm rol episodik. Shqipëria nuk pati ndërrim elitash, por vetëm ndërrim të pllakës së elitave në politikë, në gjyqësor, në administratë, në jetën shkencore, të cilat amnistuan vetveten, me justifikimin, se në diktaturë „kishin bërë vetëm detyrën”.

Drejtësia dhe shteti i së drejtës

Fjalia lapidare e aktivistes gjermano-lindore për të drejtat e njeriut, Bärbel Bohley se „Ne kërkonim drejtësi, por morëm shtetin e së drejtës”, është mjaft domethënëse në kontekstin shqiptar:  Vërtet drejtësia duhej të vihej në vend brenda shtetit të së drejtës, ajo nuk duhej të ishte një drejtësi hakmarrëse. Por kur mijëra të burgosur politikë në proceset gjyqësore nuk e thërritën dot për ndihmë shtetin e së drejtës, e për ata u përdor „shpata e diktaturës së proletariatit që qëndronte gjithmonë e mprehur”, gruaja e diktatorit Enver Hoxha, Nexhmije Hoxha, kur u arrestua, kërkoi me arrogancë menjëherë në dhomën e hetimit avokatin mbrojtës. Shtetin e së drejtës e moshkeljen e të drejtave të personalitetit  e zbuluan shpejt dhe e përdorën si mburojë elitat e diktaturës. Viktimat e diktaturës jo.Kush fliste për të shkuarën komuniste, ishte një i djeshëm i pandreqshëm, sepse fryma e kohës nuk ishte katarsisi, por fshehja. Një imperativ tjetër i preokuponte elitat e dikurshme: ruajtja e favoreve të pushtetit, të stërviturut dinin të nuhasnin burimin nga rridhnin favoret e një pushteti të ri. Në diskursin shkencor për studimin e diktaturës në ish-vendet komuniste ka një koncept që njihet si „avantazhi i startimit”. Ata që ishin brenda korridoreve të pushtetit e kishin avantazhin jo vetëm për t’i bërë vend vetes në epokën e re, e nuk ishte fjala për të gjetur për fëmijët e tyre bursa jashtë shtetit, por për të qenë dora drejtuese që do të formësonte ndërrimin e sistemit në Shqipëri. Ishin ato që bënë edhe disa ligje lustracioni, me gjysmëzemre, të lëna në mes të rrugës në dy dekada, më shumë për t’u renditur në „detyrat e kryera të shtëpisë” që kërkonte Europa, por hapi final – hapja e dosjeve gjithmonë shtyhej.

Loja politike

26 vjet rresht ishte më e lehtë të hidheshin rregullisht shashka tymuese për hapjen e tyre, derisa opinioni të lodhej, në rast nevoje mund të akuzoje kundërshtarët politikë për dështimin e mos-hapjes së tyre, se sa të mbaje përgjegjësi. Pasoja: Teatri absurd i parlamentit shqiptar, ku deputetët thërrisnin njëri-tjetrin me nofkën e spiunit dhe një lojë e pashembullt politike, e pakrahasueshme me asnjë nga vendet ish-komuniste të Lindjes.Shqipëria nuk pati aktivistë të pjekur të lëvizjes qytetare si në RDGJ, të cilët bllokuan zyrat e Stasit në janar 1990, e qëndruan aty, derisa u mor një vendim i posaҫëm. Shqipëria e viteve 90-të të këpuste shpirtin nga varfëria, ajo ishte në ethe për të blerë një makinë, për të blerë televizor me ngjyra, për të ndërtuar një shtëpi, për të pasur rroba të jashtme, për të paguar një vizë jashtë shtetit.

Shqipëria që thërriste për  hapjen e dosjeve, që kërkonte drejtësi për ata qindra mijëra viktima të diktaturës kishte zë të dobët, të papërfaqësuar me ndershmëri nga politika.

Në fillimet e demokracisë presidenti i atëherëshm, Sali Berisha i thotë revistës gjermane „Der Spiegel” se hapja e dosjeve do të thoshte prishje e familjeve shqiptare, sepse ka pasur raste që gruaja ka spiunuar burrin, vëllai vëllanë. U qanin hallin divorceve pushtetarët e rinj apo divorcit me veten? Ndërsa vite më vonë politikanë apo ish-drejtues të institucioneve të ndryshme e zhvlerësonin hapjen e tyre duke deklaruar, se shumica e dosjeve janë shkatërruar, ato ose gjenden të mykura nëpër thasë të arkivave, ose mund të jenë manipuluar.

Konkluzioni: Epo mirë, meqënëse qenkan prishur, ta lëmë, nuk ia vlen t’i hapim, tani duhet të shohim përpara.„Mos gërmo në të shkuarën se do të humbasësh një sy, harroje të shkuarën e do t’i humbasësh të dy sytë”, shkroi Alexander Solzenizyn në „Arkipelagun Gulag”.

Politika shqiptare i humbi  26 vjet rresht, me dëshirë të dy sytë për këtë ҫështje, vetëm për të shpëtuar nga përballja me të vërtetën. Dosjet janë dështimi më i hidhur i tranzicionit shqiptar, këtë e ka regjistruar që sot historia.26 vite pas diktaturës më në fund ka një autoritet për hapjen e dosjeve, edhe emrat e anëtarëve u miratuan nga parlamenti. I bëri kujt përshtypje ky lajm? Unë vetë, njësoj si në vitin 1990 nuk ndjeva ndonjë gëzim, as edhe një buzëqeshje të hidhur nuk ta nxjerr dot një lajm i tillë. Krijimi i autoritetit sigurisht nuk do të thotë se ato do të hapen shpejt, loja politike vazhdon. Me shpresën e disave, se deri sa të hapen ato, kanë ndërruar jetë shumë nga ata „të bezdisurit” që duan të dinë patjetër të vërtetën.

Llogaria e elitave të vjetra për ta zgjidhur biologjikisht përballjen e Shqipërisë me të shkuarën komuniste ka dalë. Mos duan t’i urojmë tani edhe për suksesin?

Sot Forca Detare, 91 vite, 25 Dhjetor 1925 -2016/

Nga Shefqet Kërcelli/Zhvilli i Flotës Luftarake Detare në Shqipëri ka ecur paralel me zhvillimet historike, ekonomike dhe ushtarake të popullit shqiptar/

Por ne mund të evidentojmë disa ngjarje më të rëndësishme në këtë ecuri të Flotës dhe detarëve shqiptarë.-Me shpalljen e pavarësisë më 28 nëntor 1912, u bënë përpjekjet e para për organizimin e një flotilje të marinës nga Qeveria e Ismail bej Vlorës, por fillimi i Luftës së 1-rë Botërore e ndërpreu këtë angazhim të qeverisë, si dhe mjaft aspekte të tjera të jetës socialekonomike dhe politike.

-Më 25 dhjetor 1925, mbrijnë nga Italia dy anije 190 tonshe, të cilat u emërtuan me emrat sinjifikativë ”Shqipëria” dhe ”Skënderbeg”. Këto anije u pajisen me efektiva marinarësh dhe u përdorën duke kryer detyra në interes të luftës kundër kontrabandës në brigjet shqiptare. Kjo date shënon dhe Krijimin e Forcave Detare Shqiptare. Bazuar në një punë shkencore, fakte, dokumente dhe kujtime, Shoqata e Historianëve Ushtarakë nën drejtimin e të ndjerit prof.Dr.gjergji Titani, {Ku kam qenë anëtar dhe unë, SH.K} përgatiti data e formimit të Forcave e Shërbimeve të ushtrisë shqiptare nga 28 nëntori i 1912 e deri në v.1990. Në qershor të vitit 1992, parlamenti shqiptar, mbi bazën e studimit të kryer, dekretoi të gjitha datat e Forcave dhe shërbimeve në Ushtrinë shqiptare, ndaj nuk ka vend për hamendësime apo kontestime.

-Më 24.06.1928, u krijua Komanda e Marinës në Durrës, me komandant, kapidan Ahmet Kapidani, dhe u mblodhën rekrutët e pare për këtë armë. Po këtë vit në bazë të një marveshje ndërmjet qeverisë së asaj kohe dhe qeverisë italiane u sollën nga Venecia 5 (pesë) MV “Antisomergibile” të tipit “Elco” Amerikan, të cilat ishin përdorur gjatë Luftës së I-rë Botërore. (v.1917).

-Me dekret të parlamentit, dt.16.11.1929, Struktura e Institucioneve Detare të Mbretërisë përbëhej nga:-Komanda e Marinës, Skuadrilja me Motoskafë patrullimi tip “MAS”, Drejtoria Qendrore Detare dhe Kapiteneria e portit me 5 zyra, në Vlorë, Sarandë, Shëngjin, Himarë, dhe një në liqenin e Pogradecit.

-Më 1934, u blenë po nga Italia edhe dy anije të tjera të lehta, të cilat u emërtuan ”Saranda” dhe ”Durrësi”, të destinuara kryesisht për luftën kundër kontrabandës në bregdetit tonë.(B.Fisher.“Mbreti Zog dhe përpjekjet e tij për stabilizimin e gjendjes në Shqipëri”).

-Pushtimi fashist më 7 Prill 1939, e ndërpreu këtë zhvillim të detarisë shqiptare, e cila po hidhte hapa të rëndësishme për krijimin e strukturave të organizuara me një fizionomi të qartë. Gjatë periudhës së Luftës së 2-të Botërore, pothuajse u rrënua gjithçka nga këto anije. Ndaj, çlirimi i vendit e gjeti Flotën Shqiptare në gjendje të mjerueshme, me pothuajse të gjitha anijet të mbytura në portet, bregdetin shqiptar, italian dhe dalmat.

-Fillimi i vitit 1945, shënoi përpjekjet e para për riorganizimin dhe ringritjen e Forcave Detare. Kështu më 23 shkurt 1945, pranë Komandës së Përgjithshme të UNÇLSH, u krijua Seksioni i Marinës Luftarake me shef seksioni, Kapiten i 1-rë, Abdi Mati. Nga dokumentacioni i kësaj komande vlejnë për tu përmendur urdhërat për thirrjen e oficerëve të marinës në detyrë, urdhër nr.44. dt.30.03.45, për riorganizimin e kantiereve të riparimit dhe funksionimin e kapitenerive të porteve nën kujdestarinë e seksionit të marinës, urdhër nr.82. dt.04.05, “Për rikthimin e barkave shqiptare që ndodheshin në Itali”, etj.

-Më 15 gusht 1945, u bë përurimi i hedhjes në ujë të dy motoskafeve trofe me numër MS-10 dhe MS-12. Këto motoskafë u armatosën me mitraloz të lehtë dhe filluan patrullimin në ujërat tona bregdetare.

-Në prill të 1946, u krijua Komanda e Marinës, kurse në Shëngjin, Durrës, Sazan, Vlorë dhe Sarandë, krijohen grupet e ABD-së që vareshin prej saj. Në kuadrin e riorganizimit të MM, në shtator të v.1946, suprimohen Komandat dhe seksionet, midis të cilëve edhe seksioni i Marinës, pasi u krijua Drejtoria e Mbrojtjes Bregdetare.

-Periudha e mëvonëshme ka qenë një periudhë intensive, ku u punua për zhvillimin e FLD, duke shfrytëzuar edhe konjukturat politike të kohës. Bëhet fjalë për lidhjet e bashkëpunimin në shumë fusha me vendet e ishkampit socialist.

–Më 25 shtator 1957, u krijua Shërbimi Hidrografik si strukturë tekniko-shkencore për

sigurimin hidrolundrimor dhe të veprimeve luftarake, i cili përgatiti e ngriti një varg fenerësh në gjithë bregdetin. Ai njëkohësisht filloi përgatitjen e hartave detare shqiptare. U ngritën e modernizuan mjaft pika sinjalo-vrojtuese dhe u pajisën ato me një rrjet të gjerë radiollokatorësh.

–Më 21 shtator 1958, u krijua Brigada e Nëndetseve, {BrND}. ND e 1-rë, (Ëhiski 613 C, Stuhia), ND e 2-të, (Rrufeja), ND e 3-të, (Vetëtima), ND e 4-të, (Tufani),

–Më 1959, filloi nga puna Ofiçina e Riparimit të Anijeve ne Pashaliman.

–Në vitin 1961, me VKM Nr.381, date 28.10.1961, në Vlorë u hap shkolla e Marinës, sot Shkolla e Trupës,{seksioni detar}, e cila për mbi 4 dekada, ka luajtur rol kryesor në përgatitjen dhe furnizimin e FLD, FDT e NSH të Peshkimit, me qindra kuadro oficerë e specialistë, komandues e navigatorë, duke treguar një përgatitje e nivel të lartë profesional.

-Periudha e viteve 1961-1980, shënoi zhvillimin e mëtejshëm të FLD, krijimin e vendbazimeve të reja dhe disa reparteve të KS, kompletimin me anije luftarake moderne të kohës. U ngritën dhe modernizuan mjaft Pika Sinjalo-Vrojtuese me një rrjet të gjerë radiollokatorësh.

–Më 21 shkurt 1968, FLD ju shtuan KS të projektit të ri “Huchuan Pr 66-25”, të ardhur nga Kina.

-Periudha e viteve 1980-’90, mund të konsiderohet si periudha e vijueshmërisë së

lundrimeve, mbijetesës në drejtimin e sigurimin e gatishmërisë teknike të anijeve mbiujëse e nënujëse. Një kontribut të madh në këtë drejtim ka dhënë edhe Kantieri Detar i Riparimit të anijeve në Pashaliman.

-Mbas viteve ‘90, për FD shtrohej detyra e ristrukturimit, rikonceptimit të reparteve të saj për një integrim të natyrshëm me strukturat e NATO-s dhe BE. Në këtë periudhë vlen për tu theksuar mbështetja që dhanë efektivat e FD për proceset demokratike në vend, falë pjekurisë politike, shpirtit atdhetar e demokrat të kuadrove e efektivave të FD. U rrit në mënyrë të ndjeshme bashkëpunimi me Flotat e vendeve të NATO-s, ku u zhvilluan me sukses mjaft stërvitje të përbashkëta si “SAR-EX-1”, “SAR-EX-2”, “MAR-EX-1”, “MAR-EX-2” etj, në të cilat kuadrot tanë treguan një nivel profesional të vlerësuar nga partnerët.

– Në mars 1993, bazën e Kepit të Palit e vizitoi ishsekretari i Mbrojtjes i NATO-s,

Manfred Vërner.

-Ngjarjet tronditëse të marsit 1997, shkaktuan në repartet e FMD, dëme shumë të mëdha e gati të pallogaritshme. Pjesa më e madhe e anijeve me qëllim që ti shpëtonin valës të shkatërimeve lundroi e u strehua në Brindizi të Italisë. Sipas marveshjes së përbashkët të dy shteteve, pas riparimit të tyre u kthyen në Shqipëri. Gjysma e dytë e vitit 1997 dhe viti 1998 shënoi një etapë ringritje dhe riorganizimi të reparteve të FD pas dëmeve të pësuara. Kështu pas një pune intensive, falë përkushtimit maksimal të kuadrove e efektivave të FD, u bë e mundur ringritja dhe funksionimi i DD të Durrësit e Vlorës, si dhe BnD Sarandë e Shëngjin. Vlen për tu përmendur në këtë proces ringritjeje, ndihma e partnerëve tanë perëndimorë si SHBA, Itali, Turqi, Greqi, etj.

-Më 1998, si rezultat i kohës së gjatë të përdorimit, pas një veprimtarie 40-vjeçare, dolën jashtë stukturave luftarake të FD-së, të 4 ND-et e saj.

-Në mars të vitit 1999, me ndihmën e Departamentit të Shtetit të SHBA, FD u pajisën me 5 motovedeta patrulluese, (3 copë të klasit-65foot, dhe 2 copë-46 foot), të cilat u bënë protogoniste të operacioneve SAR dhe zbatimit të ligjshmërisë detare në këto 15 vite.

-Në 2002, me kontributin e qeverisë italiane, pas miratimit të Ligjit të Rojes Bregdetare

Shqiptare, Nr.8875, (dt.04.04.2002), FD u pajisën dhe me 6 motovedeta (MV të klasit 200 foot) nga Italia, të cilat së bashku me MV amerikane rritën aftësitë operacionale të Rojes sonë Bregdetare në luftën dhe përpjekjet kundër trafiqeve të paligjshme në det.

-Në shkurt 2007, filloi puna për instalimin e Sistemit të Integruar të Vëzhgimit të Hapësirës Detare, (SIHVD), projekt i zbatuar nga firma prestigjioze Amerikane “Lockheed-Martin”.

-Më datën 5 Shtator 2008, në molin nr.5 të Portit të Durrësit u zhvillua ceremonia e përurimit të anijes “Iliria”, P-131, e cila mbërriti në Shqipëri në kuadër të zbatimit të kontratës me Kompaninë Hollandeze “Damen Shipyards”.

-Në mars 2009, mbasi u zhvilluan provat finale, u mor në dorëzim nga përfaqësues të MM e FD, Sistemi i Integruar i Vëzhgimit të Hapësirës Detare, i instaluar nga specialistët e kompanisë “Lockheed Martin”, i cili aktualisht përbën asetin më të rëndësishëm të zbulimit e vëzhgimit të hapësirës sonë detare, për të gjitha ministritë tona që mbulojnë kufirin blu.

-Më datën 2 shtator 2010, në portin e Durrësit u zhvillua ceremonia e marjes në dorëzim të 3 anijeve patrulluese “ARCHANGEL”, dhuratë e Departamentit të Shtetit të SHBA. Në sajë të parametrave teknikë dhe ushtarakë “ArchAngel” janë në gjendje të zhvillojnë operacione të suksesshme për zbatimin e ligjshmërisë detare si dhe operacione SAR.

-Gjatë këtyre viteve, me mbështetjen e partnerëve tanë te NATO-s, veçmas SHBA, si dhe nën kujdesin e qeverisë dhe popullit shqiptar, Forca Detare ka bërë hapa para për realizimin e misionit kushtetues, mbrojtjen dhe zbatimin e ligjshmërise detare, mbajtjen në kontroll të kësaj hapësire nëpërmjet Sistemit të Ri të Vëzhgimit të saj si dhe krijimin e kapaciteteve te nevojshme operacionale për planifikimin dhe zhvillimin e operacioneve humanitare në ndihmë të komunitetit. Duke mbajtur një prezencë të përhershme dhe aktive në det, Forca Detare është tashmë një aktor i rëndësishëm dhe i vlerësuar nga opinioni, shteti shqiptar dhe partnerët tanë. Ndërkohë anëtarësimi i vendit tonë në NATO, solli nevojën e një teknologjie ndërvepruese e efikase me partnerët e FD dhe hartimin e një plani modernizimi racional, mbështetur në burimet ekonomike që afronte shteti shqiptar. Ky plan transformimi pёrfshiu modernizimin e FD me sisteme, pajisje e mjete detare, të shtrira në plane afatshkurtër, afatmesëm dhe afatgjatë, ku prioritet ka qenë kompletimi me mjete të reja që kryejnë misionin e Rojes Bregdetare. Në dekadën e fundit pajisja e FD me katër anije patrulluese të mëdha, në kuadër të zbatimit të kontratës me Kompaninë Hollandeze “Damen Shipyards”; me Motovedeta të shpejta dhe anije antindotje, dhuratë e Departamentit të Mbrojtjes së SHBA dhe qeverisë italiane; ndërtimi i Sistemit të Vëzhgimit tё Hapësirës Detare nga firma prestigjioze Amerikane “Lockheed-Martin”, pajisja me sisteme tё vёzhgimit natёn dhe sistemin AIS të anijeve të Rojes Bregdetare, përmirësimet infrastrukturore të vendbazimeve detare, etj. janë hapa konkretë në zbatim të këtyre politikave zhvillimore të Forcës Detare. Në këtë kuadër projekti më i rëndësishëm për modernizimin e FD, ishte nënshkrimi më 13 nëntor 2007, i marëveshjes për pajisjen e FD me 4 anije Patrulluese STAN PETROL-4207. Ky projekt bëri të mundur që 6 vjet më parë më 5 Shtator 2008, në molin Nr.5 të Portit të Durrësit të bregëzohet anija ”Iliria”, (P-131), një trashëgimtare e denjë e ”Liburnes” dhe ”Lembes” ilire. Në vijim më 14 Maj 2009, filloi ndërtimi i anijes ”Oriku”, (P-132), e cila u lëshua në ujë më 13 shtator 2011 dhe më 3 dhjetor 2012, u lëshua në ujë anija e tretë, (P-133) ”Lissus”. Ndërkohë më 8 prill 2014 u lëshua në ujë anija e katërt, ”Butrinti” (P-134), që shënon dhe përfundimin e këtij projekti.

-Ndërkohë nga fillimi i muajit nëntor 2016, anija ”Oriku” u angazhua në operacionet e NATO-s në detin Egje, që shënon një histori të re për Forcën tonë Detare, atë të pjesmarrjes në operacionet detare jashtë ujërave tona territoriale.

Modernizimi i FD me pajisje, sisteme dhe anije për të zëvendësuar teknikën e vjetër me teknikë moderne e bashkëkohore, të ndërveprueshme me NATO-n, me qëllim rritjen e kapaciteteve operacionale për realizimin e misionit dhe detyrave të përcaktuara në ligj, janë hapa konkretë në zbatim të këtyre politikave zhvillimore e transformuese të këtyre viteve të fundit. Theksojmë se historikisht, përbërja, struktura dhe mjetet që kanë pasur në dispozicion Forcat Detare kanë ecur paralel me zhvillimin ekonomiko-shoqëror të vendit dhe mundësitë financiare të shtetit shqiptar, një mbështetje e cila ka qenë e vazhdueshme në këto 91 vjet ekzistence.

Të zgjeruar historinë e Flotës Luftarake Detare shqiptare e gjeni në librin :

-“Antologji e detarisë shqiptare”, pjesa e 1-rë, nga lashtësia deri në v.1960.

-“Antologji e detarisë shqiptare”, pjesa e dytë dhe e tretë, nga v.1960 deri në v.2012.

Me rastin e 25 vjetorit te ndarjes nga jeta te shkrimtarit te njohur e te dashur, Petro Marko (25 nentor, 1913 – 27 dhjetor, 1991)/

NGA SADIK ELSHANI/ *Kur shkrimtaret, artistet, figurat e ndritura te kombit kujtohen e nderohen ne pervjetoret e tyre te lindjes, apo te vdekjes, dhe jo vetem ne keto raste, tregon se ata jane te paharruar, te nderuar dhe me vepren e tyre, jeten e tyre kane ndikuar pozitivisht ne jeten e shume njerezve, kane fisnikeruar jeten shpirterore te tyre, kane ngritur vlerat morale. I tille ishte Petro Marko, i cili mbylli syte pergjithmone 25 vite me pare, me 27 dhjetor te vitit 1991. Ky shkrim modest nuk ka ndonje qellim tjeter vecse per te kujtuar,nderuar njerin nga shkrimtaret dhe intelektualet me te rendesishem te letersise dhe kultures sone kombetare,me rastin e 25 vjetorit te vdekjes se tij. Nderojme njeriun dinjitoz dhe shkrimtarin e talentuar e prodhimtar,Petro Marko.Sic jane shprehur, me te drejte, edhe te tjeret, ai eshte nje rast i rralle, ndoshta edhe i vetem ne letersine tone ku njeriu dhe shkrimtari jane shkrire, jane bere nje. Pervoja e tij e pasur jetesore, jeta e tij pasqyrohet ne veprat e tij. Jeta u be vepra e tij dhe vepra (shkrimet e tij) u be jeta e tij. Kapitujt e romaneve te tij njeheresh jane edhe copeza te jetes se tij, mund te themi, dramatike. Emrit te tij si shkrimtar dhe intelektual i shkojne shume epitete: i madh, i talentuar, modern, etj.,por epiteti me i domethenes qe misheron vepren e tij dhe ate si njeri eshte: i dashur. Nje shpirt, nje fytyre e perzemert qe rrezaton miresi, mirekuptim njerezor, dashuri njerezore, dashuri pa kufinj. Lexuesi qe shijon vepren e tij e adhuron ate dhe shkrimtarin,sepse ne cdo faqe,ne cdo rresht dhe ne cdo fjale te tij eshte shpirti i tij i paster, i gjere dhe i cilter, dashuria per jeten,dashuria per njeriun. Tere veprat e tij i pershkon nje fryme e ngrohte njerezore, ngadhnjimi i dashurise dhe humanizmit.

Sa here qe permendet emri i Petro Markos,menjehere te godet ne mendje “Hasta la vista”, nje roman shume i popullarizuar shume i dashur dhe i adhuruar nga rinia shqiptare. Dhe jo vetem nga rinia. Me kete roman dhe romanin tjeter,”Qyteti i fundit”,qe merret edhe si romani i pare modern shqiptar, ai i hapi horizonte te reja letersise shqiptare, nxiti, ngacmoi dhe zgjeroi imagjinaten e lexuesit. i hapi, apo thene me mire,i theu kufinjte e provincializmit, botes se ngushte e te mbyllur. Solli motive e qasje te reja ne letersine shqiptare.Bota e tij ishte e gjere dhe e pakufijshme. Ai shkoi per te luftuar edhe per lirine e nje vendi te larget si Spanja. Pervec personazheve si, Halimi, Besa, Leka e shume te tjere, ai solli ne imagjinaten tone edhe figura te tilla si, Anita Gonzales Seto e Anamaria Monti. Permes dashurise se djalit shqiptar, Gorit, dhe vajzes spanjolle, Anites, ai sillte porosine se shqiptaret jane pjese e botes, pjese e familjes se madhe njerezore dhe nuk duhet te vecohen nga ajo.

Ai nen trysnine e diktatures, nuk u be shkrimtar konformist, por i qendroi besnik parimeve te tija te larta njerezore e morale. Shquhej per karakterin e tij revolucionar e kryengrites, por ishte edhe nje shpirt i ndieshem, nje shpirt lirik,qe u perpoq dhe u mundua per nje bote ideale, por ja qe jeta i solli edhe kapituj te hidhur,madje mund te thuhet edhe tragjik. Njeriu qe u ballafaqua me vuajtje, dhimbje shpirti, por nuk u perkul,nuk u thye, ruajti dinjitetin e tij dhe gjithnje koken e mbajti lart. I zhgenjyer me sistemin dhe udheheqjen komuniste te Shqiperise, ai kurre nuk u perkul, nuk u be servil dhe puthadores i askujt, sepse ai kishte boten e tij idealiste, qendrimet dhe pikepamjet e tij dhe ishte i begatuar me parime e vlera te larta njerezore.

Petro Marko lindi me 25 nentor 1913 ne fshatin Dhermi te Himares. Shkollen fillore e ka kryer ne vendlindje, ndersa ne Vlore ka ndjekur Shkollen Tregtare, ku njeri nga mesuesit e tij ishte Ernest Koliqi (1903 – 1975), njeri nga mjeshtrit e tregimit shqiptar. Me ndihmen e Koliqit, botoi tregimet e para ne revistat e kohes. Ne vitin 1936 se bashku me Branko Merxhanin e disa te tjere botoi revisten ABC. Si njeri me shpirt e karakter kryengrites, ne vitin 1936 vajti ne Spanje per te marre pjese ne Luften Civile te Spanjes. Ne Madrid Petro Marko, se bashku me Skender Luarasin (1900 – 1982), nje tjeter intelektual me shpirt kryengrites, fillon botimin e gazetes ne gjuhen shqipe, “Vullnetari i lirise”, qe doli vetem ne dy numra. Ne Spanje eshte takuar me Ernest Heminguein (1899 – 1961), me te cilin ka patur edhe korrespodence. Ne vitin 1940 kthehet ne Shqiperi dhe pas nje viti italianet e internojne ne ishullin e Ustikes ne detin Tirren, ne very te Sicilise. Kete pervoje, kete kapitull te jetes se tij e ka pasqyruar ne romanin e tij “Nata e Ustikes” (Tirane, 1989). Ne vitet 1945 – 1947 ka qene kryeredaktor i gazetes “Bashkimi”. E arrestojne ne vitin 1947, kete radhe komunistet shqiptare, sepse kundershtoi qe “Bashkimi” duhej ta ndiqte modelin e “Borbes” se Beogradit. Pas renjes se Koce Xoxit e lirojne dhe e lejojne te punoje si mesues i gjihes dhe i letersise shqipe ne Tirane. Ne vitin 1973 per tete vite ia ndalojne te drejten e botimit, ndersa me 1975 ia burgosin djalin, Jamarbrin. Kjo ishte nje goditje e rende per nje njeri te ndjeshem e me shpirt te paster si Petro Marko, njeri qe tere jeten e tij ishte perpjekur per nje jete ideale. Por fatkeqsisht nje jete e tille nuk mund te ndertoheh ne Shqiperin e udhehequr nga komunistet e pashpirt. “Dasma me dreqen nuk behet” – thone ne Kosove.

Me shkrime ka filluar te merreet qysh ne vitet e 30-ta te shekullit te kaluar, ndersa ne fund te viteve te 50-ta dhe ne fillim te viteve te 60-ta, ai iu paraqit publikut shqiptar me disa vellime me tregime e poezi, si dhe me romanet e tij tani mjaft te njohur: “Hasta la vista” (1958), “Qyteti i fundit” (1960). Eshte autor i mese 10 romaneve: “Stina e armeve”. “Shpella e pirateve” (roman per femije e te rinj), “Nje emer ne kater rruge”, “Halimi”, etj. Ne vitin 1972 shtepia botuese “Rilindja” e Prishtines e botoi kompletin e veprave te Petro Markos ne 10 vellime.Si njeri me profesion gazetar, ne veprat e tij shquhet per stilin e tij telegrafik, per qasjet moderne ne letersine shqipe dhe merret si themelues i prozes moderne shqiptare (kryesisht romanit modern shqiptar). Per shkruesin e ketyre radheve, romanet: “Shpella e pirateve”, “Hasta la vista”, “Qyteti i fundit” jane nder librat me te dashur. E kush nuk mund te magjepset me personazhet (fytyrat): Rusman-el-Namsur, Anita Gonzalez Seto, Anamaria Monti?! Ku ta dish, ndoshta ndonjeri nga keto personazhe eshte bere edhe pjese e jetes sone.

Ka 25 vite qe ai prehet i qete ne kodrat e Dhermiut te tij te dashur, atje buze ujerave te kalterta te Jonit. Dhe me siguri, ende eshte i magjepsur nga perendimi i diellit, si dikur ne rinine e tij. Por vepra e tij jeton ne zemrat e mijera lexuesve dhe do te lexohet e adhurohet edhe nga brezat qe do te vijne,sepse vepra e tij eshte per te gjitha koherat, vepra e tij ka nje porosi te pergjithsme (universale).

Ne, lexuesit dhe adhuruesit e vepres se tij, me shume dashuri e kujtojme dhe e nderojme gazetarin, publicistin, shkrimtarin, luftetarin e lirise, idealistin, por mbi te gjitha, humanistin, njeriun, ne kuptimin e plot te fjales, Petro Marko – Nderin e Kombit.

Qofte i perjetshem kujtimi!

Filadelfia, 26 dhjetor, 2016

*Sadik Elshani eshte doktor i shkencave te kimise dhe veprimtar i bashkesise shqiptro – amerikane.

Shkruar: Nga Danil GAZULLI & Fritz RADOVANI/

FOTO: AT GJERGJ FISHTA O.F.M.23 TETOR 1870 – 30 DHJETOR 1940- (Grafikë nga F.Radovani)/Në çdo fushë ku veproi At Fishta, tregoi se ishte gjeniu i pakrahasueshëm, prandaj edhe mundi t’u dilte mbanë sa ndërmarrjeve nga ma të vështirat: prej artit, tek publiçistika, prej gjuhësisë, tek arkitektura, prej arësimit tek muzika, prej humorit tek politika…Tashma në qytetin e lashtë të kontrasteve të thella, nga dita në ditë konturohej figura shumëplanëshe e fratit 30-vjeçar. Qysh në penelatat e para u duk qartë se veprat e Tij nuk do të ishin përvijime të lëmueta e aq ma pak laramanime orientale, por gjithçka do të ishte e ashpër, diçka dritë hije rembrandiane me tone të forta. Gëte dhe Manxoni, Shën Françesku dhe Da Vinçi, e kishin po fisniknue fytyrën e fratit të ri, por landa mbet ajo që ishte: Shkamb i gjallë hedhë prej vullkanit fuqishëm e të pashuem të shpirtit Shqiptar. Ishin nevojat historike të Atdheut që i diktuen At Fishtës drejtimin e gjithë veprimtarisë së Tij artistike, pedagogjike, publiçistike ashtu edhe në impenjimin e Tij politik.

Lahuta ka në themele shkambij ciklopikë, në dukje pak të pagdhenun, herë-herë arkaikë, por aq të harmonishëm e të natyrëshem, sa të duket se nuk patën nevojë për daltë, por arkitekti e hartoi drejtpërdrejt në masivet e Alpeve, sa të papërsëritshme, aq edhe brilante.

I gjithë universi intelektual i At Fishtës ka pasë si yll polar interesat e Atdheut dhe vetëm interesat e Atdheut, pse në shpirtin e Tij ideja Atdhe ishte ba ideal suprem.

“Petrarka, thotë Ai, …fshan e kjan bihude ndër kangë përnjimend të mrekullueshme, por për Italinë, pak e aspak, megjithëse do të kishte për çka me kja.”

Ja pra, pse At Fishta nuk zgjodhi vargun e lëmuet, po ate të ashprin, vargun e lahutës,  që ata të shkonin drejtpërdrejt në zemrat e atdhetarëve të etun për liri e t’i ndezte flakë me guxim për luftën e këputjes së prangave shekullore, për luften për dije e përparim kombëtar. Kanga e Tij asht një britmë deri në dëshprim, e sa e sa Herojëve që nisen në luftë u thotë:

S’ kan shka bajn? Po a thue të desin?

T’desin pra, nuk kan shka presin!

Apo:

P’r ‘i grusht eshtna, pashi Zotin,

t’mos korisim Gjergj Kastriotin,

t’mos korisim na sot Hotin…

E ban këte, jo për mëni ndaj sllavëve, por, sepse, siç e ka thanë në një intervistë, po të ndodhte e të rihumbëte lirinë Shqipnia, “kishin me plasë dhime sa janë bjeshkët tona.”

Si mund të quhet shovenist Poeti i një kombi 12 shekuj nën robni sllave e osmane pse lëshon anatemën ndaj arijëve të bardhë të ardhun prej stepave ruse e që ende guxojnë e na e quejnë sot e kësaj dite Kosovën Martire Serbi e vjetër?!…

Atyne po, u thotë:

T’i mësojnë fëmijtë mbas sotit

mos t’ lakmojnë tokës s’ Kastriotit,

se u bjen shtrejt, qe besa e Zotit!

At Fishta nuk ngurron t’ i lëshojë namen as Europës në London, në Versajë, pse e la këte dhé të coptuem, prandaj:

Me gjith këta, por larg nuk shkon

e me i vra ka rr’feja e Zotit

t’ shtat  mbledhë si janë n’London.

Gjuha e Tij asht thellësisht popullore, pse ishte i vetëdijshëm se po shkruente një vepër që do të ishte universitet atdhetarie për Malet tona ku mungonin edhe shkollat fillore, sa me shumë vend thotë Profesor Zekiria Cana: “Shqiptarët në Jugosllavi, duke mësuar përmendsh “Lahuten e Malcisë”, përvetësuen arësimin kombëtar, kur ky mungonte.”

Por që të gjykosh Lahuten, duhet të rijetosh historinë me dhimbje, siç e jetoi Poeti.

Në këto rrethana, aty nga viti 1904, zu e lëshoi akordet e para Lahuta e Tij ngjethëse, tue u ngjeshë për parzem të malësorit.

At Fishta vetë ishte një shembull i shkëlqyeshëm i mbylljes së tragjedisë së gjakmarrjes, një vepër e pandërpreme e Françeskanëve Shqiptarë, sa kur i vranë të vëllanë, Çupin, jo vetëm e fali vrasësin, po edhe lëshoi thirrjen:

Ndalnju, burra! Ku veni!

Pashi Zotin, lëshoni hutat,

se mjaft gjak asht derdhë!…

Në prag të ditës së madhe të 28 Nandorit Ai tashma naltohej si lis vigan me rrajë thellë në truellin arbnor e degë që piqeshin me bjeshkët. Penës së Tij, veç kangëve të para të Lahutës, i përkisnin sa vepra të tjera, ato “Pika vese” që dridheshin mbi petale, “Anzat”, vepër satirike e pashoqe deri më sot në letërsinë shqipe, bash ato anza të lëshueme rrugëve të Shkodrës e të mbarë Shqipnisë, ku tue përqeshë me humorin e hollë shkodranë, here tue thumbue keq e jo rrallë tue fishkullue pa mëshirë. Penës së Tij i përkisnin veprat e para dramatike, origjinale, të përshtatuna a të përkthyeme, ndër të cilat “Shqiptari i qytetnuem”, vu në skenë prej Atij vetë më 1909, sidhe plot libra për shkollat tona Shqipe.

Por edhe 28 Nandori la shumë vepra mangut. Përgjysë andërrat, përgjysë shpresat, përgjysë vetë Atdheu e që Ai e vajtoi… me “LOT GJAKU”. E gati si tue lëshue piskamën, porositë:

Edhe me u thanë anmiqve e t’ tanë njerëzimit:

“Unë këtu sundoj! N’ këtë shkamb mue m’ vuni Zoti,

E këndej nuk luej, pa u shue stina e moti”!?

Fati i vendit do të vazhdonte të ishte i trazuem edhe pothuej për një 10 – vjeçar. Filloi me rrethimin malazez të Shkodrës, e vazhdoi me trazime të pafund deri në Korçë, Gjirokastër e ma përtej…

As në ato ditë të vështira At Fishta nuk u step. Ishte në ballë të luftës për mbrojtjen e Shkodrës prej knjazit të Cetinës, atëherë kur botoi të parën revistë shprese mbrenda Atdheut e që e quejti “Hylli i Dritës”, bashkë me Gurakuqin, Mjedjën, Logorecin, tue themelue “Komisinë letrare”, e në fund të Luftës së Madhe, që trandi botën, po bashkë me Gurakuqin e Bumçin shkuen t’i dilnin zot Atdheut coptuem në Versajën hijerandë. Ai kapërceu edhe Atllantikun, deri në Amerikë, për të shpëtue ç’mund të shpëtohej nga e shumëvuejtuna  dhe e nëpërkambuna Shqiptari.

Në proçesverbalin e mbledhjes të Komisisë thuhet: “U vendue me themelue një drejtshkrim sa ma tepër të përbashkët për të dy dialektet”, ishte ai parim mbi të cilin punohej për Bashkim, parim që u shkel me te dy kamët në Kongresin famëkeq të vitit 1972 e që nuk po ndreqet as sot!

Frati me zhgun nuk i la asgja mangut detyrës ndaj Atdheut, Nëse la mangut diku, i la pikërisht detyrës së Tij si “klerik”. Por, do të thotë ndokush, si arrijti atëherë aq nalt edhe në hierarkinë ekleziastike?

…Asht rast i rrallë, ndoshta i vetëm, që pikërisht vepra letrare dhe atdhetaria e ngritën edhe në hierarkinë fetare, që për nevoja të Atdheut i ishte dashtë ta linte shpesh mënjëanë. Sa Shqiptar ishte Ai dhe sa klerik, e shprehin qartë vargjet e maposhtëme, ku, mbasi andërron me çelë një shkollë të naltë në Shkodër, thotë:

Por n’Shqipni pse nji meshtar

Posë se prift do t’jetë Shqiptar,

Shqiptar, po pa dredha.

Unë rektor e profesorë

Sakristan e baçeva

T’gjithë shqiptarë i zgjodha.

Kur lufta mbaroi dhe paqa mirë a keq u vendos, punët sërishmi nuk shkuen dhe aq mbarë. Mehmurët që kishin heqë fesat dhe ishin veshë allafranga, mendonin si të banin zap popullin e jo si ta udhëhiqnin atë. Këta “batalla fytyrë-fudullë, batakçij e me nji lasker kulturë, sa me mzi me shkrue emnin e vet”, si i pikturon me mllef At Fishta, e ndjenin veten ma shumë turq se shqiptarë, të gatshëm të bashkëpunonin me sllavin e me djallin, mjaft qe të përmbushnin nepset e tyne prej lubishë të pangopuna. Shumë kohë ma parë Poeti i kishte jetue këto mënxyra dhe kishte parandje zvarritjen e tyne të lyrosun, sa kishte humbë durimin tue iu drejtue Zotit:

O perendi, a ndjeve?

Tradhëtarët na lan pa Atdhe

e ti rrin e gjuen n’errfe

lisat n’per male kot.

Ishin kohë të turbullta, kur, si thotë Poeti,

“tash qi u ba Shqipnia, duhen ba Shiptarët.”

E për me ba Shqiptarët Ai ishte që:

Në vitin 1913, thëmeloi dhe drejtoi deri sa vdiq revistën “Hylli i Dritës.”

Në vitin 1916, themeloi e drejtoi fletoren “Posta e Shqipnisë.”

Në vitin 1919 asht sekretar i delegacionit Shqiptar në Konferencën e Parisit.

Në vitin 1921 asht zgjedhë deputet i Shkodres në Parlamentin Shqiptar.

Në vitin 1921 asht edhe nënkryetar i Parlamentit tonë.

Në vitin 1930 asht në Athinë anëtar i delegacionit të Konferencës Ndërballkanike.

Në vitin 1931 asht ftue për mbrojtjen e të drejtave të Shqipnisë dhe të Shqiptarëve në disa shtete, ku ka spikatë fjala e Tij, në 1931 në Stamboll dhe 1932 në Bukuresht.

Në vitin 1931 asht ftue në New York me përfaqsuesit e 60 shteteve të Botës ku u zgjodh anëtar i Bashkimit Ndërkombëtar të Poetëve në Amerikë.

Me 6 qershor 1921, në zgjedhjet e para Parlamentare në historinë e Shqipnisë, Shkodra e dërgon At Fishten përfaqësues të vetin bashkë me miqtë e Tij Gurakuqin e Mjedën dhe Parlamenti e zgjedh Nënkryetar të Kuvendit Kombëtar. Ky polemist i shkelqyeshëm në lamen e gazetarisë, me prodhimtari ma të madhe se çdo gazetar profesionist, do të shfaqej në Parlament si një orator i pashoq, një atdhetar i flaktë në akuzën kundër Serbisë për masakrat mbi vëllaznit kosovarë; por edhe kompetent si ekonomist, gjeolog, pedagog e agronom, jurist e diplomat “sa me pasë nder me e pasë çdo parlament i Europës”, siç shkruente një gazetar i huej që ndiqte punimet.

Me fjalën e Tij të zjarrtë i tregoi mbarë Europës se At Fishta ishte dhe mbetet Tribun i Popullit Shqiptar, që luftoi pa i ba syni vek për të Drejtat e Shqiptarëve për vetvendosje, tue demaskue haptas qellimet e fqinjëve grabitqarë të Tokave tona përrreth, të cilët vepronin dhe mbroheshin nga Fuqitë  mëdha.

Polemikës së At Fishtës i jep shpirt satira, me ndihmën e së cilës realizoi pikturën estetike të së keqes. Ai godet me forcë të gjitha llojet e devijimeve morale, sidomos ato të zyrtarëve ma të naltë. Këte luftë e ban me guxim, pa pyetë se me cilin binte në kontraditë. Prandaj edhe asht quejtë mbreti i polemikës Shqiptare. Nuk trajtoi në to asnjëherë çashtje vetjake, pse si synim i polemikës së Tij të ashpër ishte lufta kundër pseodoatdhetarëve “me barkun kodër” dhe “xhepat e frymë”…

“Shka ka me dijtë me folë mbi politikë e mbi organizmin e shtetit civil nji njeri malok, matrahul, qi me m’zi ndoshta ka krye dy a tri klasë fillore e qi djerset kur i duhet me shkrue emnin e vet. Pse asht edhe tradicjoni shpijak e edukata familjare, qi shumëkend ndër ta e ban krejt të neveritshëm e ekcentrik. Ky babën gjaks, gjyshin katil, stergjyshin mizuer, rritë me katila, me gjaksë, me mizorë, me intriganta, batakçij, vagabonda, rrugaça, me njerëz hasëm të kulturës e të gjytetnisë, kah mund të mendohet se ka me kenë i zoti me rregullue fatin e nji kombi ende primitiv? Pse me sundue nji shtet nuk asht mjaft dhelpnija, dredhija, intriga, batakçilleku, rrena, tradhëtija; duhet nder dhe urtì, burrnì: qe se shka duhet. Po, por dija, urtija, ndera, burrnija u nxejshin në shkollë e, madje, me shumë mund e djersë, e jo ndër kafeshantana t’Europës e mejhane paçaxhihane të Tiranës, tuj luejtë “tavell” e “bigjoz” e tuj pi “mastikë”.

Një portret i përkryem i “udhëheqësit” tonë të ardhshëm…

Melbourne, Dhjetor 2016.