Share

Nga Pirro Dollani/ Las Vegas/

Prologu/

Pikërisht, më5 nëntor 2016 do tëmbahet dita historike e Ritit të Lumnimit e të Naltimit në Altar të 38 martirëve që dhanë jetën për Kombin e për Fenë.Për të arritur në këtë Ditë Historike është kaluar nëpër një proces të gjatë analize, prej 10 nëntorit 2002 – deri në 8 dhjetor 2010, nga ekspertët e Kongregatës të Selisë së Shenjtë për çështjen e Shenjtërve. Procesi përfundoi më 26 prill 2016 kur Papa Françesku firmosi dekretin për të shpallur të Lumë 38 martirët. Vetëm dy muaj mbas shenjtërimit të Nënë Terezës, vjen ky nderim për 38 martirët.Në dekret është caktuar Sheshi i Katedrales së Shën Shtjefnit, në Shkodër, si vendi ku do të zhvillohet ceremonia.Prefekti për Çështjen e Shenjtërve, Eminenca e tij, Kardinali Angelo Amato, është caktuar Drejtuesi Ritit të Lumnimit.Në listën me 38 emrat e martirëve, të cilët nuk janë rreshtuar sipas rendit alfabetik, emri i Imzot Jul Bonati rreshtohet i treti me këtë përcaktim:“Meshtari i madh intelektual, burgosur, torturuar, e mbyllur në çmendi; si provoi tmerre të padëgjuara në qeli të ndryshme të sigurimit famëkeq, nga Vlora në Durrës, vdiq në burgun e Durrësit, pranë Imzot Prenushit, i cili i dha shûjtën për shtegtimin e mbram: Vojimin e Shenjtë.”

                                                                                                                                                                        * * *

Kush ishte Imzot Prof. Jul Bonati?/

Jul Bonati lindi në Shkodër më 24 maj 1874 në një familje me tradita të shquara patriotike. Gjyshi i tij, Nikollë Bonati ishte një nga themeluesit e Shoqërisë së Shkronjave të Stambollit. Imzot Jul Bonati studioi në Kolegjin Saverian të Jezuitëve në Shkodër. Është diplomuar në Filozofi dhe Letërsi në Vjenë, Austri dhe në Padova, Itali.Më 1912 dorëzohet prift dioqezan dhe vendoset në Stamboll për të shërbyer në detyrën e famulltarit të katolikëve shqiptarë që ndodheshin atje. Shërben 16 vjet në Stamboll, ku merr pjesë aktive në lëvizjen kombëtare. Nga viti 1920 deri më 1924 ishte anëtar i Klubit “Pragu shqiptar” që kryesohej nga Jonuz Bej Kolonja dhe Anastas Frashëri.Prej viteve  1942 -1946 ka jetuar në Itali ku ka vazhduar punën shkencore e letrare deri në fund të vitit 1945 kur kthehet në Shqipëri. Në hetuesi Imzot Prof. Jul Bonati pohon se “në vitin 1945 jemi mbledhë në Romë në takim me Papa Piu XII. Prej aty më kanë sjellë anglezët me avion në Shqipni.” Më 1946, në moshën 72 vjeç arrestohet dhe me vendimin nr. 429 datë 31.10.1947 të Gjykatës Ushtarake është deklaruar fajtor për krimin: Agjent i Vatikanit , dënohet me 7 vjet heqje lirie. Vdes i masakruar në spitalin e burgut më 5 nëntor 1951. Sipas Prof. Dr. Ajet Shahu, “Imzot Jul Bonati u gjet në një dhomë copa-copa, i shkryem nga të sëmurët e “pavetëdijshëm.”Kështu barbarisht e mbylli jetën filozofi, humanisti, studiuesi, përkthyesi e prifti Jul Bonati. Pikërisht, 65 vjet nga dita e vdekjes së tij do të kremtohet Riti i Lumnimit e i Naltimit në Altar i Imzot Prof. Jul Bonatit, së bashku me 37 martirët e tjerë.Është ky një përkim i rastësishëm apo i paracaktuar për të fshirë nga kujtesa atë vdekje barbare që, mbas sodit, dita e 5 Nëntorit të mbetet në kujtesën e kombit si dita e bardhë e Lumnimit dhe e Naltimit në Altar të Imzot Prof. Jul Bonatit së bashku me 37 martirët e tjerë?

* * *

Grimca kujtimesh

Edhe pse nën regjimin komunist ishte shumë e vështirë të flisje e të përkujtoje të afërmit e tu që pushteti i quante Armiq të Popullit, përsëri njerëzit përpiqeshin të mbanin gjallë emrin dhe kujtimin e tyre.

1. Aleksandër Bonati, nipi i Imzot Jul Bonatit e që trashëgon emrin e babait të Jul Bonatit, tregon: “Nana jonë ishte shumë e guximshme dhe na merrte ne fëmijëve për të parë axhën në burg. Babai gjithnjë i thoshte të mos shkonte se do të na ndodhte ndonjë gjë e keqe. Por nana i përgjigjej: ‘Mos u shqetëso mor Jerom, se marrim bekimin e Julit.’ Në shtëpi prindërit flisnin për Imzot Jul Bonatin, por me rezerva, se rrethanat ishin shumë të këqija dhe frika ishte se ne fëmijët padashje mund të flisnim jashtë dhe pasojat do të ishin drastike. Për herë të parë kam folur jashtë shtëpisë për të, shumë vite më vonë, kur punoja mësues. Një koleg, më i vjetër se unë, Prof. Burhan Hoti, më merr një ditë veçan larg njerëzve dhe mureve të shkollës, e në një cep të oborrit më thotë: ‘Dua të them diçka. Duhet të dish se nga të dy prindërit tuaj jeni një familje shumë atdhetare. Axha i babait tuaj, Jul Bonati, ka qenë një personalitet e patriot i madh, pavarësisht nga disfatat e jetës. Ai ishte ndihmësi i zotit Luigj Bumçi, kryetarit të delegacionit në Konferencën e Paqes e i ngarkuar nga dërgata e shqiptarëve të Stambollit shkon në Paris së bashku me 50 mijë firma, ku kërkohej që Korça dhe Gjirokastra të mos i jepeshin Greqisë.’ Kjo ka qenë hera e parë në jetën time ku më është folur hapur për figurën e Imzot Jul Bonatit. Po kështu, nipi tjetër zoti Anton Bonati kujton:Mbaj mend që nëna, Esther Bonati, na mori, ne fëmijët për të shkuar në spitalin e burgut për t’u takuar me Imzot Jul Bonatin, se siç na tha, të nesërmen do ta nxirrnin. Sa e takuam, i tha nanës: Mirë që më kanë fut në burg padrejtësisht, po pse m’i kanë dërrmu gjunjët duke më qëllue me objekte hekuri?  Jam shumë i preokupum se nuk do të jem në gjendje me qindrue në kamb’ për me zhvillue meshën kur të dal nga burgu. Mbaj mend nanën që i tha: Mos u shqetso Jul, me bastun ta japësh meshën, me bastun! Ai heshti një çast, fytyra i çeli dhe tha: “Ah, s’më kishte shkue n’mend.” Kishte ruajtur racionin e marmalatës që i jepnin për mëngjes dhe na i dha ne fëmijëve. Të nesërmen pritëm që të dilte nga burgu, por na njoftuan se kishte vdekur. Një vdekje e papritur. Nga prindërit dëgjuam se disa “të sëmurë” të tjerë e kishin rrahur, copëtuar.

Në heshtje durrsakët e vuajtën vdekjen e tij.Paçka se në varrimin të tij ishin vetëm pjesëtarët e familjes,3-4 veta gjithsej, pasi njerëzit ishin të frikësuar nga terrori komunist. Qyteti i Durrësit historikisht ka qenëi njohur për harmoninë ndërfetare midis myslimanëve, ortodoksëve dhe katolikëve. Padyshim për këtë harmoni kanë kontribuar klerikët e shquar Mustafa Varoshi, Erazmi Jorgo, Vinçenc Prendushi e Jul Bonati të cilët dilnin shëtitjet bashkarisht nëpër rrugët e qytetit. Gazetari Gëzim Kabashi, mban mend një bisedë me zotin Ilia Jorgo, djalin e At Erazmi Jorgos, që i tregonte se babai i tij, shoqërohej shpesh me Myftiun e Durrësit, Mustafa Varoshin dhe Imzot Jul Bonatin. Një traditë e mrekullueshme që Imzot Jul Bonati kishte dhënë edhe ai ndihmesën e tij e që duhet të përtërihet në kohën tonë.

* * *

Veprimtaria përkthyese e studimore

Imzot Jul Bonati është marrë shumë edhe me studime shkencore e përkthime.

1. Aleksandër Bonati tregon sesi një kushëri i tij dhe i Imzot Jul Bonatit, zoti Mario Kolenda,me banim në Brazil, kishte marrë një letër nga Imzot Bonati ku ishkruante se gjatë 16 vjetëve të qëndrimit të tij në Stamboll kishte kërku në arshivat e atjeshme dhe kishte mbledh shumë materiale me vlerë për vendin tonë. Po kështu, gjatë periudhës që kishte qenë i sëmurë në Firencë,kishte mbaruar përkthimin në italisht të “Lahutës së Malcis” dhe sapo kishte nisur punën me përkthy “Kanunin” e Lekë Dukagjinit.

Papa Piu X i pati thënë Imzot Serreqit: “Jeni të lum që keni . . .martir si Imzot Bonati që ka përthye Lahutën e Malcis” n’italisht.”

Po këtë pohim e bën edhe Prof. Arshi Pipa. “Një ditë sollën në qelinë tonë, Imzot Jul Bonatin, famullitarin e Vlorës. E sillshin për ta strehue në azilin e të çmendunve në Durrës. E kisha njoftë që kur kisha kenë student në Firenze. Ai përpiqej asokohe, me shtypë përkthimin e vet të “Lahutës. . .”

Kjo anë e krijimtarisë së Imzot Bonatit pati të njëjtin fat tragjik që pati edhe një pjesë e madhe e krijimtarisë së Serembes. Nga tërë përkthimi i “Lahutës së Malcis” na ka mbetur vetëm Kënga e Pestë, ndërsa nga “Kanuni i Lekë Dukagjinit”nuk dimë asgjë. Sipas zotit Aleksandër Bonati, një kushëri i tij dhe i Imzot Jul Bonati, zoti Mario Kolenda, që gjatë vitit 1945 ka pasur banuar në Bari, e ka ndihmuar Imzot Jul Bonatin duke çuar vetë tre kutia plot me studime e shkrime të Imzot Bonatit te Misioni Shqiptar i UNRRA-s në Bari, me qëllim që t’i dërgonin në Durrës. Zoti Mario Kolenda kishte edhe një letër që Imzot Bonati ia adresonte personalisht znj. Penington, përgjegjëse e këtij Misioni. Mbasi janë bërë gjithë veprimet përkatëse, Znj.  Penington ia kthen letrën z. Kolenda, i cili para se të vdesë ia dërgon kushëririt të tij Aleksandër Bonatit, letër që po e botojmë në këtë shkrim:

“I lutem UNRRA-s, misionit shqiptar në Bari, në rrugën Dante Aligeri, që dashamirësisht të dërgojnë në UNRRA-ne Durrësit,tre pako të përmbledhura brenda një kutie të vetme,duke njoftuar znj.Ruth V.Penington të UNRRA-s, misioni shqiptar CMF Durrës, që kutia e sipërpërmendur i përket të nëshkruarit Imzot Jul Bonati.”Një mijë Falenderime,

Prof. Jul Bonati Bonatti

Këto materiale u transportuan dhe arritën në Durrës, por Imzot Jul Bonati mbas kthimit në Shqipëri përfundoi në burg, dhe kjo pjesë e krijimtarisë së tij s’dihet se ku ndodhet apo kush i ka përvetësur.Është detyrë e Institucioneve të Akademisë Shqiptare të hulumtojnë për këtë krijimtari të Imzot Jul Bonatit.

* * *

Ku prehen eshtrat e tij?

Eshtrat e Imzot Jul Bonatit, ashtu të copëtuar nga barbarët e kuq, prehen në varrin e familjes Bonatinë Spitall, në varrezat e vjetra të Durrësit, së bashku, me nipin e tij, Jerom Bonatin dhe zonjën e tij, Est-herin, gruan e guximshme që i shkonte në burg si edhe me nanën e Jerom Bonatit, Evgjenin. Pranë varrit të Imzot Jul Bonati, është edhe varri i një figure tjetër, e barasvlefshme me të,në shumë aspekte, dhe pikërisht, varri i mjekut Ben Çetta, që dha gjithçka që kishte për njerëzit: dijet, shërbimin, zemrën dhe mori të njëjtën shpërblim si të Imzot Jul Bonatit: burgun, madje edhe më të gjatë se Imzot Bonati. Është rastësi vallë që varret e tyre janë pranë? Ndoshta po, por zemra, na thotë jo, jo! Për Imzot Jul Bonati dhe Dr. Ben Çetta, siç thotë populli, “ka qenë e shkruar” për të qenë pranë e në shoqëri të amshuar me njeri-tjetrin, pasi jo vetëm dijet, zemrat, shpirtrat, por edhe fatet i kishin të njëjta: dhanë gjithçka që kishin për njerëzimin dhe si shpërblim morën përbuzjen,torturat, burgun.

* * *

Epilogu:

Padyshim, që ditën e kremtimit të Ritit të Lumnimit e të Naltimit në Altar të 38 martirëve, së bashku me popullin do të jenë edhe klerikë nga të gjitha fetë, si edhe politikanë e pushtetarë. S’ka dyshim që në mesin e tyre, do të ndodhen edhe “kryqëzuesit” e këtyre martirëve, ata që duke i torturuar e duke i pushkatuar, talleshin me ta: “Hë, ku është Zoti yt?”

Këta xhelatë janë gjallë, por kanë ndërruar lëkurë e kanë veshur petkun e njeriut demokrat. Jo pak njerëz do të donin që ndaj tyre të hakmerrej, ashtu siç e meritojnë. Por, për krishterët e vërtetë katolikë, hakmarrja është e papranueshme. Siç shprehet Imzot Massafra, “Ne urojmë që ata të jenë të pranishëm në Festën e 5 Nëntorit. Qëtë binden plotësisht se Zoti ishte aty, në qelitë e qelbura e para plotoneve të ekzekutimit. . .

…Edhe më 5 nëntor 2016, Zoti do të jetë aty!”

Share

Share

Toplicën, Pusta Rekën, Gollakun dhe Jabllanicën e atëhershme, të sapo okupuar nga ushtria serbe, Dimitrije“Mita” Rakiqi quajti Arnautllëk (Shqipëri).  Me hyrjen e  trupave serbe në këto treva , Arnautllakën, e emërtoi me emër të ri,  Serbia e Re./

Nga Ismet Azizi/

Me përfundimin e luftës ruso-turke 1876-1878, gjegjësisht me dëbimin e shqiptarëve nga Toplica e Jabllanica dhe nga visettjera të trevave të banuara me shqiptarë, kryeshefi i repartit operativ pranë komandës qendrore të ushtrisë serbe,  gjenerali Kosta Protiq – shtabi i të cilit ishte në Nish – i mori disa hapa me qëllim të njohjes, gjegjësisht hulumtimit sa më të mirë të trevave, sipas tij të “çliruara” nga Perandoria Osmane. Ndërkohë, ai i caktoi disa personalitete për të hulumtuar gjendjen agrare-juridike, atë monumentale të arkitekturës, shëndetësisë, arsimit dhe çështjeve tjera. Gjenerali Protiq e caktoi edhe Mita Rakiqin të hulumtonte gjendjen e përmendoreve të letërsisë së vjetër serbe dhe për këtë të përpilojë raporte zyrtare. Për këtë detyrë, ai ishte shumë i përshtatshëm.

Dimitrije“Mita” Rakiq jetoi shkurt, por, megjithatë arriti që në disa vazhdime të shkruajë veprën “Putovanje po novoj Srbiji” (Udhëtimi nëpër Serbinë e Re) gjatë viteve 1878-`80.

Në vazhdim po japim vetëm disa pjesë, ku ai përmend shqiptarët si popullatë shumicë, e cila ka populluar viset e Toplicës, Gollakut, Pusta Rekës dhe Jabllanicës.

Për Kurshumlinë, si vendbanim shqiptarësh, ai thotë se ky vend”ka qenë çerdhe shqiptare,  në të cilën ka jetuar dhe sunduar vetë shqiptari i pastër. Këtu kanë jetuar më të tmerrshmit, thënë të drejtën, të pavarurit”,  ka thënë ai.

Pas “humbjes” më saktësisht, pasi Llapi kishte mbetur, në anën tjetër të kufirit,nën Vilajetin e Kosovës,  Rakiq shprehet:

“Kam dhimbje për të, më duket se gjysma e zemrës më është shkulur. Aq shumë e dua dhe e çmoj, sa për të do ta jepja tërë Gollakun dhe tërë Arnautllakun tonë. Më duket se kisha dashurqë mos ta kisha parë kurrë. Sa keq më vjen për Llapin, nuk mundem ta harroj atë dhimbje!”

Rakiq kishte vazhduar rrugën për t`u njoftuar me vendbanimet, sipas tij, të Arnautllakut, duke i përshkruar në detaje:

”Rruga nga Prokupla për Pusta Rekë dhe Leskoc shkon përgjatë lumit të Toplicës, në anën e majtë të tij, përgjatë malit Rastovnik, i cili shtrihet në anën e djathtë”.

Gjatë rrugës, kishte hasur në një shkëmb të quajtur “Shkëmbi i Markut”, për të cilin thotë se “nga secili mora të njëjtën përgjigje”: “Kush e di?”. Gjatë rrugës kishte hasur në fshatin e parë Gajkuq, tashmë i zbrazët, i cili kishte qenë i banuar krejtësisht me shqiptarë. Vllahova,po ashtu i banuar me shqiptarë dhe Reqica, sipas tij, një fshat serb. Në vazhdim të rrugëtimit të tij, ai përmend një çukë ( bregore), e cila quhet  “Çuka e Glatnicës”, për të cilën pak dihet,se e kujt është dhe për  vjetërsinë e saj.  Dihet, sikurse edhe për tërë këtë trevë se është “starovremska”, pra e kohës së vjetër dhe “latinska” çka do të thotë se është e kohës latine. Pasi kalohet, Reçica vjen fshati Zhitogragjë (në hartën e atëhershme Ziloro), për të cilin vendbanim thotë se ka një kishë, pa ndonjë vlerë, shkruan Rakiq. Por, vlen të theksohet se ai për këtë vendbanim dhe për shumë vendbanime tjera nuk tregon se kujt i ka takuar,  serbëve apo shqiptarëve.  Në vazhdim, ai përmend  fshatrat e zbrazëta, të cilat më parë ishin të banuara me shqiptarë, siç ishin: Kutlleshi, Drenovci,Pukovci, Brestovci, Brijani, Stublla, Bellanoci, Kacabashi, Bojniku etjera. Për Zhitnipotokun,Rakiq thotë:

“Ishte pa mëdyshje, fshati më i madh dhe më i bukur shqiptar. Të gjitha shtëpitë ishin të bukura, të gëlqerosura dhe të mbuluara me qeremide- ky është rasti i vetëm në tërë Arnautllakun tonë; tërë fshati është i djegur përveç dy-tri shtëpive”.

Rakiq kishte vështirësi të udhëtonte nëpër këto treva,  sepse ishte për herë të parë në një vend krejt të panjohur për të cilën gjë shkruan:

‘Nuk munda ta vazhdoj rrugën tutje, sepse paraprakisht ishte krejt  pa njerëz  dhe askush nuk di të tregoj rrugën kah duhet shkuar. Posaçërisht, më ka mbetur djegë në zemër që nuk mund ta shoh fshatin Kosmaç. Ai shtrihet në malet e Sokollovicës, i tëri i banuar me shqiptarë, tashmë i zbrazët’.

Rrugëtimi i Rakiqit vazhdoi nëpër  vendbanimet shqiptare,  duke i përshkruar:

“Ditën e nesërme  jam nisur për Petrova Gorë, fshati i parë, Turjani, krejt i zbrazur i cili ishte i banuar  me shqiptarë , sikurse të gjitha vendbanimet e tjera, që nga Bojniku. Nga aty ndodhet Llozana, në të cilin janë tri shtëpi shqiptare,  mandej Orana, në të majtë Bujarova, mandej Ivanja, të gjitha të boshatisura dhe të djegura”.

Gjatë këtij rrugëtimi, Rakiq kishte një përcjellës shqiptar,  siç e quan ai Zenil ( sigurisht se quhej Zenel), për të cilin thotë se ai nuk dinte t`i tregonte për  kishat, të cilat ai më së shumti i hulumtonte. Në Mojkovc kishin gjetur dy shtëpi shqiptare dhe një serbe, shtëpitë tjera ishin të boshatisura dhe në të ishte një dervish i moshës 80 vjeçare, i cili ishte  në gjendje të vështirë shëndetësore. Për çudi djali i tij me nusen e ushqenin dhe  kujdeseshin për të, që për Rakiqin ishte një rast i rrallë. Dervishi edhe në këtë gjendje i shërbente popullit të tij,  për ta shëruar nga sëmundjet e ndryshme. Nga Mojkovci, pak në të djathtë, jo më shumë se një çerek ore  gjendet Obrazhda e boshatisur, si të gjitha fshatrat tjera,  për habi ara të tëra të mbjellura me drithëra.

Edhe për Burincën të njëjtat fjalë: e boshatisur, e djegur, si gjithë fshatrat tjera. Nga ky fshat, shkruan  Rakiq: ” u ngritëm lart në Sh.Petri, morëm një pamje të shkëlqyeshme të sistemeve malore të “Serbisë së Re” (kështu e quan ai Arnautllakun) Kopaonikun, Xhakun,  Hërticën, Mërkonjin, Gollakun, Guribabën, Crnivërh,  Suva Pllaninën.

Nga Sh.Petri, shkruan Rakiq, lëshohemi në fshatin Slushanë, i cili ishte fshat i madh, i bukur, i pasur dhe u takonte shqiptarëve, por tash është i zbrazët dhe i djegur. Fshati ka pasur edhe Xhaminë, në të cilën, gjatë luftës ishte spital, ndërsa në fshat ishte kryeshef sanitar i korit të Timokut.Nga një turk, në fshatin Byqmet kam dëgjuar disa herë të thonë Shlishanë, e jo Slishanë, si thonë serbët.

Në juglindje të Bojnikut,  pas gjysmë ore ecje ka qenë fshati shqiptar i quajtur Mrvesh, nëpër të cilin rrjedh lumi Gjacë.

Për ndarjen e parë administrative, rrethi i Pusta Rekës ka qenë pjesë përbërëse e  rrethit të Leskocit, i cili i ka pasur edhe dy rrethe: Veternicën dhe Vllasinën.

Për Pusta Rekën thot se i ka pasur 112 fshatra, të përfshira në 5 komuna. “Për kuriozitet se janë dy fshatra, për të cilat  pushteti nuk ka informacion se si emërtoheshin. Nuk kam informacion se a janë përfshirë edhe këto dy fshatra në këtë numër. Nuk është për t`u habitur: këto dy fshatra janë fshatra shqiptare, për të cilat serbët kurrë nuk kanë ditur gjë, ndërsa tash nuk ka shqiptarë në këto fshatra   dhe kështu, askush nuk mundta dijë se si janë quajtur këto dy fshatra”, shkruan Rakiq.

Rakiq jep disa të dhëna për Pusta Rekën dhe vë në dyshim dhe shprehë habinë për emrin e këtij vendbanimi; “Sipas regjistrimit gjatë kohës së Komandës së lartë, në Pusta Rekëkanë qenë 1539 shtëpi shqiptarë, 638 serbë  dhe 60 romë, porkur unë kam kaluar nëpër to, kanë ekzistuar vetëm ato serbe dhe rome, pra në Pusta Rekë kanë qenë vetëm 698 shtëpi”. Mandej ; “Nuk di pse kjo trevë quhet Pusta Reka (Lumi i zbrazët) kur nuk ishte i zbrazët, as me bereqet, as me popullsi: në të kundërtën, i banuar në mënyrë tëdendurdhe me drithëra që e bëjnë trevë të e pasur. Por, nëse më parë  nga padrejtësia është quajtur ashtu, tash edhe për nga drejtësia, edhe për nga vërtetësia  Pusta Reka, ashtu e zbrazët, sado që duhet shumë vjet derisa të mos mbetet e zbrazët dhe të popullohet;mund të mendohet që edhe Gollaku i tërë të popullohet.

Në vazhdim Rakiq jep detale për objektet e banimit: “Në Toplicë, Llap dhe Pusta Rekë shtëpitë janë të ndërtuara me çatmë,në Gollak me dërrasa, ndërsa ato  të serbëve janë kasolla të mbuluara me kashtë. Shqiptari është korpulent, i fortë dhe i racës së bukur. Ai është edhe më i pastër, po ashtu sikurse  gruajadhe fëmijët e tij.Gjithherë, rrobat i ka të pastërta dhe peshqirin e pastër rreth kokës’.

Rakiq, pa i kursyer serbet dhe pa ngurim, përshkruan karakterin e shqiptarëve: “Ai (shqiptari) është mikpritës: në rrugë nëpër këto treva, vetëm shtëpitë e shqiptarëve i hapnin dyert për mua dhe më ofronin bukë, djathë dhe cicvara (ushqim i përgatitur me qumësht, djathë dhe miell), me atë që kishin. Në të kundërtën, në Prekopelicë (fshat i madh serb në Pusta Rekë), ku kisha rënë për tokë nga uria dhe lodhja, nuk kam mundur as në shtëpinë e kryeplakut, madje me pagesë, e lëre më pa pagesë, të marrë  një copë bukë dhe djathë. Kjomë ka ndodhur edhe  në Bojnik”.

Më tej, autori bënë krahasimin në mes shqiptarëve dhe serbëve për nga pamja; ”Por, arsyeja  pse shqiptari është pa asnjë mëdyshje më shtatlartë,  jo vetëm nga serbët  në Serbinë e re (Arnautllak), por edhe nga ne, në Serbinë e vjetër, ështëpërshkak se ai kurrë nuk ka pi verë e as raki. Të rrallë janë ata, të cilët ngrehin ndonjë kafe. Ndërsa, besën e shqiptarit as që  duhet përmendur”.

Duke folur për traditat, Rakiq ka shtuar:

“Është me rëndësi se shqiptarët janë të vetmit që kanë traditën e së kaluarës së këtyre vendeve, për kishat dhe muret e vjetra. Ata i dijnë të gjitha rrugët, të gjitha kodrat  e malet afër tyre, madje edhe ato që cilat janë edhe larg vendbanimeve të tyre. Serbët dinë vetëm për  trevën e afërt të tyre, shpesh nuk dijnë gjë as për rrethinën e tyre. Hanxhiu në Podujevë jeton njëzet vjet në Llap, nuk din si quhet asnjë majë malore, të cilat i shikon për çdo ditë rreth e përqark Llapit. Me shkuarjen e shqiptarëve nga këto treva,  ne jemi privuar  nga njohuritë  aq të çmueshme për këto vende”.

Share

Share

Nga Frank Shkreli

Në Republikën Çeke, në disa vende europiane dhe këtu në Shtetet e Bashkuara u shënua këtë javë — më 5 tetor — 80-vjetori i lindjes së ish-disidentit dhe ish-presidentit të fundit të Çekosllovakisë dhe presidentit të parë të Republikës Çeke post-komuniste, Vaclav Havel.  Pas largimit nga detyra e presdientit, Havel ia kushtoi jetën promovimit të të drejtave të njeriut anë e mbanë botës. 

Në Shtetet e Bashkuara u organizuan me këtë rast ceremoni përkujtimore në New York, në Washington, në Florida dhe në shtete të tjera me rastin e 80-vjetorit të lindjes së disidentit të famëshëm anti-komunist, i

Pas takimit që kishte zhvilluar Presidentin Xhorxh Bush në Shtëpinë e Bardhë, ku i kishte folur atij mbi rolin e rëndësishëm të transmetimeve të Zërit të Amerikës në luftën për t’u çliruar nga këthetrat e komunizmit anë e mbanë Evropës Lindore, Zoti Havel ishte nisur për në një vizitë personale që kishte kërkuar të bënte tek kryeqendra e Zërit të Amerikës.   Me të ardhur në ndërtesën e VOA-s, Zoti Havel u përshëndet me drejtorin e përgjithshëm të asja kohe, Riçard Karlson dhe me zyrtarë të tjerë, por mezi priste të takohej me staffin çekosllovak, ku pata fatin të isha edhe unë i pranishëm si këshilltar i programeve drejtuar Evropës Lindore.  Haveli na habiti të gjithëve kur filloi të thërriste emërat e folësve dhe të gazetarëve çekosllovakë, përfshirë edhe ata që përdornin pseudonime, të cilët i kishte dëgjuar rregullisht nepërmjet valëve të Zërit të Amerikës.  Megjithëse nuk njiheshin me njëri tjetërin, takimi i Zotit Havel me stafin Çekosllovak të Zërit të Amerikës u këthye me të vërtetë në një takim tepër emocional për të gjithë.   Natyrisht, si disident kundër regjimit komunist, regjim të cilin ai e kishte cilësuar si, “absurdistan”, Havel-i jo vetëm besonte por ishte ndër mbështetsit më të rreptë të lirisë së fjalës dhe të shtypit si edhe promovues i vendosur i rolit të rëndësishëm që media duhet të luaj në një shoqëri demokratike.  

 Pasi kishte qenë dëgjues i rregulltë i Zërit të Amerikës gjatë luftës së ftohtë, ai ishte njëri prej përkrahsëve më të zellshëm të transmetimeve ndërkombëtare, sidomos atyre amerikane.  Duke iu drejtuar stafit të Zërit të Amerikës gjatë asaj vizite më 1990, Zoti Havel tha, “Ju të Zërit të Amerikës na keni informuar të vërtetën, jo vetëm mbi ngjarjet anë e mbanë botës, por edhe mbi ato që po ndodhnin në vendin tonë dhe në këtë mënyrë ju keni ndihmuar në realizimin e revolucionit anti-komunist paqësor, për të cilin kemi pritur aq shumë kohë.’’

Kujtim nga vizita e parë e Vaclav Havel-it në kryeqëndrën e Zërit të Amerikës, Shkurt, 1990

 Vdekja e Vaclav Havel-it në vitin 2011 ishte një humbje e madhe për mbarë botën, pasi bota humbi zërin e ndërgjegjes dhe mbështetsin e fortë të të drejtave të njeriut, dhe jo vetëm në vendin e tij.  Ai fliste kundër shkeljes së të drejtave të njeriut në Rusi e në Kinë, në Kubë dhe kudo që ato të drejta abuzoheshin nga diktatorët brutalë dhe udhëheqsit autokratë.Vaclav Havel ishte gjithashtu dijeni të plotë edhe për vuajtjet e shqiptarëve nga regjimi komunist i Enver Hoxhës dhe gjatë viteve 90, aktivisht kritikoi politikën serbe të gjenocidit kundër shqiptarëve në Kosovë dhe ka qenë mbështetës i vendosur i sulmeve ajrore të NATO-s kundër Serbisë për çlirimin e Kosovës.  “Edhe më parë kam mbrojtë qëndrimin se komuniteti ndërkombëtar duhet të ndërhyjë sa më parë për të mbrojtur jetën e njerëzve nga arbitrariteti i shtetit”, ka thënë Vaclav Havel, në lidhje me sulmet ajrore të NATO-s kundër regjimit kriminel të Sllobodan Millosheviçit të Serbisë. 

 Në këtë 80-vjetor të lindjes së Vaclav Havel-it është me vend të kujtojmë se kauza e lirisë për të cilën ai luftoi gjithë jetën, më në fund triumfoi.   Por siç tha edhe gjatë ceremonive në New York me rastin e 80-vjetorit të lindjes së Vaclav Havelit, Kryetari Dhomës së Deputetëve të Republikës Çeke, Jan Hamacek gjithnjë, “Ekziston nevoja për të kujtuar trashëgiminë e tij sepse sot bota nuk është hiç e sigurt dhe se liritë dhe të drejtat e njeriut nuk janë ende aspak të garantuara për të gjithë.”  Megjithkëtë, në këtë 8-vjetor të lidnjes së tij, mund të konstatohte se bota në përgjithsi është sot më mirë, falë sakrificës dhe kontributit të Vaclav Havelit në mbështetje të dinjitetit njerëzor dhe të lirive bazë për çdo individ dhe në çdo vend.  Pa dyshim se trashëgimia e tij –për të cilën foli kryetari i Dhomës së Deputetëve të Republikës Çeke — do të përjetësohet nga shembulli dhe vendosmëria e tij i cili gjithë jetën punoi dhe veproi për të mirën e përbashkët të njerëzimit dhe i cili, nepërmjet revolucionit moral, i tregoi njerëzimit fuqinë e popullit për të ndryshuar botën.  Ai, sipas ish-Sekretares Amerikane të Shtetit, Madeleine Albright gjithashtu me origjinë çeke dhe mbështetse e fortë e të drejtave të shqiptarëve — gjë që ajo e provoi gjatë luftës për çlirimin e Kosovës — ka thënë mbi trashëgimisë morale dhe politike të Vaclav Havelit se me veprimtarinë e tij, “Ai ka treguar se një vend i vogël mund të ndryshojë shumë gjëra kur ka udhëheqsin e duhur me parime morale”.  

 Eh, po ta kishte pasur Shqipëria — si një vend i vogël që është — një udhëheqës me parimet morale të Vaclav Havel-it?

Share

Share

KULLA E KAMUNAUT, NJË KALA ILIRE, QË “DREMIT” NË HARRESË/

KULLA E KAMUNAUT, NJË KALA ILIRE, QË “DREMIT” NË HARRESË/

PËLLUMB GORICA/

Krahina e Sulovës shtrihet në jug të Shqipërisë, në këmbët e shtatores Tomorr, malit të perëndive. Thepisjet e tij thyhen në kodrat shkëmbore të Sulovës. Ajo shquhet për pasuritë e pashtershme kulturore, arkeologjike nëntokësore, dhe mbitokësore, që nga thellësia e kohërave antike me dëshmi si Kulla e Kamunaut, kalaja e Irmajt, qyteti antik i Kodrionit, nëndega jugore e rrugës Egnatia, Kalaja e Qafës, Bazilika dhe vendbanimi mesjetar i Klosit etj. Në rrjedhën e përzier të shekujve një pjesë e tyre deri në ditët e sotme janë shkatërruar, ose janë duke u zhdukur plotësisht. Kjo mjegull e bën të vështirë qartësinë e ndërtimeve dhe rëndësinë e tyre, por që përbëjnë një material me mjaft interes njohës për historinë tonë antike. Ndaj të evidentohen më shumë vlerat e humbura ose pak të njohura të kësaj krahine me pasuritë tepër të rralla, edhe atyre që nuk kanë mundur t’i rezistojnë kohërave të egërsuara nëpër shekuj, të cilat kanë vepruar barbarisht, duke larguar pluhurin e rënë mbi to. Së toku me objektetet e lashta, edhe legjendat e misteret e tyre që gëlojnë anëkënd, duhen  zbardhur e zbuluar në zhbirimet e thënieve dhe konkluzioneve shkencore për historinë, që na bën të ndihemi pse jo edhe krenarë. Të dhënat historike janë baza kryesore, sepse pa to historia nuk ekziston. Një prej dëshmive më interesante në këtë krahinë,  Kulla e Kamunaut, një kala ilire, si vendbanimi më i hershëm në Sulovë, që “dremit” prej shekujsh, e lënë në harresë, mund të mbetet zgjuar në çdo kohë

Kulla e Kamunaut i kalon një nga një shekujt, dhe është një copëz e historisë sonë të lashtë ilire. Sa interesante për vlerat do të ishte për kureshtarët me kërshëri jo të zakontë për të mësuar rreth saj. Materiali i pasur arkeologjik  zbuluar nga arkeologë dhe specialistë të fushave përkatëse u jep mundësinë atyre, që ndërmjet kërkimit dhe hulumtimit të fakteve të përftojnë argumente të sakta, edhe për zanafillën e kësaj kalaje ilire. Kjo kullë është e kohës antike, por emri i saj i hershëm endet në heshtjen e harruar të shekujve.

Kuptimin e sotëm të emrit të Kullës së Kamunaut disa studiues e nxjerrin nga bullgarishtja: Kulla e gurit; Kulla e Shkëmbit, dhe në disa raste e quajnë Kulla e Petras. Në përgjithësi toponimia e kësaj krahine, si gjithë krahinat rrotull saj, kërkon shpjegime më të studiuara, sepse dyndjet shekullore të ardhacakëve me forcën e vendimeve zyrtare të pushtetit ushtarak e administrative vendosën emërtimet e tyre. Kjo forcon mendimin e mësipërm se prirja e tyre ishte tjetërsimi i emërtesave të toponimeve. Një pjesë mjaft e madhe u ndërruan me pagëzime sllave. Ndaj duhet ndjekur edhe linja e emërtimeve popullore për t’ju afruar të vërtetës. Pa hyrë në shpjegime më të thella etimiologjike të fjalës, ky emërvend ka diçka interesante. Me ndryshimet fonetike është toponimi Kulë, që prej saj e merr emrin edhe kodra, qafa, rruga këmbësore që kalon aty afër.  Por edhe moria e toponimeve të tjera  rrotull saj, të cilat padyshim mbartin histori, të mbetur në kujtesën e kohës si: Kalaj, Mertelena, Gjimolla, Zhavur, Lumarake, Vilëza, Guri i Bletës, Shorra, Qyraze, Murza, Bokafet, Muzga, Gjeduda, Dardalush, Gomrri, Dardalilaj etj.

Kodra ku ndodhet Kulla e Kamuaut shfaqet si piramidë, tipike zotëruese dhe majë të sheshtë, si një kështjellë natyrore e përshtatshme për t’u mbrojtur nga çdo rrezik, ndonëse lartësia e saj nuk i kalon të 500 m. Ndërtimi i Kullës së Kamunaut në këtë pozitë të lartësuar ka edhe një veçori orientuese. Kjo kodër ka disa taraca të valëzuara, që përfundojnë qindra metra më poshtë atje ku derdhet një lumë i vogël.Bashkëlidhje me të qëndron vargu shkëmbor i lartësive të Sulovës, të cilat njihen Gorica, me hamendësime të ndonjë prirje tronditjesh gjeologjike të ndodhura në kohëra tepër të hershme, që nuk i kalojnë  811m. Ato të shtrira në kufijtë lindor të luginës së Devollit me një pozicion dominues, dhe që shërbejnë si fortesa natyrore, sot të zhveshura nga vegjetacioni, por se nuk ka qënë kështu, të mbuluar nga drurë shekullorë lisi sa nuk dukej rrezja e diellit kur kaloje. Mjafton të qëndrosh pak çaste aty e të vështrosh gjithë këto peisazhe, që të sjellin kënaqësi, e mburr panoramën, ajrin e pastër, qetësinë paqsore të luginës së Devollit, dikur në lashtësi një fushë  moçalore dhe një rrugëkalim udhëtarësh e ushtrish. Por nga lartësia e saj ke në pëllëmbë të dorës një vijimësi fushash, kodrash, malesh, qytetesh e krahinash të tjera. Kushdo mund të pyes: Këto bukuri që ka krijuar natyra – sa të zot jemi ne t’i ruajmë. Sepse konfiguracioni i saj po pëson ndryshime si pasojë e zhveshjes nga drurët dhe gërryerjet që i bëhen materialeve të gurta.

Këto pamje shkëmbore kanë një konfiguracion interesant me thepisje, rrjedha uji që derdhen në lumin Devoll, dhe shpella. Ato kanë disa dukuri ku shpesh hyrjet janë të vogla, por edhe të thelluara në ndarje, ndërsa brenda tyre zgjerohen me përmasa të tilla, aq sa mund të strehohen disa njerëz dhe kafshë. Shpellat të afrojnë interes njohës për tregimet mitologjike fatlena të mjekëve apo priftërinjve, që i shfrytëzonin për peligrinët, të cilët vinin për të kërkuar zgjidhje  për ëndrrat e shqetësimet e njerëzve të tyre. Ishin priftërinjtë e Dodonës që quheshin Selloi, të cilët janë përshkruar nga Homeri si njerëz që jetonin shpellave e flinin shtrirë në tokë, dhe që vepronin sipas një riti të lashtë pagan, duke lexuar kraharorin e shpendëve e shpatullat e kafshëve. Tek qasja në brendësi të shpellave  ke një ndjesi të frikshme nga historitë e treguara. Aty nuk shquan shenja jete, se ndoshta koha mund t’i ketë zhdukur, por legjendat e thurura me mistikën e tyre tregojnë për gjurmë të Dodonës pellazgjike. Për këto shpella nuk është bërë asnjë studim, e që duhet një shtysë e studiuesve spelologë të hulumtojnë, për të vërtetuar rreth legjendave të lashta.

Shpalosja interesante e natyrës së kësaj krahine e kanë bërë që të preferohet në periudhat më të lashta për të ndërtuar  kala të fortifikuara.

E pamundur të shprehemi më shumë për shtrirjen, megjithëse në një terren të mbuluara nga ferrat, shkurret e barishtet, Kulla e Kamunaut shfaqet në grumbuj gurësh të shpërndarë dhe fragmente qeramike. Përpara këtyre tabllove që të kujtojnë një shkatërrim sikur ka rënë tërmet e ka rrafshuar gjithçka, shpirti të proteston e të revoltohet.Veç ndjen emocion për lashtësinë e saj që është lënë në harresë për t’u kthyer në gërmadhë. Tashmë gjithçka që ka mbetur prej kësaj kulle antike, është si një turrë rrënojash rrafsh me tokën, duke mos të dhënë si duhet idenë se çfarë ka qënë, ndaj duhet një forcë e madhe perceptimi e përfytyrimi për të hedhur dritë, që dikur këtu ka qënë një kala ilire, e një periudhe të hershme historike. Ne, me një ekip televizioni ku realizuam një dokumentar historik hodhëm sytë përreth për të gjetur më shumë se këto rrënoja e të bënim që të flisnin. Mbeturinat e gurëve rrënojë të shpërndarë mbi majën e kodrës dhe në pjerrësinë e saj, që mund të jenë të shkatërruara në kohëra, e vërtetojnë faktin që kemi të bëjmë me një fortifikim antik. Muret në ca fragmente të degraduara, të punuar thjesht me gur nga shtresat shkëmbore deri vonë kanë qënë të plota, por më pas janë marrë nga banorët e zonës për ndërtime të ndryshme. Një fakt domethënës është se aty herë pas here janë gjetur objekte arkeologjike gjatë gërmimeve të bëra nga banorët, dhe pak fragmente qeramike e enë shtëpiake, që kanë vlera të veçanta. Pak metra larg saj gjatë punimeve për hapjen e një rruge është zbuluar një ujësjellës me materiale qeramike. Le të sjellim këtu dëshminë e zbuluar vitet e fundit, një plumbçe qemamike që paraqet interes si gjetje në gjëndje të mirë, e cila mbart vlera të veçanta, dhe që të ngacmon kureshtjen për të gërmuar më shumë.

Nisur nga këto fakte të pakundërshtueshme, pozicionin e përzgjedhur, mënyrën e ndërtimit, ku duhen hedhur gjykime mbi teknikën e ndërtimit, (gjurmët që ruan sot nuk janë të mjaftueshme për të gjykuar rreth arkitekturës), ne gjejmë elementë që e përcaktojnë qartë datimin e saj, edhe pse rete e zeza të së kaluarës e kanë errësuar atë. Me të drejtën e njohjes dinjitoze të historisë ndërmjet objekteve arkeologjike të krahinës së  Sulovës e më gjerë, kërkimet e studiuesëve mendoj se duhen shtrirë më tej. Sepse, gjithësesi dhe gjithëherë ajo është brumi, sidomos për brezat e ardhshëm, që herët a vonë në të tatëpjetat historike sado të dhimbshme të jenë, janë dëshmia më e mirë.

Cila është historia e kësaj kalaje dhe të dhënat arkeologjike për të? Sipas hulumtimeve të arkeologëve e studiuesëve të historisë, koha dhe roli që ka patur ky objekt arkeologjik në këtë pozitë gjeografike, i përket një kulle vrojtimi të fortifikuar, të ndërtuar në shekullin e IV (para erës sonë). Është me vend që t’i referohemi atyre se kjo kala antike është shfaqur në burimet antike si kullë dominuese, e cila kontrollonte një degë jugore të rrugës Egnatia, që vinte nga Ultësira bregdetare,  Apollonia. Ajo zinte një vend kyç në këtë rrugëkalim, dhe ‘‘është ndërtuar në vitet 1000-400, të mijë vjeçarit të dytë para erës sonë’’.Shyqyri Demiri në botimin “Histori e shkutër e trevës së Elbasanit”, faqe 10. Studiuesi, Perikli Ikonomi në shënimet e tij jepte të dhëna për ekzistencën e një qytetërimi të lashtë në këtë krahinë. Ku thekson se: “…mbi malin Gorica, gjendet një kështjellë e lashtë. Në këtë vend ka ekzistuar edhe një faltore tepër e vjetër, por që të shkosh sot atje është e pamundur.” E më tej ai shtonte se: “ Aty gjendet edhe një shkëmb me shumë dhoma në brendësi të tij dhe me një rrugë të thellë të nëndheshme që nuk dihet ku të çon. Nuk është çudi që kjo shpellë të jetë shpella e Sellopisë së Orestiadhës, ashtu siç e ka përshkruar Mollossi te libri i tij (faqe 12. kr. I)”.

Natyrisht vendbanime të tilla të fortifikuara janë ngritur në një hap më të zhvilluar të shoqërisë prehistorike. Dëshmitë gjuhësore dhe historike dëshmojnë se në antikitet me vendosjen e marrëdhënieve skllavopronare dhe me lindjen e qyteteve hapsira gjeografike e këtij territori është banuar nga fisi ilir i Dasaretëve. Në Fjalorin Enciklopedik, Tiranë 20006, faqe 145, shkruhet: “Dasaretët fis i madh ilir, banorë të krahinës Dasaretia, që shtrihej nga pjesa perëndimore e liqenit të Ohrit, në fushën e Korçës, krahinën e Kolonjës, Devoll në Gorë, Opar, Mokërr, e deri në Berat”. Kulla e Kamunaut përmendet shpesh herë thjesht si një qëndër e fortifikuar nga shumë studius të gjuhësisë, arkeologjisë dhe historisë si Eqerem Çabej, Hsan Ceka, Aleks Buda, Gjerak Karaiskaj, Skënder Anamali, Myzafer Korkuti, Shyqyri Demiri, Neritan Ceka etj. Ajo është vizituar nga ata disa herë, por nuk i është nënshtruar thuajse aspak gërmimeve dhe studimeve të mirfillta.

Në librin ‘‘ Historia e Popullit  Shqiptar’’, faqe 79 të botuar në vitin 2000 nga Akademia e Shkencave të Shqipërisë është shkruar se “… nevoja e mbrojtjes dhe e tregëtisë bën që të lindin në rrugën e komunikacionit edhe një varg vendbanimesh të vogla, të fortifikuara me funksione ushtarake e administrative, të tilla mund të konsiderohet kalaja e Xibrit në Mat, qyteza e Shamit në Kërrabë, … Kulla e Kamunaut në Sulovë, në rrugën që lidhte Ultësirën bregdetare pas Apolonisë me luginën e Devollit; të cilat gjenden pa përjashtim në të gjitha rrugët e dorës së dytë që përshkruanin truallin e vendit tonë.’’

Studiusi i arkeologjisë, Gjerak Karaiskaj në librin e tij “5000 vjet fortifikime”  shkruan se: “Vendbanimi i fortifikuar ishte më karakteristik i Ilirëve”.

Edhe arkeologu Neritan Ceka në “Gjurmime arkeologjike në krahinën e Elbasanit”, faqe 110 shkruan se: “Kulla e Kamunaut ishte qëndër e fortifikuar e ngritur mbi një kodër zotëruese të luginës së Devollit në shekullin e IV (para erës sonë)”. Mendohet sipas arkeologëve se ajo mund të jetë shkatërruar në vitin168 para krishtit me rënien e shtetit Ilir kur romakët u bënë zotër të vendit (si pasojë e luftrave iliro-romake). Në ndihmë na vijnë autorët e lashtësisë. Straboni(63 p.e.s. – 19 e.s.), bën fjalë për një Iliri shumë të banuar me shumë ndërtesa dhe popullsi, gjë që në kohën e tij çdo gjë ishte shkatërruar.

Duke menduar përpara kësaj kalaje ilire pezmatohesh dhe ndihesh fajtor që s’ke mundur të bësh asgjë, si gjithë banorët e krahinës së Sulovës për të shpëtuar shkatërrimin e mëtejshëm të saj. Erozionet shekullore, siç u theksua më lart, e kanë mbuluar historinë e kësaj fortese ashtu si harresa që gradualisht po e humb këtë objekt të lashtë arkeologjik, dhe ndoshta pas disa kohësh ai do të shëndërrohet në asgjë. Ajo është një shuplakë që ne i japim me dorën tonë historisë antike. Shkatërrimi i saj ka filluar herët. Invazionet e inkursionet shumta të barbarëve, të gotëve, hunëve, etj dhe luftrat e pushtuesëve të mëvonshëm kanë bërë të tyret, duke shkatërruar e shkretuar çdo gjë që nga tempuj e monumentet, kur kalonin në qytete e qyteza, fortesa e kulla, por nuk ka më keq kur është vënë dorë mbi to nga vetë ne shqiptarët: duke ua marrë gurët për ndërtime, apo duke gëmuar fshehurazi e u vënë minat, për të gjetur ar e monedha antike. Institucionet akademike i ka kapluar një heshtje e patolërueshme dhe vrastare. Ata nuk bëjnë asgjë tjetër vetëm lehtësojnë arsyen e tyre të argumentimit të mbërthyer e jo mirëbesues, se janë me qindra kala e vende historike që kërkojnë mbrojtje e studime. Por, edhe për Kullën ilire të Kamunaut është detyrë e tyre që të tregojnë vëmëndje, dhe ta vlersojnë këtë pasuri historike, që hedh dritë mbi jetën e lashtë dhe kulturën e kësaj krahine në periudhat e hershme të ekzistencës së saj. Prandaj, për të gjitha pak a shumë kërkohet t’i përvishen punëve të mira studiuesit, restauratorët, pushtetarët për të shpëtuar atë çka ka mbetur nga ajo, dhe duke bërë gërmime për të zbuluar thesaret e për të plotësuar më mirë boshllëqet që ka për këtë objekt arkeologjik. Historia jonë ka ende nevojë për rishfletime, gërmime, studime se ndryshe brezat do të na gjykojnë për shkatërrimet dhe heshtjen.

– Ndalohet kopjimi i plotë apo i pjesshëm pa lejen e autorit.

Share

Share

Çfarë është Albania e Kaukazit, mos do ti shërbej tezës  sllave duke mohuar prejardhjen tonë?/

Share

Share

Nga Aurenc Bebja, Francë/

Shkrimi në gjuhën frënge i gjeografit Charles Rabot « Numërimi i popullsisë që flet shqip, frengjisht, greqisht, sllovenisht dhe gjermanisht në mbretërinë e Italisë », 1903 – i mbështetur po ashtu në punën e M. H. Raseri, të publikuar në vitin 1902 në « Bulletin international de l’Institut de la statistique », Romë – na sjell disa të dhëna interesante mbi komunitetin shqiptar (arbëresh).Numërimi është kryer me 10 shkurt të 1901 (40 vite më vonë se censusi i 1861), i cili klasifikon popullsitë sipas gjuhës që përdornin në jetën e përditshme.

Sipas këtij censusi, 252 600 banorë ose 58 208 familje, të cilat banonin në 178 komuna, nuk përdornin italishten si gjuhë komunikimi. Si rrjedhim, komuniteti shqiptar renditej i pari, i ndjekur nga francezët, grekët, sllovenët, gjermanët dhe katalanasit.Gjuha shqipe flitej në 21 564 familje ose prej 90 000 individësh të shpërndarë gjeografikisht në 47 komuna të Italisë jugore dhe të Siçilisë.

Në distriktin e Cozenca-s, në Kalabri, shqiptarët formonin një grup të konsoliduar. Jetonin aty 9 251 familje (pothuajse 39 000 individë) të vendosur në qytezat e :

Castrovillar : 5 253 familje në 16 komuna

Rossano-s : 2 053 familje në 5 komuna

Cosenza-s : 1 569 familje në 4 komuna

Paola-s : 484 familje në një komunë

Në 17 prej 26 komunave të distriktit të Cosenza-s, shqiptarët përbënin 2/3 ose të gjithë popullsinë e këtyre zonave lokale.

Ndërsa në distriktin e Catanzaro-s, i cili ndodhet në Kalabrinë veriore, jetonin 1 543 familje që flisnin shqip, ose pothuajse 6 570 individë të shpërndarë në 6 komuna (tre në qytezat e Catanzaro-s, dy në Cotrone dhe një në Nicastro).

Pra në Kalabri formohej komuniteti më i madh i popullsisë që fliste shqip në Itali. Gjithsesi kishte komunitete shqiptare të izoluara gjeografikisht në disa provinca të tjera jugore, si për shembull : 55 familje në Abruzzes, 2 121 në Molise, 886 në Campanie, 2 530 në Basilicate dhe 3 290 në Siçili.

Këto 8 882 familje banonin në 27 komuna, ndër të cilat 14 ishin të tëra ose pothuajse të tëra shqiptare, ndërsa 13 të përziera, ku dominonte gjuha italiane.

« Këta shiptarë kanë emigruar në Itali në shekullin XV dhe XVI ». Kuptohet se autori e ka fjalën për arbëreshët. Ai shton se që nga ajo kohë, shqiptarët kanë ruajtur me devotshmëri, jo vetëm gjuhën e tyre, por edhe traditat, këngët e tyre kombëtare, madje edhe kostumet, siç e kanë konstatuar dhe vetë turistët, të cilët kanë vizituar fshatin e bukur shqiptar të Piana dei Greci, i cili ndodhet në hyrje të Palermos.Sipas numërimit të vitit 1861, në Itali jetonin 55 443 shqiptarë. Sipas autorit, mendohet se ky numërim nuk është realizuar i tëri, prandaj në vitin 1901 numri i shqiptarëve del më i lartë. Në tjetër faktor shpjegues është dhe shkalla e lartë e fertilitetit tek popullsia shqiptare.

* Aurenc Bebja, Blogu © Dars (Klos), Mat – Albania : http://www.darsiani.com

Share

Share

-Organizuar nga Instituti Albanologjik i Prishtinës, po mbahet  sesioni shkencor “Arbëneshët e Zarës, Historia dhe Etnokultura e tyre”/

PRISHTINË, 10 Tetor 2016-Gazeta DIELLI-B.Jashari/ Në Institutin Albanologjik të Prishtinës, po mbahet sot sesioni shkencor “Arbëneshët e Zarës, historia dhe etnokultura e tyre”, i cili hapet me një pikë muzikore nga krijimtaria e Pavle Deshpalit dhe fjalën drejtorit, Hysen Matoshit.

“Ndonëse një komunitet i paktë në numër dhe pothuajse pa asnjë mundësi të kontakteve institucionale me trungun amë, Arbëreshët e Zarës do të dëshmonin se rrënjët e tyre kulturore nuk do të tretnin lehtë, se ata do të dinin t’i zhvillonin ato edhe në rrethana të reja. Po përmend në këtë fjalë të hapjes vetëm disa nga kontributet e çmueshme të tyre. Kështu, bie fjala, epi kombëtar ‘Lahuta e Malcis’ nisi botimin e saj në këtë ngulim shqiptar, drama e parë shqipe në ish-Jugosllavi u shkrua nga arbëreshi Josip Rela, pastaj ishte Aleksandër Stipqeviçi me ndihmesën e tij emblematike për studimet e gjenezës ilire të shqiptarëve”, tha Matoshi.

“Abreshët e Zarës janë një bashkësi historike, tradicionale, të cilët i karakterizon kontributi i tyre i madh në kulturën kroate, nëpërmjet personaliteteve të mëdha të kulturës, në fusha të ndryshme të saj, prej Deshpalit dhe kontributi i tij në muzikë e deri te kontributi i tyre në politikë”, theksoi ambasadorja e Republikës së Kroacisë në Kosovë, Marija Kapetanović.

Më pas në axhendë është hapja e ekspozitës “Vepra të arbëneshëve dhe për arbëneshët” (përgatitur nga Nuridin Ahmeti).

Kumtesat e tyre do t’i  prezantojnë 17 studiues shqiptarë: Sadri Fetiu, Kultura tradicionale e arbëneshëve të Zarës; Zeqirja Neziri, Arbëreshët e Zarës përgjatë shekullit XIX; Gjovalin Shkurtaj, Vlerat dialektologjike të së folmes së arbëneshëve të Zarës; Qemal Murati, Vëzhgime leksiko-semantike në Fjalorin e arbëneshëve të Zarës; Mustafa Ibrahimi, veçori  etnolinguistike  në fjalorin e të folmes së arbëneshëve të Zarës të Kruno Kërstiçit; Ismet Osmani, Fjalori i Kruno Kërstiqit; Naser Ferri, Aleksandër Stipqeviç, studiues dhe promovues i kulturës iliro-shqiptare;  Memli Krasniqi, Roli i Josip Gjergjës në marrëdhëniet shqiptaro-jugosllave; Isak Shema, Arbëneshët e Zarës dhe identiteti i tyre në letërsi; Hysen Matoshi, Vepra letrare e Shime Deshpalit; Lulëzim Lajçi, Vështrim mbi diasporën shqiptare në mesjetë; Bardhosh Gaqe, Tradita dhe kultura arbëreshëve të Zarës në Kroaci në vështrimin e dijetarit Aleksandër Stipqeviç; Adem Zejnullahu, Lirika popullore e arbëreshëve të Zarës; Leontina Gega-Musa, Format e shkurtra të folklorit arbënesh; Fitim Çaushi, Ngjashmëri rituale dhe artistike midis arbëneshëve të Zarës dhe të “qarës me ligje” në Labëri;  Bashkim Lajçi, Besimet popullore të arbneshëve të Zarës; Sylejman Morina, Arbëneshët e Zarës sot.

Do vijohet me diskutime, ndërsa fjalën e mbylljes do e mbajë Memli Krasniqi, shef i Degës së Historisë.

Share

Share

Nga Vangjel SIMAKU /

Dikur e njihnin të gjithë. Sot pak njerëz në Korçë e jashtë saj dinë   për të.Ai ishte një nga filantropët më të mëdhenj që ka nxjerrë kombi shqiptar,  shëmbull që duhet ndjekur edhe sot nga kushdo.Ishte bamirësi që i dhuroi Korçës, qytetit më të kulturuar të Shqipërisë: bibliotekën , kinemanë, liceun, spitalin dhe jetimoren. Filantropi që shpëtoi nga vdekja e sigurt me dhjetra njerëz, por nuk shpëtoi dot vetveten prej saj. Ishte ai që pergatiti pajën e shumë familjeve të vobekta korçare dhe fitoi dashurinë e simpatinë e mijëra zemrave. Por sistemi i kuq monstruoz , u soll egërsisht me familjen Turtulli.  Kur varrezat e Korçës u zhvendosen nga kisha e Shën Mërisë, u prish në mënyrë barbare varri monumental i kësaj familje të shquar dhe eshtrat e Filantropit të Madh nuk dihet ku perfunduan. Urrejtja patologjike e Enver Hoxhës ndaj kësaj familje,  bëri që një nga filantropistët më të njohur e të mëdhenj në Ballkan e më gjerë,  Thoma Turtulli – të mos ketë sot as varr.

Thoma Turtulli ishte me origjinë nga Vithkuqi,  dikur një qytet i madh  me shumë lagje, kisha e shkolla, që rivalizonte për nga përparimi vetë Voskopojen. Por njësoj,  si Voskopoja dhe Vithkuqi u dogjën dhe u grabitën  tre herë. Zjarrvënësit ishin po të njëjtët.

Familja Turtulli u zhvendos në Korçë dhe  bëhet një prej famijeve më të njohura tregetare të kohës. Thoma Turtulli e kompania e tij zhvillonte tregëti me Durresin , Shkodrën, Tiranën, por edhe me Selanikun, Manastirin e Stambollin .

Shumë shpejt ai iu përkushtua punëve të mëdha filantropike, për ta bërë Korçën , shëmbull të një qyteti europian .

Kështu në qytetin e Korçës më 25 dhjetor 1927-ë, çeli dyert kinemaja “Majestic” , një La Scala e vogël në zemër të qytetit. Kjo kinema e bukur u ngrit nga Kompania Anonime Shqiptare ” Cinemato ” , e krijuar prej Thoma Turtullit e miqëve të tij.

Ai i dhuroi qytetit arsimdashës të Korçes, bibliotekën, duke parë etjen e madhe për dije të korçarëve. Në qytetin tonë e rreth tij, ekzistonin shumë libra nga bibliotekat e dikurshme të Voskopojës ,Vithkuqit e vetë Korçës si dhe të sjella dhe nga shoqëria ” Vatra ” e SHBA-ës. Kështu që biblioteka e bukur e Korçës, e inauguruar më 1930-ën, numuronte rreth 30000-ë libra, asaj kohe .

Korçës së kulturës biri dhe filantropi i madh, Thoma Turtulli i dhuroi edhe, liceun këtë vatër dije,  brenda e jashtë Shqipërisë.

Kurse spitali i qytetit u inaugurua me 1934-ë.

Pas përfundimit të tij bashkëshortja e Thoma Turtullit, Athinaja,  i dhuroi shtetit 40.000 franga ari për ndërtimin e shkollës industriale. Mbreti Zog e dekoroi zonjën Athina Turtulli me ” Urdhërin e Skënderbeut “.

Thuhet se Thoma Turtulli ndiqte vete punimet për ndërtimin e spitalit dhe atje u sëmur nga bronkopneumonia. Me gjithë  përpjekjet e jashtëzakonshme të mbretit Zog, i cili solli enkas nga Selaniku mjekët më të mirë, ai nuk shpëtoi dot.

Veprat e këtij bamirësi të madh edhe sot shkëlqejnë në Korçën tonë dhe janë shprehje e frymës evropiane që mbolli në këtë qytet,  Thoma Turtulli e filantropë të tjerë me emër.

Share

Share

Nga Fritz RADOVANI/

13 TETOR 1943: ORA 13.13’/

503 –TË VRAMË NË TIRANË…/

• Populli Shqiptar asnjëherë nuk ka kenë agresor, as pushtues i një pëllambë toke të shteteve fqinjë. Ai nuk asht angazhue në asnjë blok gjatë Luftës së Dytë Botnore, madje asht shteti i parë që u pushtue nga Italia fashiste më 7 prill 1939.
• Nuk duhet harrue se ngjarja e 13 Tetorit 1943 asht masakra ma e përgjakshme e bame mbi Popullin e pambrojtun Shqiptar gjatë gjithë Luftës së Dytë Botnore.

Atëherë, pse na bombarduen dhe mbasi na gjakosën… edhe heshtën?

Nexhmije Hoxha i ka deklarue Rudina Xhungës në 1998: “Atë e bënë Aleatët. Ne nuk kishim sesi të ngrinim zërin përderisa né ishim të lidhur me Aleatët, ata e bënë!..”

• Aleatët ishin të lidhun me komunistët shqiptarë, bombardojnë e vrasin vetëm me ushtrue terror mbi popullsinë e pafajshme për me e nënshtrue até!

• Vazhdojmë me dokumenta të botueme:
• Lexoni tek libri “I dashur Stalin…” Letërkëmbimi i plotë i Fraklin D. Ruzveltit dhe Josif V. Stalinit. Radaktuar dhe pajisur me shpjegime nga Susan Butler,

Parathënia nga Arthur Schlesinger, Jr.

Përkthye nga Olgerta Visi, Shtypur nga “KRISTALINA-KH”, Tiranë 2006. 

• Faqe 240:

“Ruzvelti  – 134 –  

12 Tetor 1943

Mesazh personal për mareshal Stalinin

Badolio do t’i shpallë luftë Gjermanisë me 13 tetor.

Bazuar në marrëveshjet e traktatit të mëparshëm, Aleatët do të sigurojnë ndihmë ajrore dhe detare në Azore.                      RUZVELT   

• “Stalini – 135 –

14 tetor 1943

Stalini, drejtuar Ruzveltit

Mora mesazhin tuaj të datës 13 tetor. Ju falënderoj për informacionin e vënë nën dispozicionin tim. U uroj forcave të armatosura të Shteteve të Bashkuara dhe Britanisë së Madhe suksese të mëtejshme.” 

• Faqe 360:

Çërçill shkon në Moskë tek Stalini. Me të mërritur në Moskë në mbremje të po asaj dite (10 tetor 1944), i propozoi Stalinit të ndanin Ballkanin si më poshtë:

“Lè të zgjidhim përfundimisht problemet tona në Ballkan. Armatat tuaja ndodhën në Bullgari… Lè të lidhim marrëveshje midis nesh – Britanisë dhe BS-së.

Si do të gjykonit, do të ishit të kënaqur sikur të kishit nën kontroll 90 për qind të Rumanisë, ndërsa né 90 për qind të Greqisë dhe, Jugosllavia të ndahej përgjysëm?”…

Më pas sipas pohimeve të Çërçillit,

• “Stalini mori shkumsin me ngjyrë blu dhe bëri një shenjë V miratimi mbi planin e paraqitur. Gjithçka ishte zgjidhur sa hap e mbyll sytë, më shpejt se të ulesh e të ngrihësh.”             

• Faqe 399: “ Jalta.

6 shkurt 1945.

I dashur mareshali Stalin,

…Jam i vendosur të ndërmarr çdo masë të mundshme që marrëdheniet mes Shteteve të Bashkuara dhe Bashkimit Sovjetik të mos cenohen aspak. Sigurisht që pikëpamje të ndryshme do të ketë, por do të gjejmë gjithmonë gjuhën e përbashkët dhe një mënyrë për të sheshuar mospajtimet…

• Sinqerisht i juaji FRANKLIN D. RUZVELT”

***

■Për mos me ndikue lexuesin e këtij materiali me mendimet e mija në lidhje me këto ngjarje tragjike të fatit të popujve të Botës, do të kaloj në disa dokumenta tjera shumë me rendësi, që i përkasin po kësaj periudhë historike të Luftës së Dytë Botnore.

■HENRY KISSINGER “DIPLOMACIA”, “Leximi në kancelaritë e Perëndimit, duhet të fillojë detyrimisht nga ky libër”Alan Clark, The Times.

Përkthye P. Pojani; Red. M. Raxhimi. Tiranë: Shtëpia Botuese e Lidhjes së

Shkrimtarëve, 1999. Shtypur në Shtypshkronjën LAERT Tiranë, 1999.

■Henry A. Kissinger asht betue me 22 shtator 1973 si Sekretar i pesdhjet e gjashtë i Shtetit, detyrë që e mbajti deri me 20 janar 1977. Ka marrë çmimin “Nobel” për Paqen në vitin 1973, si dhe çmime të tjera të rëndësishme të Shteteve të Bashkueme të Amerikës.

 ■Faqe 333: “Stalini futi katekizmin rigoroz të formimit të tij të hershëm fetar në interpretimet e pamëshirshme të botkuptimit bolshevik dhe e shndërroi ideologjinë në një instrument politik… Stalini ishte vërtetë një përbindsh; por në drejtimin e marrëdhenjeve ndërkombëtare ai ishte realisti më i madh – i duruar, dinak e i paepur. Risheljeja i kohës së vet… Rreptësia e Stalinit shtrihej vetëm në ideologjinë komuniste.”

 ■Faqe 337: “Fobia e Stalinit u shpreh gjerësisht në eleminimin prej tij të të gjithë kundërshtarëve poltik, të mundshëm të brendshëm dhe në vrasjen e internimin e miljona të tjerëve që e kundërshtonin atë, vetëm në fantazitë e tij.”

 ■Faqe: 339: “Rasti ishte Kongresi i XVIII i PK të BRSS, …mbledhja e parë mbas pesë vjetësh …nga 2000 delegatë, merrnin pjesë vetëm 35 nga ata të pesë viteve ma parë; 1100 të tjerë ishin arrestuar për veprimtari kundërrevolucionare; ishin likujduar 98 nga 131 anëtar të komitetit qendror, sikundër edhe tre nga pesë mareshalët e Ushtrisë së Kuqe dhe 11 zëvendëskomisarët e mbrojtjes, të gjithë komandantët ushtarakë të rajoneve dhe 75 nga 80  anëtarët e Këshillit të Lartë të Mbrojtjes.”

 ■Faqe 343: “Çdo ushtri “çlirimtare” sovjetike do të kthehej në një ushtri pushtuese.”

■Faqe 344: “Stalini, i cili e ndjente që lufta është e paevitueshme, donte përfitimet nga lufta, pa marrë pjesë në të.” 

■Faqe 370: “Çdo udhëheqës i madh ka rrugën e vet…Ruzvelti kishte krejt karakterin, energjinë e mjeshtrinë e diktatorëve dhe ishte në anën tonë.”

■Faqe 371: “Deri në raportin para Kongresit mbi Jaltën me 1945, Ruzvelti qëndronte gjithmonë më këmbë sa herë që mbante ndonjë fjalim të rëndësishëm. Duke qenë se media i përshtatej përpjekes së Ruzveltit për të luajtur rolin e tij me dinjitet, shumica dërmuese e amerikanëve, asnjëherë nuk e kuptuan sesa i gjymtuar ishte Ruzvelti ose perceptimet e tyre kishin ngjyra mëshire…. Ishte një kombinim i papërcaktuar i manipuluesit dhe ëndërrimtarit politik. Ai drejtonte më tepër në bazë të instiktit, sesa analizës…” 

■Faqe 396: Ruzvelti deklaroi: “Britania e Madhe duhet të mbronte Europën, pa asnjë ndihmë nga Amerika… Unë nuk dua që Shtetet e Bashkuara të kenë barrën e rindërtimit të Francës, Italisë dhe Ballkanit….Në shkurt 1945, në konferencën e rëndësishme të fituesve në Jaltë, Ruzvelti qortoi Çerçillin në prezencë të Stalinit…ai vuri në lojë qellimin e tij…”

 ■Faqe 410: “Ruzvelti mbështetej në marrëdhënjet me Stalinin në një mënyrë që Çërçilli kurrë nuk do ta bënte…në Teheran nga 28 nëntori e deri me 2 dhetor 1943, dhe në Jalta nga 4 deri me 11 shkurt 1945…Ruzvelti parapëlqente të shihte te Stalini më mirë një mik si xhaxha, sësa një diktator totalitar.”

 ■Faqe 443: “Stalini mundi të impononte kufijtë e Europës Lindore, pa ndermarrë një rrisk të  tepruar, sepse ushtritë sovjetike i kishin pushtuar këto zona. Por, kur puna erdhi për të imponuar regjime të tipit sovjetik në këto territore, ai u tregua shumë më i kujdesshëm.  Dy vitet e para pas luftës, vetëm Jugosllavia dhe Shqipëria vendosën diktatura komuniste.”

 ■“Jalta polli turpin për fizionominë e botës së pasluftës.”

***

■Lufta e Dytë Botnore përfundoi me mbi 50 miljon varreza…mbi të cilat diktatorët ngritën monumentet e tyne rrethue me “lulet” e mjerimit të popujve.

U bombardue mbarë Europa… U hodhën bombet atomike edhe në Japoni!

U vranë miljona djelmë nanash në lule të rinisë… Vdiqen miljona njerëz të pafajshëm…

 ■U bombardue edhe Tirana…

Tirana u bombardue me 13 tetor 1943 dhe u la varrezë e një Populli Martirë, që për 50 vjet të tjera vazhdoi me u shkallmue, me u rrënue, me u torturue, me u masakrue, me u shpartallue, me u burgosë, me u pushkatue, me u interrnue, me u vorfnue, me u dhunue, me u shkombtarizue… E prap sot ajo vazhdon me u plaçkitë nga komunistët kapitalistë, bijtë e Enverit, Ramizit e stërnipat e Stalinit!

■ÇDO KOMUNIST NË PUSHTET ASHT NJË BOMBE SHPERTHYESE !

  Melbourne, Tetor 2016.

Share

Share

-Çerek shekulli nga Deklarata politike për tre opcionet e zgjidhjes së çështjes shqiptare e 11 tetorit 1991, të cilën partitë politike nga trojet etnike e nxorën në Prishtinë/

-“Ky është një dokument mjaft i rëndësishëm, që i përfshinë të gjitha, pra edhe vizionin e një uniteti e një integrimi shqiptar”, shprehej Presidenti historik i Kosovës, Ibrahim Rugova në intervistën ekskluzive para 22 viteve/

SPECIALE-Gazeta DIELLI nga korrespondenti në Kosovë Behlul JASHARI/

PRISHTINË, 11 Tetor 2016/ Para çerek shekulli, në vitin 1991, Referendumi me të cilin Kosova shpallej Republikë sovrane dhe e pavarur, i mbajtur nga 26 deri 30 shtator me  99,87 për qind të votave pro, pasohej edhe me zhvillime tjera në angazhimet për realizimin e vullnetit kombëtar e demokratik të shqiptarëve në trojet e tyre jashtë kufirit të Shqipërisë. “Deklarata politike për tri opcionet e zgjidhjes së çështjes shqiptare më 1991”, është një nga dokumentet e atyre zhvillimeve historike.

Pikërisht para 25 viteve, në 11 tetor 1991, në Prishtinë, është miratuar Deklarata politike e Këshillit Koordinues të Partive Politike Shqiptare në Jugosllavi, kryetar i të cilit ishte kryetari i Lidhjes Demokratike të Kosovës, Dr. Ibrahim Rugova.  Deklarata kishte tre opsione për zgjidhjen e çështjes shqiptare:
“1. Nëse nuk ndryshohen kufijtë e jashtëm e as ata të brendshëm  të Jugosllavisë, duhet të ekzistojë Republika e Kosovës si shtet  sovran dhe i pavarur, me të drejtë bashkimi në lidhjen e  shteteve sovrane në Jugosllavi. Pjesët e popullit shqiptar që mbesin të jetojnë në Maqedoni, në Mal të Zi dhe në Serbi do të kenë statusin e popullit shtetformues dhe të gjitha të drejtat që dalin nga kjo.
2. Nëse kufijtë e jashtëm të Jugosllavisë nuk ndryshojnë, por ndryshojnë kufijtë e brendshëm ndërmjet republikave, atëherë kërkesë është Republika Shqiptare në Jugosllavi, e ndërtuar mbi bazën e parimit etnik dhe të parimeve të tjera që vlejnë për serbët, sllovenët dhe popujt e tjerë të Jugosllavisë.
3. Nëse ndryshojnë kufijtë e jashtëm të Jugosllavisë, atëherë populli shqiptar në Jugosllavi, përmes deklarimit të përgjithshëm me plebishit, do të vendosë për bashkimin e territoreve në të cilat jeton Shqipëria dhe kështu do të krijohet shteti integral shqiptar në Ballkan në kufijtë e tij etnikë”.

Presidenti historik i Kosovës, Ibrahim Rugova,  në intervistën që kam zhvilluar në shtatorin 1994 – intervistën e parë ekskluzive të një Presidenti të Kosovës për ATSH-në, duke përkujtuar e vlerësuar dokumentin e tre opsioneve  theksonte se, “zgjidhja më e mirë është Kosova e pavarur e neutrale…”, fliste edhe për “lidhjet konfederale apo bashkimin me Shqipërinë” të Republikës së Kosovës, si dhe për një “politikë globale që sa më parë të bjerë muri mes shqiptarëve”.

“Në kuadër të propozimeve e modaliteteve për zgjidhjet e mundshme për Bosnjën e ish-Jugosllavinë, ideja Juaj për mundësinë e lidhjes konfederale të Kosovës me Shqipërinë pati mjaft jehonë. A mund të lidhet kjo ide edhe me integrimet e dëshiruara kombëtare dhe me rikomponimet e paralajmëruara në Ballkan?”, ishte një nga pyetjet, në të cilën Presidenti Rugova përgjigjej:

“Mua më vjen mirë që kjo ide pati jehonë dhe u prit mirë kështu në opinionin ndërkombëtar, po ashtu edhe në atë diplomatik dhe shtetëror. Një ide e tillë do të lehtësonte zgjidhjen e çështjes së Kosovës. Siç kam thënë, nëse legalizohen lidhjet konfederale tash aktualisht mes serbëve të Bosnjës e Serbisë,  atëherë patjetër duhet të legalizohen edhe për shqiptarët.

Siç dihet, në opcionin e tretë të Dokumentit – Deklaratës së Partive Politike Shqiptare në ish-Jugosllavi, të aprovuar më 1991, qëndron edhe kjo – lidhjet konfederale apo bashkimi me Shqipërinë. Por, tri opcionet e atij dokumenti varen nga ndryshimet e kufijve të brendshëm dhe kufijve të jashtëm të ish-Jugosllavisë. Prandaj, një projekt i tillë i lidhjeve konfederale të Kosovës me Shqipërinë është më afër mendësh dhe mund të realizohet. Natyrisht, kjo do të lehtësonte shumë gjëra në integrimet shqiptare, në integrimet ballkanike e në integrimet evropiane, që janë një proces dhe duhet t’i shikojmë si një proces.

Dokumenti që e përmenda më parë, është një dokument vërtetë me një vizion që na ka drejtuar deri tash në punën tonë të përgjithshme, të partive politike, edhe në krijimin dhe punën e institucioneve të Kosovës.

Një pyetje tjetër ishte: “Partitë politike shqiptare në ish-Jugosllavi edhe nëpërmjet një dokumenti të përbashkët kanë shprehur kërkesat dhe opcionin për zgjidhje, pos për Kosovën, edhe për çështjen shqiptare në Maqedoni e Preshevë, Bujanoc e Medvegjë dhe në Mal të Zi. Cila do të ishte zgjidhja optimale në këtë moment?”.

Përgjigja e Presidentit Rugova ishte: “Tashmë e thashë se ky është një dokument mjaft i rëndësishëm, që i përfshinë të gjitha, pra edhe vizionin e një uniteti e një integrimi shqiptar. Atëherë kur e nxorëm këtë dokument, që ka validitet edhe sot, opcioni i parë, nëse nuk ndryshojnë kufijtë e brendshëm, ishte një Kosovë e pavarur e neutrale, e hapur ndaj Serbisë e Shqipërisë, që shqiptarët në Maqedoni si element i rëndësishëm i atij shteti apo asaj republike, që është në zhvillim e sipër,  të jenë shtetformues, ndërsa shqiptarët në Mal të Zi dhe në Preshëvë, Bujanoc e Medvegjë të kenë një vetadministrim, një autonomi lokale. Të gjitha këto pjesë shqiptare, të themi kështu, kanë deklarimin e vet, të popullit, referendumin në Kosovë, në Maqedoni, në Preshëvë, Bujanoc e Medvegjë dhe Memorandumin në Mal të Zi, që ka edhe vlerën e një referendumi.

Prandaj, në bazë të situatës që e kemi, ne qëndrojmë në realizimin e opcionit të parë, do të thotë punojmë në pavarësimin e Kosovës dhe që shqiptarët në Maqedoni të realizojnë të drejtën e popullit shtetformues në atë republikë. Po ashtu edhe shqiptarët në viset e tjera etnike në ish-Jugosllavi të realizojnë të drejtat, për të cilat janë deklaruar.

Në këtë plan janë realizuar mjaft gjëra praktikisht. Mos të harrojmë se në Preshevë e në Ulqin partitë shqiptare e kanë marrë pushtetin lokal. Ai është hap i parë, edhe pse tash komunat nuk kanë ndonjë pushtet as në Maqedoni, as në Preshevë e as në Ulqin, u bë ai centralizimi, që para shthurjes së ish-Jugosllavisë, kur filluan t’u merren kompetencat komunave. Tash ato kompetenca janë reduktuar edhe më shumë.

Ndërsa në Kosovë, ne, edhe pse të okupuar, kemi organizuar jetën tonë, kemi afirmimin e çështjes, projektit të pavarësisë. Në Maqedoni kemi hyrjen – prezencën në instiucione, gati të gjitha komunat shqiptare i kontrollojnë shqiptarët. Prandaj, është një punë, një proces, do të thotë edhe këtu janë realizuar gjëra praktike dhe pragmatike që shihen, janë rezultatet që shihen e që preken”.

Në intervistën që e cilësonte edhe si një hap në politikën globale të shqiptarëve, Rugova falenderonte dhe vlerësonet ATSH-në, për informimin nga Kosova e për Kosovën.
“Falënderoj Agjencinë Telegrafike Shqiptare për informimin nga Kosova e për Kosovën. Edhe kjo që pata rastin të bisedoj për këtë agjenci, që përfaqëson Shqipërinë dhe çështjen shqiptare, është një hap në politikën globale, në integrimet shqiptare”, theksonte Presidenti i Kosovës, Ibrahim Rugova në intervistën ekskluzive për ATSH-në derisa bisedonim gjatë ditën e enjte të 22 shtatorit 1994, në zyrën e tij, ku sot është muzeu – Shtëpia e Pavarësisë.
Ishte vit i kohëve të rënda të okupimit e dhunës kundër shqiptarëve të Kosovës. “Një represion masiv në Kosovë ka rritur tensionet politike këtu dhe në rajon, ndaj është e domosdoshme prania ndërkombëtare”, e përshkruante situatën dhe e kërkonte zgjidhjen Presidenti Rugova.

Ai theksonte se “kishte kërkuar një mbrojtje për Kosovën para një viti e gjysmë, një protektorat ndërkombëtar civil, një administratë civile, që do të vendosej për një kohë në Kosovë, që të normalizohet jeta dhe më pas të bisedohej me serbët për ardhmërinë e Kosovës”.
“Bisedimet shqiptaro-serbe duhet të zhvillohen në prani të një pale të tretë të autorizuar, që do të garantonte edhe dialogun edhe rezultatet e dialogut dhe që natyrisht do ta udhëhiqte atë. Kjo palë e tretë duhej të gjendej nga SHBA-të, Kombet e Bashkuara dhe Bashkimi Evropian”, theksonte Rugova.
Presidenti Rugova besonte se mbrojtja ndërkombëtare në Kosovë do të mbërrinte.
“Në planin ndërkombëtar ideja për mbrojtje ndërkombëtare në Kosovë  është marrë në konsiderim, dhe po  shikohen mundësitë si të aplikohet kjo dhe si të veprohet në këtë drejtim”, shprehej  Rugova para 22 viteve në intervistë për ATSH-në, ku parashikonte ngjarjet dhe zhvillimet që ishin si ëndërr, por që pasuan dhe u bënë realitet.

Këshilli Koordinues

Më 1991 formohet Këshilli Koordinues i Partive Politike Shqiptare të Kosovë

Më 22 korrik 1991, Partitë Politike shqiptare të Kosovës u pajtuan dhe morën vendim që të themelojnë Këshillin Koordinues të Partive Politike Koordinues të Partive Politike shqiptare të Kosovës, me qëllim të zhvillimit, bashkëpunimit dhe të koordinimit të aktivitetit ndërmjet tyre, si subjekte politike të popullit shqiptar, të konstituimit të ndërsjellë të tyre dhe ndërtimit të platformës dhe të strategjisë së përbashkët për të realizuar synimet e shqiptarëve dhe për t’iu kundërvënë me sukses masave që po ndërmerr pushtuesi për thyerjen e qenies kombëtare dhe për rrënimin e çdo subjektiviteti e sovraniteti të shqiptarëve në Jugosllavi.
Këshillin Koordinues, si subjekte të mëvetësishme dhe të barabarta, e përbëjnë këto parti politike: Lidhja Demokratike eKosovës, Partia Parlamentare e Kosovës, Partia Fshatare e Kosovës, Partia Shqiptare Demokristiane, Partia Socialdemokratee Kosovës dhe Partia Republikane e Kosovës.
Formimi i këtij Këshilli le të hapura mundësi për forma të reja të organizimit dhe të koordinimit ndërmjet të gjitha partivepolitike shqiptare dhe të asociacioneve të tjera.
Këshilli koordinues vendos në pajtueshmëri të plotë të subjekteve politike që e përbëjnë.
Kryetar i Këshillit Koordinues të Partive Politike Shqiptare të Kosovës u zgjodh dr.Ibrahim Rugova.

Deklarata politike për tri opcionet e zgjidhjes së çështjes shqiptare më 1991/

1-Nëse nuk ndryshohen kufijtë e jashtëm e as ata të brendshëm të Jugosllavisë, duhet të ekzistojë Republika eKosovës si shtet sovran dhe i pavarur, me të drejtë bashkimi në lidhjen e shteteve sovrane në Jugosllavi. Pjesët e popullit shqiptar që mbesin të jetojnë në Maqedoni, në Mal të Zi dhe në Serbi do të kenë statusin e popullit shtetformues dhe të gjitha të drejtat që dalin nga kjo.

2.    Nëse kufijtë e jashtëm të Jugosllavisë nuk ndryshojnë, por ndryshojnë kufijtë e brendshëm ndërmjet republikave, atëherë kërkesë është Republika Shqiptare në Jugosllavi, e ndërtuar mbi bazën e parimit etnik dhe të parimeve të tjera që vlejnë përserbët, sllovenët dhe popujt e tjerë të Jugosllavisë.

3.    Nëse ndryshojnë kufijtë e jashtëm të Jugosllavisë, atëherë populli shqiptar në Jugosllavi, përmes deklarimit të përgjithshëm me plebishit, do të vendosë për bashkimin e territoreve në të cilat jeton Shqipëria dhe kështu do të krijohet shteti integral shqiptar në Ballkan në kufijtë e tij etnikë.

Partitë politike shqiptare deklarojnë se vullneti politik i popullit shqiptar, i shprehur edhe në Referendumin e organizuar në Kosovë më 26-30 shtator 1991, me ç’rast Kosova u shpall Republikë sovrane dhe e pavarur, është forcë reale që nuk mund të injorohet nga askush. Kriza në Jugosllavi filloi në Kosovë, me pakënaqësinë e shprehur të popullit shqiptar me pozitën e tij dhe kurrsesi nuk mund të përfundojë pa pjesëmarrjen e më se tre milionë shqiptarëve në Jugosllav. Populli shqiptar rreth shtatë milionësh, si popull autokton e me traditë evropiane, ishte, është dhe do të jetë faktor tejet i rëndësishëm i stabilitetit në Ballkan dhe në Evropë.

Prishtinë, 11 tetor 1991

Këshilli Koordinues i Partive Politike Shqiptare në Jugosllavi

Dr.Ibrahim Rugova, kryetar

1.     Lidhja Demokratike e Kosovës

2.     Partia e Prosperitetit Demokratik

3.     Lidhja Demokratike në Mal të Zi

4.     Partia për Veprim Demokratik

5.     Partia Fshatare e Kosovës

6.     Partia Shqiptare Demokristiane

7.Partia Parlamentare e Kosovës

8-    Partia Socialdemokratike e Kosovës

9.     Partia e Unitetit Kombëtar Shqiptar

10.     Partia Popullore Shqiptare

11.     Partia Demokratike Shqiptare

Share

Share

*BARDHOSH MICI ZBULON VRASËSIT KOMUNIST TË VRANISHTIT TË VLORËS/

*Rreth librit të Bardhosh Micit “Vranishti përmes luftës së klasave 1943 – 1990”, Vlorë 2016/

Kur e pyetën Xhevit Lilën, që kishte qënë i sëmurë mendor,  në se do të futej në kooperativë, ai u përgjegj:Kur u çmënda unë, fshati nuk më mori pas, tani që u çmënd fshati, unë s’kam pse t’i vete pas!/

Nga Enver Memishaj/

Bardhosh Mici, është një personalitet i njohur, ai spikat me aktivitetin shoqëror dhe shtetëror: arsimtar, drejtor shkolle, inspektor arsimi, luftëtar i vijës së parë për përmbysjen e diktaturës komuniste, i zgjedhur në organet e pushtetit lokal, por tani së fundi na shfaqet një anë e pa njohur e tij, ai spikat edhe si studjues me veprën: “ Vranishti përmes luftës së klasave 1943 – 1990”

Është një sfidë e re, jo pa sukses, që ai na bën, duke zbuluar vrasësit komunist të viteve të luftës të Vranishtit, vendlindjes së tij, si dhe luftën e klasave që projektoi e zhvilloi Partia Komuniste, luftë e cila e çau fshatin në dy grupe armiqësore për afro 50 vjet.

Elementët biografik, duken e perceptohen qartë në libër. Njerin prej personazhece simpatik të këtij libri, patriotin zëmadh Rrapo Meton autori e ka gjysh nga nëna.

Në këtë libër, autori na tregon zinxhirin e vrasjeve të pabesa,  pas shpinë të bëra nga komunistët e vendlindjes së tij Vranishtit, që kanë në themel krimin çnjerzor, padrejtësinëm, pabesinë.

*      *     *

“Në shtator të vitit 1943, Neim Xhevit Hasanaj, i zuri pusi, te Ura e Xhame, në Vranisht, Hysni Totos dhe e vrau”, me këtë vrasje hapet libri i Bardhosh Micit.

Më tutje autori na tregon, plagosjen në korrit të vitit 1943, të Rrapo Metos dhe pushkatimin e tij në nëntor të po atij viti, nga Liri Gega dhe Mehmet Shehu.

Në dhjetor të vitit 1943, Murat Demua udhëtonte nga Vlora në Vranisht. Në Brataj e arrestoi një skuadër partizane, e shoqëron për në Ramicë dhe e ekzekutuan në pyjet e këtij fshati.

Siç dihet, komunistët nuk kënaqeshin vetëm duke derdhur gjak vëllai, me vrasje në prita, por akti më kriminal, më asbsurd, se vetë pushaktimet pa gjyq, ishte persekutimi barbar i pasardhësve, gruas, fëmijëve, vëllezërve, motrave, kushërinjëve etj., me arsyetimin absurd se ishin të afërt të armikut të popullit dhe të partisë.

Djali i Rrapo Metos, Dilaveri vuajti 40 vjet burgje dhe internime, fëmijët e tjerë të tij vuajtën përjetësisht persekucionin komunist. Fëmijët e Murat Demos nuk u lejuan asnjë të ndiqte arsimin e lartë, e kështu me radhë për të gjithë “armiqtë e popullit”!

Me shumë rëndësi në këtë libër është edhe zbulimi i së vërtetës së masakrës që bënë Gjermanët në këtë fshat në dhjetor të vitit 1943 dhe në shkurt të vitit 1944.

Këtë masakër e projektuan dhe e sollën komunistët e Vranishtit. Ata për të marrë rrobabat dhe armët, vranë një patrullë gjermane prej 10 ushtarësh në kohën që ishin ulur në një lëndinë të fshatit dhe po hanin bukë, prandaj  gjermanët u hakmorën duke pushkatuar 58 fshatarë të pa fajshëm të këtij fshati.

E verteta e zbulimit të Bardhosh Micit, nuk mund të kundërshtohet, e pranohet lehtë po të

kemi parasysh se Gjermanët kur niseshin nga Vlora për të arritur në Vranisht përshkonin mes për mes disa fshatra: Babicën, Drashovicën, Vodicën, Kotën, Gjormin, Lepenicën, Bratin, Tërbaçin dhe në këto fshatra nuk prekën asgjë, por sapo mbritën në Vranisht për hakmarrje pushkatuan 58 fshatarë të pa fajshëm.

Pas pushkatimeve pa gjyq, që bënë komunistët gjatë luftës, ata u treguan më të egër, më çnjerzor,  në kohë paqje. Në vitin 1953, me këmbënguljen e sekretarit të Komitetit të Partisë Ymer Veshit, në Vranisht u shpall kulak Beqir Mete Shkurti, ndëshkim prej të cilit vuajti deri sa vdiq në vitin 1975. Jo vetëm kaq, por në vitin 1955, Beqirit i pushkatuan djalin e tij Telha Shkurtin.

Makabre, janë spiunimet brenda familjes dhe fisit: Sigurimi kërkone Sali Azemin, pasi kishte dalë në arrati për një vrasje për çështje morali. Dajua i tij Hito Majko, bashkëpunoi me Sigurimin dhe e fton Sali Azemin në shtëpin e rrethuar. Ai doli jashtë për të pritur Sali Azemin, ndërkohë, babai tij plak, brenda, kollitet me të madhe, mirëpo kjo ishte shenja, parulla që Hitua kishte lënë me Sigurimin. Kështu që forcat e Sigurimit qëlluan dhe vranë vetë Hito Majkon, dajon e Sali Azemit.

Më von Sali Azemi u vetdorëzua dhe pabesisht e pushkatuan, sepse ai ishte nipi i Rrapo Metos dhe komunistët e Vranishtit i trembeshin hakmarrjes së tij, si trim i çartur që ishte.

*      *     *

Më tej autori trajton thellimin e luftës së klasave në kohë paqje, në periudhën 1960 – 1990. Ai me mënçuri evidenton një fakt historik: pas vitit 1960, Partia dërgoi në fshatrat e Lumit të Vlorë, oficerë të latë të Sigurimit të Shtetit, gjoja “vullnetar”, për të komanduar dhe thelluar luftën e klasave, të cilët u emëruan kryetar kooperative: në Kuç Avdul Hakiu, në Vranisht Maman Saliu dhe Cobo Shakaj, në Smokthinë Gilo Lamja, shoqërues i Mehmet Shehut për 20 vjet, në Brataj Hajredin Meçe, në Tërbaç Islam Gjondeda, përsërisim se të gjith këta ishin oficerë të lartë të Sigurimit të Shtetit.

Si mundet që këta oficerë, të drejtonin ekonomitë bujqësore? Kjo dihej se ata nuk merrnin vesh nga ajo punë, por krimineli Enver Hoxha e blindonte Lumin e Vlorës me besnikët e tij, për të thelluar luftën e klasave, e për të mbajtur fshatarsinë nën thundrën e tij kriminale.  Autori thotë se “ishte frika e Enver Hoxhës, për shpirtërat e mijëra njerëzve të pushkatuar, që atij i ktheheshin në gjumë si fantazma në formë ujku…”

Në Vranisht thotë autori këta “vullnetarë” të Partisë “nxitën dhe organizuan një luftë klase të ashpër, duke tejkaluar përmasat e asaj lufte që u bë në zona të tjera, apo në gjith vendin, veçanërisht dsikriminuese qe organizimi i gjyqeve fshaçe!”.

Autori na përshkruan disa skena çnjerzore, tronditsese, kur  demaskohej e dënohej “armiku i popullit” edhe pas vdekjes. Kështu thotë ai, për faktin se kulaku Beqir Metja, u varros me arkivol dhe pllaka betoni, dy “vullnetarët” e Partisë, ish oficerë të lartë të Sigurimit, vendosën të bëjnë demaskimin fshaçe të Beqir Metes, pas vdekjes, si dhe të afërmve të tij të cilët e kishin varrrosur kulakun me nderime! Duhet thënë se dy “vullnetarët” e kishin të afërt kulakun: njeri e kishte dajo, vëllan e nënës dhe tjetri e kishte dajon e gruas, por komunistët nuk e njohin familjen dhe gjaksinë, ata kanë “Partinë mbi të gjitha”, kështu kur e duan interesat e partisë ata dorëzojnë apo spiunojnë edhe familjen edhe dajon edhe xhaxhanë, siç bënë në këtë rast komunistët “vullnetarë” të Vranishtit.

Për të larë duart si Pillati, dhe që proçesioni çnjerëzor, të kishte efektin e duhur, “vullnetarët”, thirrën nga Kuçi Abdul Hakiun edhe ky “vullnetar” dhe oficer i lartë i Sigurimit. “Prokurori” nga Kuçi mblodhi gjith fshatin në dhomën e kulturës dhe filloi demaskimin, duke thirrur:

• Përse nuk e hodhët në përrua këtë kërmë?!

Demaskim publik iu bë nga vitet 80-të edhe fshatrit të ndershëm Azbi Lami sepse mbante fshehur tre

pula deti në katua të shtëpisë. Për këtë vepër, ata që dikur kishin akuzuar Ballin Kombëtar për

pula, tani po merreshin vetë me pulat dhe propozuan internimin e këtij armiku!

Në Vranisht thotë autori ishin 30 familje që ishin goditur nga lufta e klasave. Burrat e familjeve të

persekutuara u hoqën nga stërvitja ushtarake, po kështu edhe grave dhe vajzave të tyre nuk u jepnin

pushkë në çetat vullnetare, fëmijëve të tyre iu mohua shkollimi, etj.

Në vitin 1968, Mejdi Qerim Tartari nuk ishte futur në kooperativë. Për të treguar se kooperativa ishte

një “bashkim vullnetar”, kryetari i kooperativës A.M., dërgon tre tirma të tij, të cilët e lidhën Mejdiun

në trungun e një peme, pranë shtëpisë, i muarën qetë dhe i shpunë në stallën e kooperativës.

Kooperativat e Enver Hoxhës ishin mënyra më e mirë për t’i kthyer fshatarët në skllevër. Asnjë

tjetër nuk e bëri këtë eksperiment as fqinji ynë Titua, që Enveri e shau tërë jetë. Më mirë se të

gjithë, çmëndurinë e komunistëve për të bërë kooperativë e ka shprehur Xhevit Lila, një i sëmurë

mendor në Brataj të Vlorës. Kur e pyetën atë, në se do të futej në kooperativë ai u përgjegj:

• Kur u çmënda unë, fshati nuk më mori pas, tani që u çmënd fshati, unë s’kam pse t’i vete pas!

Kjo është shkurtimisht përmbajtja e librit të Bardhosh Micit.

Pas vitit 1990, vrasjet gjatë kohës së luftës 1943-1944, janë denoncuar si krime të pabesa, të pajustifikuara edhe nga vetë komunistët.

Kështu Maman Saliu, një nga drejtuesit e Partisë Komuniste të Vranishtit, oficer i lartë i Sigurimit të Shtetit shkruan:  “Rrapo Metua mbeti një propagandist i palodhur i Ballit Kombëtar, jo vetëm në Vranisht, por dhe më gjerë. E vërteta është se fjala e tij kishte peshë, por asnjëherë nuk u pa te ai nxitje për krime e aq më pak të kryente vetë krime. Rrapo Metua qe një kundërshtar politik i vendosur dhe jo kriminel. Prandaj dhe pushkatimi tij nga forcat e Brigadës së Parë, nuk ishte i justifikuar. Po ashtu, i pajustifikuar qe edhe pushkatimi i Murat Demos, po nga forcat e Brigadës së Parë në Brataj në dhjetor të vitit 1943, pa i provuar asnjë krim që mund të kishte bërë”. (Shih: Maman Saliu “Trokitje në kujtesë”, Tiranë 2004, f. 68)

Të mos kuptosh sot përcaktimin e Maman Saliut se: “Rrapo Metua qe një kundërshtar politik i vendosur dhe jo kriminel?”, do të thotë të kesh mbetur skllav i Enver Hoxhës dhe Shefqet Peçit. Pra ky është gjykimi shkencor historik për Ballin Kombëtar se ishte një forcë kundërshtare e vendosur e Partisë Komuniste, një gjë krejt normale, në një vend normal dhe për gjykimin e njerzëve normalë.

*     *     *

Rëndësia e librit të Bardhosh Micit, qëndron në faktin se është një dokument i rëndësishëm dhe vjen si një mision, detyrë dhe provë për zbatimin e  Rezolutës 1481 të vitit 2006 të Asamblesë Parlamentare të Këshillit të Europës si dhe rezolutën e Kuvendit të Shqipërisë datë 30 tetoe 2006, “Mbi domosdoshmërinë për dënimin ndërkombëtar të krimeve të regjimeve totalitare komuniste”.

Libri të lë përshtypje të thellë dhe mendoj se duhet nxjerrë në pah, për shkak të denoncimit të krimeve të komunistëve të Vranishtit, duhet të tërhiqet vëmëndja e lexuesit që vepra të marrë vëmëndjen që meriton jo vetëm prej lexuesit te thjeshtë, por edhe prej akademikëve.

Është një libër që  lexohet me ëndje dhe interes nga të gjithë, prandaj nuk duhet ta  lëmë të flejë në raftet e librarive.

Libri është variacion i së njejtës temë të krimeve të komunistëve. Kjo është një mënyrë shpalimi e asaj lemerie që vuajtën shqiptarët për shkak të luftës së klasave, atyre tmerreve që ngjanë gjatë luftës 1942-1944 dhe aq më keq në kohë paqje 1945 – 1990.

Kohët e fundit denoncimi i krimeve të komunistëve shqiptar po gjen nje shtrirje të gjerë, pavarësisht nga “mbrojtja” që u bëjnë krimeve komunistët e ditëve tona.

Në rastin e librit të Bardhosh Micit, kemi për bazë tregimin e historisë tragjike të fshatit Vranisht, të Vlorës, të treguar prej një intelektuali të atij fshati që ka lindur dhe është rritur atje dhe që i dhemb zemra jo vetëm për ato që ngjanë në kohë luftë, por edhe në kohë paqje, por më shumë për ata fshatarë të tij, apo komnistë te ditëve tona, që përpiqen që krimet t’i mbulojnë e justifikojnë, por jo të gjitha i mbulon gjethja e fikut.

Me ketë vepër Bardhosh Mici na paraqitet me nje penë të sigurt, sepse është mbështetur në dosjet e gjalla të vendlindjes së tij. E urojmë autorin për vepra të tjera më të mira.

Share

Share

*Anastas Avramidhi – Lakçe -NJERIU QË S’KA NEVOJË PËR PËRMENDORE/

*….njerëzit e mëdhenj janë të vetëdijshëm, që në gjallje të tyre, sa më tepër se përmendoret që i bren koha dhe ndryshku, ata vetë i kanë  ngritur vetvetes, një përmendore të pavdekshme.Përmendore të tilla s’ka forcë në botë që t’i shembë.’/

Nga Vangjel Simaku/

Anastas Avramidhi – Lakçe (1821 – 1890 ) është bir i shquar i Korçës  dhe një nga filantropët dhe patriotët më në zë të saj. Ai lindi në këtë qytet,  më 1821-ë, kur ai, si e gjithë Shqipëria ishte ende pjesë e Perandorisë Osmane.Viti 1921-ë ishte viti, kur në shumë vende të Ballkanit u shfaqën shkëndijat e para të lëvizjeve të mëdha çlirimtare, që do të çonin pastaj në lindjen e shteteve të rinj ballkanike .Anastas Lakçe pati emigruar qysh i ri,  si dhe shumë korçarë të tjerë drejt Rumanisë, ku ishte formuar edhe një diasporë e fuqishme atdhetarësh, të cilët u morën shumë me çështjen kombëtare shqiptare. Atje Lakçe arrin të bëhet një nga njerëzit më të pasur të Rumanisë dhe një nga shtyllat e lëvizjes patriotike  në atë vend. Ndërkohë asnjëherë nuk e largoi vëmendjen nga toka e të parëve dhe Korça e tij. Shpeshherë bënte donacione të mëdha për ndërtime rrugësh e shkollash në këtë qytet dhe ndihmonte çdo vit familjet e vobekta,  duke përgatitur pajën për vajzat e tyre, që martoheshin,  pavarësisht nëse ishin të krishtera apo myslimane. Gjithashtu falë kontributit të tij në Korçë,  morën jetë shumë  institucione   kulturore dhe fetare.

Në një shkrim të tij mbi Koloninë Shqiptare të Bukureshtit, poeti Lasgush Poradeci shprehet kështu për kontributin e veçantë të Lakçes atje: ” Mbledhja e madhe e paralajmëruar u bë në të vërtetë pa as më të voglin vonim me 27 Dhjetor 1884 dhe  u themelua zyrtarisht Shoqëria e Pavarur – “Autoqefale” – e Kolonisë Shqiptare të Bukureshtit, me kryetar plakun milioner Anastas Avramidhi  Lakçe – Korçën. Ky i pari mbi të gjithë, fali një shumë prej 200 napolonash,  që në krijim të shoqërisë, ku u mblodhën  me tepër se 15 mijë franga ari. Emri i shoqërisë i pranuar midis entuziazmit me zëra të përbashkët u vendos të jetë “Drita” , simbol i ndritjes,  që sot e tutje të popullit shqiptar nga errësira shekullore. Përveç kryetar Lakçes dhanë njëkohesisht shuma të mira të hollash 49-ë antarë nga më të flaktit .”

Kjo shoqëri më pas do ta ndryshojë emrin nga “Drita” në “Dituria” dhe do të arrijë të nxjerrë edhe 12 numra të revistave me të njëjtin emër.

Një nga kontributet e Lakçes në këtë kohë ka qenë momenti, kur kjo Shoqëri vendosi t’i drejtohej Dhimogjerondisë  në Korçë, për futjen e mësimit të shqipes në shkollat greke të Korçës.Ajo dërgoi për këtë qëllim Efthim Markon, për të biseduar për këtë problem, i shoqëruar nga një letër personale e vetë Lakçes, milionerit me shumë reputacion në qytetin e Korçës, që derdhte çdo ditë shuma të mëdha pranë Dhimogjerondisë për ngritjen e mbarëvajtjen e institucioneve të Kishës. Ja çfarë shkruan më tej Lasgush Poradeci për këtë ngjarje:

“Kur kryepleqësia e Korçës  me gjithë përbënjës e numeronte Lakçen vazhdimisht si më parë një anëtar dhe  përfaqësues të bindjeve të përhershme, ky Anastas Avramidhi Lakçja, shtyllë shpirtërore dhe financiare,  e  fortë e Komitetit Ortodoks dhe e Mitropolisë së Korçës, bënte tashmë pa pritur një thyerje kundrejt qëndrimit të tij të mëparshëm, dërgonte me vendim të Komitetit në verën e ardhme të vitit 1885-ë, në Korçë Thimi Markon,  të ndërmjetësonte pranë Dhimogjerondisë dhe Mitropolitit Fillotheos Kostandinidhis , duke e porositur të futej gjuha shqipe në shkollat greqishte të Korçës”

Më 1888-ë, Lakçe publikoi edhe një libër të vetin në shqip, që u përkthye me pas edhe në gjuhët frenge, greke dhe rumune me titull “Për shqiptarët nga një shqiptar”, ku ai tregonte rëndësinë e edukimit në gjuhën shqipe.

Anastas Lakçe nuk u martua kurrë, por tërë pasurine e vet e shkriu për të tjerët dhe tokën e të parëve.

Por kontributi më i madh i tij ka qenë pa dyshim financimi për ndërtimin në qytetin e tij të lindjes i kishës katedrale të Shën Gjergjit, një kryevepër arkitekturore, nga më të bukurat e madhështoret jo vetëm në Shqipëri, por edhe në Ballkan .

Kisha e vjetër me këtë emër datonte që në Mesjetën e Hershme, me 1253.Por rritja e vrullshme e qytetit të Korçës, mundësonte ngritjen e një kishe më të madhe me emrin e mbrojtësit të qytetit. Kështu që,më 1875-ë,  u prish kisha e vjetër dhe u rrethua vendi për ndërtimin e katedrales së re, mbi rrënojat e  saj.

U mblodhën për këtë shumë fonde e ndihma nga Mitropolia e Shenjtë e Korçës dhe më 1881-ë filloi ndërtimi i katedrales madhështore të Shën Gjergjit. Por fare papritur ndërtimi i saj u ndërpre.Dikush  ishte ankuar në Portën e Lartë në Stamboll se të krishterët e Korçës po ndërtonin një keështjellë. Në fakt kisha po ndërtohej me gurë të mëdhenj ngjyrë gri  nga malet e Korçës,  në mes të të cilëve  ishte shpuar  një vrimë, ku derdhej kallaj i shkrirë.Kjo i kthente gurët në një masë të vetme, që nuk  donte t’ia dinte për asgjë.

Kur u ndaluan punimet, Mitropolia e Shenjtë e Korçës, i kërkoi Patriarkanës së Shenjtë të  Kostandinopojës, që të ndërmjetësonte pranë qeverisë turke për të rimarrë lejën dhe  për të vazhduar punimet. Edhe njëherë  këtu, shkëlqeu sërish reputacioni i padiskutueshëm  i Anastas Lakçes. Njeriu, të cilin edhe vetë mbreti i Rumanisë e priste menjëherë, duke lënë mënjanë tërë punët e tij, edhe në këtë rast  ndërhyri fuqishëm pranë Portës së Lartë. Ajo u detyrua të dërgonte në Korçë një grup arkitektësh specialistë, të cilët  raportuan se ajo çka po ndërtohej nuk qe kështjellë, por një kishë.

Filantropi dhe patrioti i madh Anastas Lakçe  financoi që në fillim punimet me 5000 napolona flori, ndërkohë që shuma të konsiderueshme dhanë edhe shumë qytetarë të tjerë korçarë.

Ndërtimi i katedrales  iu besua mjeshtrit nga Opari  i Korçës, Naum Trasha. Ai përfundoi më 1905, vit në të cilin edhe u inaugurua.

Kaq madhështore  dhe fine  ishte kjo ndërtesë, sa që arkitektët italianë, vite më pas do të mahniteshin prej saj e në ndërtimin e Bankës Nacionale në Korçë, do të përdornin të njëjtën teknikë me gurë për  ndërtimin e saj .

Mbi portën e brendëshme të kishës ishte vendosur edhe një pllakë e madhe, në të cilën ishte shkruar emri i mirëbërësit Lakçe dhe viti i ndërtimit.

Më 1914, te kjo kishe u mbajt mesha e parë në gjuhën shqipe, kurse më 1923, imzot  Theofan Noli, doreëzohet kanonikisht peshkop nga dy mitroplite të dërguar nga Patriarkana e Kostandinopojës.

Po kjo mrekulli e Korçës nuk i shpëtoi dot mynxyrës së kuqe që ndodhi në Shqipëri,   pas vitit 1967-ë. Kontributi i Lakçes me shokë, i Nolit të madh dhe i patriotëve të tjerë, u hodh në erë me dinamit, më 1971-ë. Kjo vepër arti u  shemb marrëzisht në tokë, kurse gurët e saj u përdorën për ndërtimin e shkallëve të stadiumit të qytetit .

Por monstruoziteti i kuq vazhdoi më tej. Trupi i Anastas Lakçes, pas vdekjes, më 1984-ë, nën kujdesin e diaporës shqiptare  u balsamos dhe u soll në vendlindje. Ai u vendos tëprehej në një maozoleum, ndërtuar në oborrin e kishës së Shën Gjergjit. Kështu që  Korça po përjetësonte birin e vet.

Po injoranca e cinizmi i kuq satanik, që kishte filluar të hidhte rrënjë edhe në qytetin e kulturës, nxiste fëmijët dhe të rinjtë “lejfenistëë’ të përdhosnin nderin e këtij qyteti edhe atje, në banesën e fundit. Ata zbrisnin si hije nëpër shkallët e maozoleumit dhe ngulnin gozhdë e gjilpëra në kafkën e njeriut, që pat bërë aq shumë për prindërit e tyre të vobektë dikur. Ky ishte një akt i turpshëm e barbar, një denatyrim njerëzor, që vetëm terrori dhe mizoria e kuqe mundi të pjellë në këtë vend, të vetëshpallur si ateist. Më vonë trupi i Lakçes u vendos në varrezat e qyteti, ku prehet edhe sot.

Anastas Avramidhi – Lakçe, tërë jetën u përpoq për  çështjen kombëtare dhe qytetin e tij. Por  Korça kjo  “nënë pa dashuri”, nuk diti  ta vlerësojë siç duhet birin e  saj të madh. Ende sot në Korçë nuk ka një përmendore të filantropëve me emër të saj, të këtyre patriotëve të kulluar, që do t’i bënin nder çdo vendi.

Por njerëzit e mëdhenj janë të vetëdijshëm, që në gjallje të tyre, sa më tepër se përmendoret që i bren koha dhe ndryshku, ata vetë i kanë  ngritur vetvetes,  një përmendore të pavdekshme .

Përmendore të tilla s’ka forcë në botë që t’i shembë.

Share

Share

….Kjo është një mundësi unike për të mësuar në lidhje me një art që, ndër të tjera, dëshmon për rrënjët evropiane të Gadishullit Ballkanik/ 

Nga Gëzim Llojdia/ 

Arti  figurativ shqiptar  i kohëve të lashta përpos magjisë së tij ka ngjallë interes atje ku ai është ekspozuar për publik të huaj. Nëpërmjet zbulimeve të shumta arkeologjike, në zona të ndryshme të vendit, janë gjetur qindra e mijëra qeramika, terakota, zbukurime ne metal etj, që u përkisnin fiseve ilire. Ky art dhe dora e artisteve  për fqinjët e përtej detit është një mundësi unike për të mësuar në lidhje me një art që, ndër të tjera, dëshmon për rrënjët evropiane të Gadishullit Ballkanik .Në muajin shkurt të vitit 2013 gazeta :Corriere dell  art  me një shkrim nga Maria Luisa Tibone filluar në faqen e parme me vijueshmërinë në faqen e dytë dhe me një mesazh thirrje qysh në hyrje të titullit

: Zbuloni Shqipërinë e lashtë”.Një imazh nga shprehja intrigues në shije arkaike; një fytyrë dhe një bust model dhe piktura të cilat aludojnë për një hyjni   e shekullit të gjashtë p.e.s, që mund të jetë Demetra: puna, mjaft unike për nga madhësia vetëm njëmbëdhjetë centimetra  e lartë, u zgjodh për të paraqitur  ne ekspozita “Thesaret e trashëgimisë kulturore shqiptare paraqitur  në katin e parë të Palazzo Madama Torino. Ekspozimi këtu  në fazën e tij të dytë pas asaj të Vittoriano në Romë dhe në rrugën e bordet është një  mesazh, që paraqet vepra duke filluar nga kohët parahistorike deri në shekullin e tetëmbëdhjetë.

Kjo është një mundësi unike për të mësuar në lidhje me një art që, ndër të tjera, dëshmon për rrënjët evropiane të Gadishullit Ballkanik. Rruga fillon me periudhën e neolitit të lashtë: vazo gjeometrike, antropomorfe dhe zoomorfe, idhuj, cilindër ose vula përfaqësojnë epokën e Bronzit të hershëm (III / II mijëvjeçarit të para Krishtit) gota dhe vazo nga format moderne të tregojnë aftësi artizanësh .

Autorja përmend jo vetëm moshën ,por ajo flet për  “nivel të lartë të mjeshtrave të qeramikës pikturuar. Ativities të tregtisë në kolonitë greke të bregdetit shqiptar është dokumentuar nga produktet  korintike të stilit, të importuara nga Atika në qytetin e Apolonisë . Nga armët dhe veshjet e luftëtarëve të bronzit të mesëm dhe të vonë Bronzit (XII-X shekulli. BC). Nekropol i Apolonisë  ka prurë mjaftë zbukurime prej bronzi që tregon shekullin e gjashtë .”

Shumë simpatike duket parada e anijeve: një me skenën e teatrit tregon maska komike dhe tragjike. E bukur dhe kurioze  janë dekoruar . Ajo vjen me shpejtësi të periudhës romake: nga Apollonia. Demosteni andaj koka e tij prej mermeri pranë asaj të Agripës. Rrjedh në urna gëlqerore dhe një paradë e bizhuteri, , një palë vathë dh përfundimin periudha e antikitetit të vonë dhe u hap Mesjeta. Këtu ekspozita ofron veprat më spektakolare dhe të çmuar.

Një bord të madhe horizontale e’ Epitafit të Gilavenica, një flamur qëndisur prej liri në festimin e të premtes së  Mirë .Ajo përfaqëson Krishtin e shtrirë në një qefin. Trupi  i hedhur është projektuar me forma anatomike .Është një mbishkrimi  i qëndisur, epitafi, i cili kujton autorin,  spektakolare të ikonave, pothuajse të gjitha veprat e mjeshtrit të shekullit.X VI, Onufri. e kanë përjetësinë në të cilën tregojnë ikonografi për personalitet të  fshehur në ngjyra të ndritshme dhe të pazakonta, por që shkaktoj një botë  origjinale plot fantazi.

Share

Share

GAZETA PRESTIGJOZE FIGARO : LETRA E 12 DHJETORIT 1912 PËR SHQIPËRINË NGA PRINCI PATRIOT ALBERT GJIKA/

Nga Aurenc Bebja*, Francë – 8 Tetor 2016

Gazeta prestigjoze franceze « Figaro » ka botuar në faqen e parë të saj, me 16 dhjetor të 1912, letrën e princit patriot me origjinë shqiptare, Albert Gjika. Shqipëria sapo kishte shpallur pavarësinë dhe marrëdhëniet me fqinjët ishin të tensionuara. I shqetësuar nga rreziku i përçarjeve të territoreve shqiptare nga sllavo – rusët, princi Gjika i drejtohet gazetës për të mbrojtur interesat tona kombëtare.

Letra e tij :/

« I nderuar Zoti Calmette,/

I ndodhur në Trieste, para se të nisem për Shqipëri, u hodha si një i uritur mbi gazetën e parë Figaro që më ra në dorë. Ju i njihni mendimet  e mia ndaj Francës tuaj të bukur, të cilës i detyrohem për shkollimin dhe trajnimin tim, dhe ky fakt shpjegon dëshirën time për të lexuar dhe gjithmonë lexuar gjuhën frënge.

Por, në numrin e gazetës tuaj të hënës së 9 dhjetorit, me titullin « Çfarë mendojnë në Rusi për çështjen e luftës », Zoti René Marchand publikon një intervistë të shkëlqesisë së tij, Gjeneralit Parensoff.

Kjo intervistë, e cila tregon qartë qellimet sllave, nuk mund të na përshtatet neve shqiptarëve, krenarë për origjinën dhe historinë tonë. Gjenerali Parensoff flet për Shqipërinë, të cilën ai nuk e njeh, me terma fare pak të sjellshme dhe shprehet kundra autonomisë së saj.

Sipas tij, « Shqipëria nuk ekziston ». Por atëherë, pse ai pranon se shqiptarët janë pasardhësit e Pellazgëve ? Pasardhësit e Pellazgëve janë të përhapur në Spanjë, Itali, madje në Britani dhe Irlandë, por një grup prej 3 milion shpirtrash gjenden në vilajetet e Shkodrës, Janinës, Manastirit dhe Shkupit. Kjo është provë se shqiptarët ekzistojnë dhe janë të vetëdijshëm për kombësinë e tyre…

Katolikët e Shqipërisë Veriore, të njohur ndryshe si Malësorët, kurrë nuk kanë kërkuar aneksimin e tyre nga Mali i Zi. Që prej tërheqjes së Malësorëve nga lufta dhe me kthimin në vatrat e tyre, sa fitore kanë korrur malazezët ? Arsyeja se këta malësorë të vrazhdë janë tërhequr është se ata e kanë kuptuar më në fund – dhe në kohë – rrezikun e premtimeve sllave gjithmonë të rreme.

Krijimi i mbretërisë së Shqipërisë siguron paqen në Ballkan. Akordimi i daljes në Adriatik për Serbinë shkakton përçarjen e një vendi dhe një populli, dhe i bie të ndërrohet një tiran me një tjetër.

Pra vendet ballkanike janë të ndara në bazë të parimit të kombësisë, dhe në qoftë se gjenerali Parensoff do e njihte më mirë historinë e vendit të tij, ai do të dinte se Katerina e Madhe (Catherine La Grande) kishte studiuar krijimin e një mbretërie shqiptare, ku djali i saj, Duka i madh, Konstandini, do të ishte sovrani.

Po, por ja që shqiptarët nuk duan të dëgjojnë të flitet për një princ sllav, dhe menjëherë thuhet se Shqipëria nuk ekziston…

…Unë nuk jam sllavofob. I dua të gjithë popujt që mbështesin kauza të cilat janë të drejta. Para luftës, kam publikuar disa artikuj që profetizojnë suksesin e aleatëve ballkanikë dhe shkatërrimin e Turqisë.

Por gjithçka e ka një kufi dhe zelli për shkatërrimin e Shqipërisë dhe shqiptarëve i ka kaluar të gjitha përmasat.Dhe ekziston prova se ka një Shqipëri, sepse ka një qëveri të përkohshme, e kryesuar nga Ismail Qemali, një nga diplomatët më të talentuar, i rrethuar nga patriotë të flaktë dhe të sinqertë. Prova se ka një Shqipëri tashmë të pavarur,  e dëshmon edhe flamuri kombëtar, i cili valvitet kudo dhe ne do të dimë ta mbrojmë atë kundra çdo armiku.

Trieste, 12 dhjetor 1912

Një ushtar i thjeshtë shqiptar

Princi Albert Gjika »

* Aurenc Bebja, Blogu © Dars (Klos), Mat – Albania : http://www.darsiani.com/

Share

Share

Më 14 tetor, kujtojmë vrasjen mizore të fratin e studiuesin e madh, Atë Shtjefën Konstandin Gjeçovin, në vitin 1929 në fshatin Zym të Hasit. Atë Shtjefën Gjeçovi, françeskan shqiptar kosovar, është një nga figurat vigane që krishterimi i fali kulturës kombëtare shqiptare, i cili për kontributi e tij, radhitet përkrah gjenive të tjerë të krishterimit ndër shqiptarë, si imzot Pjetër Budi, imzot Pjetër Bogdani, imzot Gjon Kazazi, Atë Gjergj Fishta, Atë Anton Harapi e shumë e shumë të tjerë.

Sapo kujton emrin e Atë Shtjefën Gjeçovit (1874-1929), edhe më të fundmit të shqiptarëve që ka pasur rastin të bëjë qoftë edhe dy klasë shkollë, do t’i vejë menjëherë mendja te “Kanuni i Lekë Dukagjinit”, mbledhur e kodifikuar nga frati i madh.

Po Atë Shtjefni ishte shumë më tepër se kaq. Një nga figurat më poliedrike që njeh historia e kulturës shqiptare, ai pati etjen e pashuar të gërmonte nga pak në të gjitha fushat e diturisë. Mahniti me kulturën e tij Faik Konicën, i cili e përshkruan me nderim e simpati të thellë në parathënien e Kanunit; la pa mend shkrimtarin e ri modern të Shkollës letrare të Veriut, Dom Lazër Shantojën, edhe ky martir i krishterimit gjatë diktaturës, i cili i kushtoi portretin më të bukur që është shkruar për të, duke e radhitur përkrah Fishtës e Harapit. Ai mbeti në kujtesën e të gjithëve si një nga historianët, etnografët dhe arkeologët e parë shqiptarë.

Atë Shtjefën Gjeçovi lindi më 12 korrik 1874, në Janjevë të Kosovës në një familje thellësisht katolike. Në pagëzim ia vunë emrin Mëhill e shkurtimisht e thirrën Hilë. Që i vogël shfaqi shenja jo të zakonshme zgjuarsie, prandaj famullitari françeskan, me leje të prindërve, e mori një ditë për dore dhe u nis bashkë me të për në Shkodër, në Kolegjin françeskan. Gjeçovi ishte vetëm 10 vjeç kur veshi zhgunin e murrmë, të lavdishëm, të fratit. Vijoi mësimet në Troshan, Fojnicë, Dërventë, Kreshevë, përgjithësisht në Bonjë-Hercegovinë, ku është përgatitur një pjesë e mirë e françeskanëve shqiptarë, ndërmjet të cilëve, Fishta. Më vonë françeskanët e rinj do të merrnin rrugët drejt Austrisë e Italisë.

Nisi të interesohej për gjithçka kishte të bënte me historinë e popullit të vet: për fillimet e krishterimit, për arkeologji, etnografi, gjuhësi, letërsi e natyrisht edhe të hidhte në letër shkrimet e para, pa harruar kurrë se detyra e tij kryesore do të ishte predikimi i Ungjillit të Krishtit.

U kthye në Troshan më 1896, 22 vjeçar, famullitar i ri me fe të gjallë e kulturë të thellë. Atë Shtjefën Gjeçovi predikoi Ungjillin në Rubik, Pejë, Laç-Sebaste, Zarë, Sapë, Theth, Prekal, Vlorë, Shkodër, Gjakovë e Zym, ku u ndal për pushimin e mbramë! Kulmin e krijimtarisë e arriti në vitet 1900, kur u bë i pranishëm në të gjitha fushat e kulturës e të arsimit.

Shkroi në të tria gjinitë letrare, mblodhi këngë, përralla, mite, doke e zakone popullore e, mbi të gjitha, atë që do ta pavdekësonte, “Kanunin e Lekë Dukagjinit” monument i gjuhës e i kulturës së Kombit Shqiptar, për të cilin Universiteti i Lajpcigut i dha titullin “Doktor i shkencave in honoris causa”.

Po kujtojmë disa prej veprave të tij: “Dashnia e atdheut”, drama “Agimi i qytetnisë”, “Shqiptari ngadhënjyes”, “Përkrenarja e Skënderbeut”,  botimi i “Kanunit të Lekë Dukagjinit”, vepra “Trashëgime trako-ilire”, “Atil Reguli”. “Shna Ndou i Padues” mbas Dal-Gal );  përkthim i lire i dramës me 3 akte të Pjetër Metasatasit,“Vajza e Arleans-it a Joana d’Ark” mbas A.F. prej Bergamos dhe vepra e fundit teologjike “Shpërblesi i botes ase  Jeta e Jezu Krishtit”, të cilën e shkroi me qellim që të mësojë dhe edukojë popullin në frymën e gjuhës shqipe dhe në frymën e dashurisë së Jezusit.

Shumica e veprave i mbetën në dorëshkrim. Madje edhe “Kanuja” u botua pas asaj dite ogurzezë të vitit 1929, kur ra nën plumbat e tradhtarëve, duke shuguruar me gjakun e vet bucat e asaj toke, për të cilën kishte shkrirë jetën, të cilat nuk lageshin për herë të parë me gjak frati.

Ai vetë pati mbledhur, sipas të gjitha kritereve, të dhënat për të lartuar në altar një tjetër frat shqiptar, Atë Luigj Paliqin, martir i fesë e i atdheut. E ndërmjet shkrimeve të shumta kushtuar Atë Gjeçovit, po kujtojmë se për të është shkruar edhe një monografi me titull “Shtjefën Gjeçovi: Jeta, vepra” me autor Ruzhdi Matën. Gjithsesi shkrimet më të besueshme për të janë ata që mbajnë nënshkrimin e sivëllazënve të tij françeskanë, të cilët e njohën nga afër, sidomos Atë Pashkë Bardhit, historianit të fretërve.

Duke përkujtuar sot Atë Gjeçovin, bëmë vetëm një skicë të shpejtë të një figure që i ngriti vetvetes me vepra një monument të pashterueshëm nga koha, sepse françeskani Atë Shtjefën Gjeçovi ishte dhe mbeti pishtar i gjallë i ndriçimit të historisë dhe kulturës së kombit të tij, të cilat u bënë për të pajë shpirtërore dhe qëndrese deri kur dha edhe frymën e fundit.

****

“Takimet e Gjeçovit 2016″ më 15 tetor në Zym

Më 15 tetor, në Zym të Hasit, mbahen manifestimi i përvitshëm kulturor i njohur si”Takimet e Gjeçovit 2016”. Ja njoftimi i Nikollë Kërhanajt nga fshati Zym:

TË BASHKUAR NË KUJTIM TË GJEÇOVIT

Në muajin e përgatitjeve për shënimin e 45-vjetorit të manifestimit letrar, kulturor e shkencor “Takimet e Gjeçovit 2016” që sivjet mbahet më 15 tetor (ditë e shtunë) kujtojmë 142-vjetorin e lindjes dhe 87-vjetorin e vrasjes së françeskanit të madh shqiptar, Atë Shtjefën Gjeçovit, nga dora katile, më 14 tetor 1929.

Të kujtojmë se françeskani e studiuesi i jashtëzakonshëm atë Gjeçovi ka lindur dhe është rritur në gjirin e popullit, me vegjëlinë e popullit, e, jo me qeveritë e pushteteve në kalim duke rrëshqitur si në akull, gjithnjë duke e ndjekur deri në vrasje në tradhti e pritë

Atë Shtjefën Gjeçovin e ka mbrojtur populli e jo pushtetarët që ndërroheshin si figurat në shah. Populli e ka ruajtur emrin dhe veprat e tij, duke i aplikuar e zbatuar në jetë. Kështu, Gjeçovi nga populli është rritur e ngritur në martir të kombit. Kanuni i mbledhur e kodifikuar nga françeskani atë Gjeçovi u ruajt dhe u zbatua në jetë nga populli. Andaj, tani në manifestim marrin pjesë qytetarë e pushtetarë, sepse kaluan kohët e katilave që ishin për Gjeçovin, Fishtën e të tjerë që ndiqeshin e anatemoheshin deri në fundshekullin XX-të.

Tani, të gjithë të bashkuar në kujtim të Gjeçovit në fshatin Zym të Hasit!

12 tetor 2016 – Nikollë Kërhanaj

Share

Share

Nga Aurenc Bebja*/ Francë/

Në librin « Album de Chateaubriand – 1862 » gjejmë një shkrim të shkurtër në faqen n° 98 me titull « Chateaubriand i sëmurë tek një shqiptar ».

Shkrimtari dhe politikani i njohur francez, François René de Chateaubriand, në zhegun e muajit gusht të 1806, niset për vizitë tek një shqiptar që banonte në « Kératia » (në periferi të Athinës) dhe që njihej me konsullin francez të kryeqytetit grek.

Gjatë udhëtimit, atë e kapin ethet dhe detyrohet të kalojë natën në banesën e shqiptarit.

Në vijim, autori na rrëfen gjendjen e tij shpirtërore (fizike dhe emocionale) në praninë e bukuroshes shqiptare :

« Të nesërmen, e kalova ditën i shtrirë mbi shkorsën time, ndërsa të gjithë kishin dalë në ara ; Edhe vetë Jozefi kishte dalë ; Ishte aty vetëm vajza e mikpritësit tim. Ishte një vajzë shtatëmbëdhjetë apo tetëmbëdhjetë vjeçe, mjaft e bukur, që ecte këmbëzbathur dhe në flokë kishte plot medalje dhe monedha të vogla argjendi. Ajo nuk më shikonte fare dhe punonte sikur të mos isha aty.

Dera ishte e çelur, dhe nga aty hynin rrezet e diellit. Ishte i vetmi vend i ndriçuar në dhomë. Herë pas here më zinte gjumi ; Zgjohesha dhe shihja sërish vajzën shqiptare, të merrej me diçka tjetër, duke kënduar me gjysëm zëri apo duke rregulluar flokët e saj. Ndonjëherë i kërkoja ujë dhe ajo më sillte një vazo të mbushur plot ; duarkryq, ajo priste me qetësi të shuaja etjen, dhe pasi kisha mbaruar, ajo më pyeste : Ju bëri mirë ? Dhe pastaj u kthente në punën e saj.

Në heshtjen e mesditës dëgjohej vetëm gumëzhima e disa insekteve në banesë dhe disa gjela që këndonin jashtë. E ndjeja kokën bosh, siç ndodh shpesh pas një temperature të lartë ; sytë e mi të lodhur shikonin të fluturonin rreth mej një sasi shkëndijash dhe flluskash drite. Unë kisha vetëm mendime të turbullta por ama të ëmbla. »

*  Aurenc Bebja, Blogu © Dars (Klos), Mat – Albania : http://www.darsiani.com/

 Francë – 14 Tetor 2016

Share

Share

Nga Kadri Tarelli/

Monografi   nga Shevqet Canhasi/

Pak kohë më parë, Shoqata e intelektualëve “Jakova” në Gjakovë botoi librin: “Pishtari i arsimit e i demokracisë, Niman Ferizi. (1883 – 6 Korrik 1937)” me autor Dr. Shevqet Sahit Canhasi. Një libër monografi kushtuar atdhetarit dhe misionarit të arsimit shqip në Kosovë e Shqipëri, i cili u bë pishtari i hapjes së shkollës së parë shqipe në Gjakovë, në vitit 1915.

Që në nisje të shkrimit, më takon të shpreh mirënjohje dhe falënderim për autorin, sepse na sjell një dhuratë të çmuar për intelektualët shqiptar dhe në veçanti për mësuesit dhe veprimtarët e arsimit shqip, pasi jeta dhe vepra e Niman Ferizit është model frymëzimi i një njeriu të mësuar e fisnik, mësuesit guximtar e vizionar, mëmdhetarit të ndershëm dhe luftëtarit atdhedashës, që gjithë jetën e shkriu në përpjekje: “Me pushkë e penë, për mëmëdhenë”.

Jam i kursyer në përshtypjet lidhur me përmbajtjen e librit, pasi mendoj se lexuesi ka mundësi dhe të drejtë të gjykojë për çka lexon. Vetëm ai mund të ndajë egjrën nga gruri, të ndjejë peshën e mundimit të luftës, dhe të shijojë nektarin e fitoreve, të orientohet në detin me stuhi edhe në netët e errta që sjellin ngjarjet e historisë, që për ne shqiptarët kanë qënë e janë tepër të trazuara. Lexuesi i  nderuar ka qasje që të pasurojë e shëndoshë mendjen dhe qëndresën, që të mos joshet nga dhuratat e premtimet dhe as të thyhet para vështirësive e tallazeve që sjell koha, ashtu siç jetoi, punoi dhe luftoi Niman Ferizi. Nëpërmjet materialit dokumentar historik e arkivor të bollshëm, të sjellë me mjeshtëri qëndistari nga autori dhe të shoshur e qëruar me durim skllavi për gati 57 vjet studim, lexuesi mund të fisnikërojë shpirtin me ndjenja njerëzore e atdhetarie, njëkojhësisht të trimërojë e forcojë zemrën për vepra të larta në dobi të atdheut dhe kombit.

Më pëlqen ta citoj fjalën e urtë të Kosovës: “Shkund njëqind shosha byk për një kokër grurë”, pasi i shkon përshtat punës kërkimore dhe shkencore të autorit, për të sjellë në dritë jetën dhe veprimtarinë e vërtetë të heroit tonë Niman Ferizi. Kështu vepron çdo krijues dhe historian, që guxon dhe merr përsipër t’i hyjë punës për të nisur e bitisur një monografi, që kërkon kohë e mundim të madh. Në këtë hulli edhe unë bashkohem me çdo lexues, që ta përgëzoj dhe admiroj autorin për vullnetin dhe durimin që ka treguar, duke gjurmuar e grumbulluar nëpër arkiva dhe biblioteka dokumenta e fotografi, një pjesë e tyre të panjohura më pare. Nuk mbaron këtu udha e mundimit, pasi autorit i është dashur të udhëtojë gjatë në Kosovë e Shqipëri edhe më tej akoma, për të takuar e mbledhur kujtimet e bashkëkohësve, si “Arkiv i gjallë” i kujtesës popullore. E për të shtuar më tej, se ky “thes” i mbushur duhet lëçitur dhe çveshur me kujdes e pa anësi nga subjektivizmat.

Niman Ferizi jetoi në një periudhë mjaft të trazuar për fatet e shtetformimit dhe të mbijetesës së kombit shqiptar, ku ai nuk qëndroi si sehirxhi, por veproi me guxim dhe trimëri, veçori të një shqiptari me ndjenja të forta atdhetarie dhe të një luftëtari të orëve të para. Në libër jepen si në një filmë dokumentar ngjarjet kulmore të historisë sonë, ku i pranishëm është edhe Niman Ferizi, i cili përjetoi kongresin e alfabetit shqip të manastir dhe më pas çeljen e shkollës normale në Elbasan, kryengritjet e fuqishme të viteve 1910 – 1911 – 1912, dhe shpalljen e pavarëisë. Me shpirt të plagosur përjetoi coptimin e trojeve shqiptare dhe ndarjen e kombit me kufinj. I’u përgjigj thirrjes për të qënë mësues në disa qendra të vendit si në Berat, vlorë, etj. Nuk na çudit fakti se është pjesëmarrës në luftimet për mbrojtjen e qeverisë së Princ Vidit në Durrës, nga rebelizmi i Haxhi Qamilit.

Nimani me vizionin e një intelektuali të sprovuar, kuptoi dhe realizoi porosinë e rilindasve, se nuk mjafton vetëm trimëria dhe pushka për të fituar e mbrojtur lirinë, duhet edhe arsimi dhe dituria për ndërgjegjsimin e kombit, ndaj ai së bashku me plot atdhetarë të tjerë u vu në ballë të përpjekjeve për hapjen e shkollës së parë shqipe në Gjakovë, më pas edhe në qytete e fshatra të tjerë. Këtu qëndron edhe merita e tij dhe e bashkëluftëtarëve, sepse shfrytëzuan me mençuri rastin më të parë, kur Serbia gjatë luftës së I-rë botërore, u pushtua nga AustroHungaria dhe Kosova fitoi lirinë e arsimimit në gjuhën shqipe. Vetëm për këtë gjest të lartë atdhedashurie, ai meriton një përmendore në mes të Gjakovës, pse jo edhe në qendra të tjera ku ai punoi me përkushtim.

Fatkeqësisht, unë e quaj fatkeqsi në historinë tonë kombëtare, që pranvera e kësaj lirie zgjati shumë pak. Kam përshtypjen se kjo përvojë e punës dhe e luftës, i mësoi intelektualët e Kosovës që pas gati 100 vjetësh, më 1999, të bëjnë bashkë diturinë e trimërinë, librin dhe pushkën dhe të vihen në ballë të luftës për liri dhe të fitojnë. Megjithatë, siç theksohet edhe në libër Nimani ishte personazh aktiv në përpjekje për liri dhe bashkimin e trojeve shqiptare, ndaj është anëtar i Komitetit “Mbrojtja kombëtare e Kosovës”, më pas deputet i parlamentit shqiptar pas qeverisë së dalë nga Kongresi i Lushnjës. Ka qëndruar e luftuar përkrah Bajram Currit gjatë gjithë kohës, edhe në kryengritjen e vititi 1922, e më pas në të ashtuquajturin Revolucioni Demokratik i Qershorit, që solli në fuqi qeverinë e Fan Nolit. Për të gjitha këto, besoj se fjala e urtë popullore: “Po nuk je i mënçur nuk të dërgojnë për krushk”, është çelsi që hapi shtigjet në të gjithë rrugëtimin jetësor të Nimanit, për të qënë pjesëmarrës në ngjarjet e mëdha.

Në këtë libër, besoj se jam në një mendje me lexuesin, se sipas të gjitha fakteve që renditen për të, Nimanin duhet ta kundrojmë në disa drejtime dhe ta portretizojmë të plotë, ashtu siç është në të vërtetë, me të gjitha cilësitë e bukura që ka një burrë shteti, një idealist dhe atdhetar i betuar.

Më së pari, si portret mësuesi, si pishtar i shkollës dhe gjuhës shqipe, si misionar i dijes dhe edukimit atdhetar të fëmijëve dhe rinisë shqiptare. Për këtë mjafton të ngulemi pak në periudhën kur punoi si shtetar në zonën e Tropojës, Hasit dhe Kuksit, ku problemin më të parë, që ngulmonte ta vinte ne jetë, kishte hapjen e shkollave shqipe në këtë zonë të largët e të prapambetur.

Më tej e shikojmë si veprimtar politik, duke qënë i parnishëm dhe veprimtar në të gjitha ngjarjet e mëdha të historisë sonë kombëtare në katër dekadat e para të shekullit të XX. Ai ishtë pjestar dhe organizator i disa shoqatave atdhetare, kulturore dhe politike, duke mbajtur njëkohësisht lidhje të forta me personalitete nga më të njohurat e kombit.

Më lart akoma, i çmuar dhe i vlerësuar edhe si poet e krijues. Niman Ferizi punoi me përkushtim e durim studjuesi, për botimin e librit historik “Familja Curri”, një punim shkencor që është gur themeli për të gjitha shkrimet dhe librat kushtuar Bajram Currit dhe pinjollëve të fisit të tij, njëkohësisht edhe pjesë e vyer e historisë sonë kombëtare.

Së fundi, si njeri i ndershëm dhe burrë shumë i qendrueshëm, besnik i fjalës dhe idealeve atdhetare, që nuk thyhet para vështirësive e as u josh nga paratë dhe nga premtimet për ofiqe dhe pasuri. Viryte të bukura e të admirueshme, që do deshironim t’i kishin edhe shtetarët e politikanët tanë të sotëm.

Lexuesi, shpresoj që të jetë në një mendje me mua, kur po shkruaj se autori i librit ka merita të spikatura në trajtimin shkencor të jetës dhe vepërs së Niman Frizit. Nuk do shumë mundim të arish në këtë përfundim, pasi duke shfrytëzuar disa arkiva, përfshirë këtu edhe të komuniteteve fetare, na jepen njoftime dhe hollësi për shumë ngjarje që nuk janë njohur më parë, ose janë anashkaluar nga punëtorët e letrave.

Një dukuri me interes në libër është se, e gjithë veprimtari e Nimanit jepet e lidhur edhe me veprimtarët e tjerë, qofshin ata pozitiv ose negativ, në qendrimin ndaj personit, apo ndaj çshtjes sonë kombëtare, që gjithsesi duhen parë e gjykuar në rrethanat dhe kohën kur kanë ndodhur. Besoj se kjo qasje i ka dhënë më shumë vlerë dhe hapsirë librit, e ka bërë më të plotë, pasi kështu njohim edhe shumë figura të tjera në kompleksin e ngjarjeve që ndjekin njëra – tjetrën.

Ajo që më ngazëllen pasi lexova librin, është se përjetova të drejtën që kanë të mençutit kur thonë se: “E vërteta vonon, por nuk harron”. S’ka pse të hallakatemi për të nxjerrë këtë përfundim. Ka afro 80 vjet që Nimani është shuar nga jeta dhe nuk kemi patur një studim të plotë të jetës dhe veprës së tij. Kështu shkruajnë në recencën e tyre, që në hyrje të librit edhe Prof. Dr. Shukri Rahimi dhe Prof. Dr. Bedrush Shehu: “Studimi shkencor i jetës dhe veprimtarisë së Niman Ferizit…. Ishte lënë pas dore në historiografinë tonë”. Dhe ja ku e kemi në dorë këtë vepër të shkruar me dashuri e përkushtim nga Shevqet Canhasi, si një premtim dhe amanet të munguar ndaj heroit tonë Niman Ferizi dhe ndaj historisë së arsimit dhe të kombit.

Kur lexoj libra të tillë, sidomos për veprimtarët e çshjes kombëtare, më pëlqen të përmend fjalët e shkrimtaritë të madh Viktor Hygo: “Njerëzit e mëdhenj e bëjnë vetë piedestalin, e ardhmja u ngre statujën”. Ndërsa unë do të shtoj, se Niman Ferizi e ka ngritur vetë edhe piedestalin edhe përmendoren, ndërsa Shevqet Canhasi me këtë libër, vetëm sa e gdhendi dhe e vendosi në mes të sheshit, për t’u parë dhe për t’u kujtuar e nderuar në përjetësi, nga të gjithë brezat.

Share

Share

Me rastin e 100 vjetorit te lindjes te poetit, shkencetarit, intelektualit, Esad Mekuli (1916 – 1993)/

Nga Sadik ELSHANI*/Fidalefia/

Esad Mekuli me te drejte konsiderohet babai i poezise shqiptare te Kosoves dhe gjithe trojeve shqiptare ne ish Jugosllavi. Esad Mekuli ishte poet, shkencetar, ntelektual dhe burre i rralle dhe i guximshem i Kosoves. Ai eshte misherim i guximit intelektual e burreror, guxim qe e pershkon tere jeten e tij dhe pasqyrohet qart edhe ne krijimtarine e tij artistike dhe ne angazhimet e tij publike. Ishte nje figure e gjithanshme: poet, shkencetar, perkthyes, redaktor e kryeredaktor gazetash e revistash. Se bashku me Hivzi Sulejmanin, Mark Krasniqin, Idriz Ajetin, Anton Cetten, Skender Rizajn, Ali Hadrin e disa  te tjere, perbejne brezin e pare, brezin e arte te intelektualeve shqiptare te Kosoves qe barten barren me te rende per ta arsimuar, edukuar popullin e Kosoves, duke u bere keshtu edhe bartes te zhvillimeve te jetes kulturore, artistike e shkencore te Kosoves.

Esad Mekuli lindi ne Plave, Mali i Zi, me 17 dhjetor te vitit 1916 ne nje familje te ardhur nga fshati Nokshiq. Shkollen fillore e kreu ne Plave, ne gjuhen serbe, sepse ne ate kohe shkollimi ne gjuhen shqipe ishte i ndaluar. Gjimnazin e kreu ne Peje, po ashtu ne gjuhen serbe. Pas mbarimit te gjimnazit, ne vitin 1936 ai u regjistrua ne Fakultetin e Veterinarise ne Beograd, per ta vazhduar pastaj ne Zagreb e Itali. Diplomoi ne vitin 1947, ndersa doktoroi ne Universitetin e Beogradit me 1959. Qysh si nxenes i shkolles se mesme, e pastaj si student deshmoi se ishte guximtar e perparimtar duke e kritikuar vazhdimisht regjimin e kohes, regjimin e Kralit te Serbise. Per keto veprimtari ai u perndoq dhe u burgos disa here. E perjashtonin nga shkolla, prandaj ai shpesh detyrohej t’i nderronte edhe shkollat. U angazhua ne Luften e Dyte Boterore, duke iu bashkuar aradhave partizane ku ishte redaktor i gazetes ilegale “Liria”.

Pas luftes punoi si veterinar dhe ishte redaktor i gazetes “Rilindja”, te vetmes ne gjuhen shqipe. Nga viti 1947 deri me 1960 ishte shef i repartit te parazitologjise te Institutit te Veterinarise ne Prishtine. Ne vitin 1949 e themeloi revisten letrare “Jeta e re” te cilen si kryeredaktor e drejtoi per nje cerek  shekulli. Esad Mekuli ishte kryetar i pare i Shoqates se Shkrimtareve te Kosoves, nismetar, themelues dhe kryetar i pare i Akademise se Shkencave dhe Arteve te Kosoves. Botoi 11 punime shkencore profesionale ne revistat jugosllave dhe te huaja dhe botoi dy libra dhe broshura nga lemia e veterinarise. Botoi 5 permbledhje me poezi: “Per ty” (1955), “Dita e re” (1966), “Avsha Ada” (1971). “Vjersha” (1973), “Brigjet” (1981), “Rini e kuqe”. Ka perkthyer nga gjuha serbokroate ne gjuhen shqipe dhe ka perkthyer letersi shqiptare ne gjuhen serbokroate. Ka botuar edhe me pseudonimet Sat Hoxha e Sat Nokshiqi. Vdiq ne Prishtine me 6 gusht 1993.

Veprimtarine letrare e filloi qysh kur ishte na bankat e shkolles se mesme. Qe ne krijimet e para deshmoi se ishte nje lirik i holle, duke u kenduar bukurive te Kosoves, sidomos, Rrafshit te Dukagjinit. Por edhe ne keto krijime ai shpreh shqetesimin e tij per gjendjen e rende te popullit  shqiptar.. Ne kete periudhe ai ka bashkepunuar me shume revista te kohes ne gjithe hapesiren e ish Jugosllavise: “Venac” (Beograd), “Mladost” (Zagreb), “Novi Behar” (Sarajeve), “Granit” (Podgorice).

Esad Mekuli ishte poet dhe intelektual i angazhuar, me ndergjegje te larte kombetare e shoqerore. Ne tere krijimtarine e tij letrare dhe veprimtarite shoqerore ai e mbajti gjalle flaken e qiririt qe ndezi poeti yne kombetar, Naim Frasheri, dhe flaken e zjarrit te madh te Rilindjes sone Kombetare. Me fjalen e tij, me vjershat e tij donte t’i printe popullit te vet, ta zgjonte nga gjumi shekullor, t’i hapte rrugen drejt perparimit. Ky ishte misioni i shenjte i poezise se tij qe shprehet fuqishem dhe ne menyre te drejtperdrejte ne poezine “Popullit tim”:

“Deshta, shum’ kam dasht- dishirue,

Qe me kange te trimnoj, me fjalen tande te ndrydhun

Te ngre fuqite prej gjumit…

Kendova (edhe kur m’ishte ndalue)

Se liria do te vinte edhe per ty te perbuzun”.

Poezia e Esad Mekulit ishte bere nje ze i fuqishem i nje populli te vuajtur, populli te shtypur. Githmone me guxim, pa u perkulur kurre edhe ne rrethanat me te veshtira historike, ai luftoi per te drejtat e popullit te vet. Ai e ngriti zerin kunder padrejtesise, dhunes, shtypjes qe ushtrohej ndaj shqiptareve. “Ai ishte njeri i cili s’dinte te frikesohej”, eshte shprehur shkrimtari dhe i burgosuri politik shumevjecar, Adem Demaci. Revolta e tij mund te krahasohet me ate te poezise se Migjenit. Kur mesoi per Memorandumin famekeq te akademikut famekeq serb, Vasa Cubriloviqit, (7 mars, 1937) qe bente thirrje per debimin e qindra mijera shqiptareve nga Kosova per ne Turqi, Esad Mekuli shkroi poezine “A asht fajtor shqiptari”:

“A asht fajtor shqiptari pse syte flake i vetojne

Tue shikue se si tjetri nga plangu e shtepia e debon

A asht fajtor pse asht dhe kur te mos jete deshirojne

Pse per vater derdh gjak dhe i gjalle nuk e l’shon.

……………………………………………………………

A asht fajtor pse perkunder dhunes qendron

Nen qiellin e Kosoves loke, ne trollin e te pareve te vet”.

Esad Mekuli perms poezise se tij “Porosia e nenes” e ngriti zerin edhe kunder shpernguljeve me dhune te shqiptareve per ne Turqi ne vitet e 50-ta. Nuk qendroi indifferent as gjate Aksionit per Mbledhjen e Armev ne vitin 1956 kur UDB-ja u kerkonte shqiptareve armet qe nuk i kishin – Esad Mekuli shkroi poezine “I varuri i kendon lirise”. Ne poezine “Mos me thirr me emen te huej”, ai e ngre zerin kunder fyerjes qe serbet shoviniste u benin shqiptareve duke i quajtur ata me emrin perbuzes, “shifter”. Me dhimbje i perjetonte vuajtjet e popullit te vet dhe ne vjershen “Une” shprehet: “Une nuk njoh lumni shqetesimet ne zemer me lulezojne”. Ne epiqender te krijimtarise se tij letrare i vuri te gjitha ceshtjet e ndjeshme, shqetesimet qe e mundonin popullin shqiptar te Kosoves dhe qendresen e tij  kembengulese per te mbijetuar ne trollin e vet. Permbledhjen e tij te pare me poezi, “Per ty” (1955) ia kushtoi popullit te Kosoves. Pra, “Per ty populli im”, “Per ty Kosove”.

Poezia e Esad Mekulit eshte poezi e fuqishme qe pershkohet nga ndjenja te thella e te pastra atdhedashurie dhe nuk shprehet me parulla, thirrje e brohoritje bombastike, por me shprehje e fjale te zgjedhura te shprehura me mjeshteri te rralle artistike, me nje figuracion shume te pasur qe perforcon thellesine e mendimit te tij. E ngriti letersine shqipe ne nje shkalle me te perparuar duke perdorur vargun e lire, metaforen. Poezia e Mekulit eshte e drejtperdrejte, por eshte edhe nje poezi e fuqishme si ne stil, ashtu edhe ne permbajtje dhe mund te krahasohet vetem me poezine e Migjenit. Ja si shprehet vete poeti per poezine e tij ne nje interviste dhene gazetes studentore, “Bota e re” te Prishtines ne vitin 1983: “E keni pare se ne poezine time nuk ka asgje te komplikuar, asgje qe nuk kuptohet, te paqarte. Mirepo, nuk mund te thuhet se nuk kane qene edhe te pamenduara mire, te paangazhuara. Une e kisha para vetes nje popull analfabet, te roberuar. Prandaj, fjala qe i drejtohej atij populli duhej te ishte e paster, e afert, e qarte, e drejtperdrejte dhe e kuptueshme edhe per bariun, punetorin, per te gjithe. E kjoi eshte bukur e veshtire qe te shkruash vjershen ose prozen, e cila, ne fillim te duket e thjeshte, por qe ka domethenie te caktuar edhe ne letersi. Krijimet e paqarta tregojne se krijuesi nuk i ka bash te qarta fenomenet, sepse, po t’i kishte te qarta, do t’i kishte te qarta edhe shkrimet. Kur nuk i ka te qarta, i komplikon sa per t’ia mbushur mendjen dikujt se eshte i mencur, di dicka…” Keto jane edhe botekuptimet, pikepamjet e Esad Mekulit per rolin, misionin e artit, letersise se angazhuar. Esad mekuli ishte krijues dhe njeri i madh. Studiusi dhe kritiku letrar, Rexhep Qosja, eshte shprehur, se:  Fama e Mekulit mund te matet me famen e Majakovskit, Lorkes, Apolinerit ose Jeseninit ne vendet e tyre”. Ndersa njohesit e mire te poezise se Esad Mekulit mund te verejne se motivet, tematika, stili i poeteve te lartpermendur pasqyrohen dhe gershetohen mire ne tere poezine e tij. Keta te kater jane shkrire ne personalitetin krijues te Esad Mekulit.

Sikur Rilindesit tane nje shekull para tij, edhe Esad Mekuli ishte i shumeanshem, sic u permend ne fillim te ketij shkrimi. Ne vitin 1949 ai themeloi revisten letrae “Jeta e re”, te cilen edhe e drejtoi per me shume se nje cerek shekulli. Kjo reviste u be nje vater e ngrohte ku tuboi te gjitha forcat e reja krijuese, u be nje tribune. Aty i bene sprovat e para dhe u rriten te gjitha penat qe krijuan ne gjuhen shqipe. Ai i nxiti dhe i inkurajoi keta krijues te rinj qe ta vazhdonin rrugen qe kishin nisur, te mos ndaleshin, Esad Mekuli ishte bere per ta burim frymezimi, mesues, udhezues e keshilltar besnik (mentor), shpesh edhe duke u dale ne mbrojtje kur ballafaqoheshin me sulme e akuza nga regjimi jugosllav. Poeti Ali Podrimja e ka quajtur ate “Engjulli im shpetimtar”.

Esad Mekuli e vleresonte lart cilesine e letersise sone: “Ata – te tjeret (e ka fjalen per popujt tjere te ish Jugosllavise,S. E.), deri tash kane menduar se poezia jone, proza jone, eshte e dobet, eshte e ngarkuar. Po, te mos harrojme se poezia jone e mban nivelin e poezise evropiane, e edhe proza. Shkurt, te them – tashme dihet se krijimtaria jone mund t’u beje konkurence letersive me tradite te madhe. Duhet te na perkthejne me shume, pale…” Prandaj, si nje perkthyes i talentuar qe ishte, vete iu pervesh punes per ta bere letersine tone te njohur edhe per te tjeret, duke perkthyer vepra te autoreve shqiptare ne gjuhen serbokroate, si: poezite e Migjenit, romanin “Gjenerali i ushtrise se vdekur”, e shume te tjera. Eshte hartues i disa antologjive me poezi te autoreve nga Kosova, njera nga te cilat e mban titullin, “Kange te ithta e krenare” (serbokroatisht, “Pesme gorke i ponosne”).  Vete tituli e pasqyron qart karakterin dhe porosine e asaj poezie.

Esad Mekuli ishte poet i poeteve e poet mbi poet, por mbi te gjitha, ai ishte bir besnik i popullit te vet qe me tere qenjen e tij prej krijuesi e veprimtari iu perkushtua ceshtjeve jetike te popullit te Kosoves, clirimin, emancipimin, afirmimin dhe perparimin e tij. Gjithmone luftoi qe edhe shqiptaret t’i gezonin te gjitha te drejtat qe i gezonin popujt tjere te ish Jugoslavise. Asgje me shume e asgje me pak. Gjithmone e ngriti zerin kunder se keqes, kurre nuk heshti. Se bashku me bashkeshorten e tij, profesoreshen e Fakultetit te Mjekesise, Sahadete Mekuli, haptas i perkrahu dhe i mbrojti demonstaratat e studenteve te vitit 1981. Esad Mekuli ne rinine e tij, sidomos gjate diteve studentore ne Beograd, e perkrahu dhe u angazhua ne levizjen komuniste qe per kohen konsiderohej perparimtare, sepse ata propagandonin te drejtat e barabarta, lirine per te gjithe popujt e shtypur ne ish Jugosllavi. Kjo e terhiqte Esad Mekulin, sepse ai vete i perkiste popullit qe ishte me i shtypuri, me i perbuzuri dhe nuk gezonte asnje te drejte njerezore. Por pas te ashtuquajturit clirim, Esad Mekuli u zhgenjye, u deshperua, sepse shovinistet serbe e kishin nderruar vetem ngjyren, por jo edhe zakonet e tyre te mbrapeshta, urrejtjen e eger e te shfrenuar ndaj shqiptareve. Prandaj, ai me tere qenjen e tij e ngriti zerin edhe kunder ketij regjimi dhe i doli ne mbrojtje popullit te vet, me krijimtarine e tij artistike, punen shkencore dhe angazhimet e tij publike. Esad Mekuli famen e tij e shfrytezoi, e vuri ne sherbim te popullit te vet dhe jo per interest e tij vetjake (personale). Ai i ka refuzuar te gjitha pozitat e larta politike e administrative qe i ofroheshin. Edhe sot intelektualet shqiptare duhet te marrin shembull nga Esad Mekuli dhe te mos heshtin para dukurive negative qe e kane kapluar shoqerine shqiptare.

Pa figuren, pa krijimtarine e Esad Mekulit, poezia dhe letersia shqipe ne pergjithesi qe krijohet ne Kosove nuk do te ishte ajo qe eshte sot. Se bashku me shoket e brezit te tij e mbajti gjalle letersine shqipe, kulturen shqiptare dhe qenjen shqiptare. Prandaj, ne me nderim e kujtojme dhe i shprehim mirenjohjen dhe falenderimet tona Esad Mekulit ne njeqindvjetorin e lindjes se tij. Krijimtaria e tij eshte per te gjitha brezat, per te gjitha koherat. Per ndihmesen e tij te madhe ne zhvillimin e letersise, kultures, shkences ne Kosove dhe per angazhimin e tij te gjithanshem per perparimin e Kosoves dhe popullit te saj, kryetari (presidenti) i Shqiperise duhet t’ia ndaje Urdherin, Nderi i Kombit. Te pakte jane ata njerez qe e meritojne kete nderim me shume se Esad Mekuli. Esad Mekuli rrezatonte vlerat dhe virtytet me te larta njerezore e kombetare: burrerine, trimerine, guximin, besnikerine, mencurine, intelektin, perkushtimin.

Philadelphia, tetor 2016

*Saik Elshani eshte doktor i shkencave te kimise dhe veprimtar i bashkesise shqiptaro – amerikane.

Share

Share

Rilindja,17 tetor 1978: U dha Çmimi Nobel për Paqe NËNË TEREZA-LAUREATE/

-Gazeta tradicionale e Kosovës Rilindja shkruante historinë/

PRISHTINË, 18 Tetor 2016- Gazeta DIELLI- Behlul Jashari /  “U dha Çmimi Nobel për Paqe NËNË TEREZA – LAUREATE”, ishin mbititulli e titulli i gazetës Rilindja në 18 tetor 1979, ku në nëntitull theksohej: “Fituesja, që përndryshe është shqiptare, deklaroi se të hollat prapë do t’i shpenzojë për qëllime bëmirësie”. Gazeta tradicionale e Kosovës Rilindja raportonte për ngjarjen e madhe në Oslo të një dite më parë.

Në 10 dhjetor 1979 Nana Terezë, pasi kishte pranuar Çmimin Nobël për Paqe në Oslo ka deklaruar: “Përsa i përket prejardhjes, unë jam shqiptare, indiane përkah nënshtetësia, motër murgeshë katolike, përkah thirrja, që i përkas tërë botës…” Këto fjalë të Gonxhe Bojaxhiut – Nënës Terezë, të shënuara në “Rilindja”, mbushën gëzim e krenari gjithë kombin.

Kështu kam shkruar në RILINDJA 60 VJET MONOGRAFI, botuar shtojcë speciale e gazetës tradicionale të Kosovës për ditën e jubileut -12 shkurtit 2005, ku kam cituar fjalët e nobelistes shqiptare Nëna Terezë në ditën e pranimit të Çmimit Nobël.

Nën foton në monografi shkruan: Nënë Tereza në bisedë me dr. Mehmet Begracën dhe redaktorin e gazetës sonë (Rilindja) Nehat Islamin (qershor, 1980).

TË TJERA NGA MONOGRAFIA RILINDJA 60 VJET:

SHKRONJA PËR “RILINDJEN” DËRGOI TIRANA

Në Shtypshkronjën e  “Rilindjes” në Prizren nuk kishte shkronja të  mjaftueshme të derdhura në plumb për shkrim në gjuhën shqipe. Shkronja plumbi të alfabetit shqip në një sasi më të madhe u sollën me arka nga Shqipëria  pas një marrveshje të nivelit më të  lartë në Tiranë të  udhëheqjes së atëhershme të Shqipërisë dhe të Kosovës, marrjveshje që përfshinte edhe dërgimin e mësuesve shumë të nevojshëm për shkollat e hapura kosovare.

HISTORIA NË NJË FJALI

“Rilindja” filloi të dalë më 12 Shkurt 1945 në Prizren, në kuadrin e vendimeve të  Kuvendit të Bujanit, e mandej vazhdoi të dalë në kryeqytetin Prishtinë, si gazetë  institucionale, gjegjësisht me një status të medias publike, ndërsa që nga fillimi i viteve të nëntëdhjeta doli edhe në kushtet e ndalimit e të mbylljes së dhunshme, doli edhe me emrin “Bujku” si gazetë gjysëmilegale dhe e rezistencës, që e sfidoi ndalimin, doli  e pavarur dhe do të mbetet  e pavarur.

RILINDJA MË 1962: KOSOVA FITOI BANORIN E NJIMILIONIT

RILINDJA e datës 6 Korrik 1962 shkruante se Kosova “fitoi këto ditë banorin e njimilionit…”

“Simbas regjistrimit të fundit të 31 marsit të vitit të kaluem, në këtë teritor ka pasë 963.551 banorë…” shkruante gazeta duke shtuar se “asht interesante” se në Kosovë “ka afër 40 mijë mashkuj ma shumë se femna”.

ABETARJA E PARË NË GJUHËN SHQIPE

Sot duel nga shtypi abetarja e parë në gjuhën shqipe e cila me punen vetmohuese të punëtorëve grafik u shtyp, për një kohë realtivisht të shkurtë…Abetarja përmbanë 58 faqe dhe asht  shtyp në 5.000 ekzemplarë.

(RILINDJA, 19 nanduer 1946)

GJUHA E NJËSUAR LETRARE NË RILINDJA NGA 12 SHKURTI 1970

RILINDJA në 25-vjetorin e saj, më 12 Shkurt 1970, filloi të dalë me gjuhën e njësuar letrare shqipe. Me këtë rast, në artikllin “Të mësojmë me vullnet gjuhën letrare” bënte thirrje që gjuhës letrare t’i kushtohet kujdes më i madh nga të gjithë.

PALLATI I SHTYPIT FILLOI TË NDËRTOHET NË NËNTOR 1971

RILINDJA më 20 Nëntor 1971 informonte se një ditë më parë në afërsi të Stadiumit të Prishtinës me një solemnitet rasti filloi ndërtimi i Pallatit të Shtypit. RILINDJA pasi kishte investuar në truallin e Pallatit filloi edhe nëdrtimin e tij, duke qenë udhëheqëse e punimeve dhe investitore.

Share

Share

KUJTESA- Në kujtim të  30-vjetorit të vdekjes/

Selatin Novosella. “Metush Krasniqi, personalitet integrues i Levizjës Kombëtare”. Prishtinë. 2012/

Shtatorja e Metush Krasniqit/

Shkruan:Ismail Gashi-Sllovia/*

Sot jemi të nderuar ne lypjanasit, që në mesin tonë kemi personalitete vepruese e krijuese, që me veprimtarine e tyre, të përjetuar e të mbajtur në kujtesë, gjitha ato ngjarje nga historia  jonë e gjysmës së dytë të shekullit 20-t. Përmbajtja e të cilave, ishte, jo vetëm e ndaluar, por me ligjet diskriminuese të sistemit komunist slave, edhe e denueshme. Sot këtu po promovojmë veprën monografike, “Metush Krasniqi” (Personalitet integrues i Lëvizjes Kombëtare). Me të cilën, autori Selatin Novosella, na solli në mesin tonë një personalitet, të cilin natyrshëm e pagëzoi personalitet integrues. Praktikisht, Metush Krasniqi e Adem Demaçi, përbëjnë formën dhe përmbajtjen vertebrore, të rezistencës kombëtare për liri, që nga NDSH-ja e deri te UCK-ja, kundër sunduesit okupues komunist jugosllav.

Te nderuar te pranishem. Cila ishte jeta dhe veprimtaria atdhetare  e Metush Krasniqit.  Ky vigan i atdhetarisë, u lindi më 19 gusht 1928 në fshatin Dajkoc. Mësimet e para  i mori, në rrethana të kohës, në gjuhën serbe në fshatin Hodonoc,  klasët tjera të shkollimit fillor i kreu në Gjilan në gjuhën shqipe. Në vitin 1950 diplomoi në Shkollën Normale të Gjakovës, Ndërsa në vitin 1950-1951 filloi punën mësues në Shipashnicë. Atyre viteve i frymëzuar nga veprimtarët e NDSH, në Shipashnicë themeloi organizatën ilegale “Partia Revolucionare për Bashkimin e Tokave Shqiptare me Shtetin Amë”. Autoritetet e kohës për çdo vit Metushit ia ndërronin vendin e punës, Metush Krasniqin e transferojnë nga Strezovci në Hogosht, e nga aty në Muçivërcit. Në vitin shkollor 1955-1956 me vendimin e organeve arsimore të rrethit të Dardanës, shkolla 8 klasëshe e Muçivërcës bartet në Roganë, dhe për habi, po me atë vendim, Metushi emërohet drejtor shkolle. Kjo shkolle sot mban emrin e këtij atdhetari. Në vitin 1957 pas ndjekjeve e burgosjeve detyrohet të shpërngulet në Shkup. Atje krahas punës në arsim, me një përkushtim të veçantë, vepron në organizimin e ilegales. Në nëntor të vitit 1958 Metush Krasniqi burgoset dhe dënohet me 18 vjet burg të rëndë. Ai edhe para gjykatës tregoi qëndrim të fort, “…kam shkruar e do të shkruaj e veproj për çdo padrejtësi, që mund ti behet popullit tim”. Pas daljes nga burgu Metushi kaloi disa vite në fshatin e lindjes. Më pas kreu Fakultetin Juridik në Prishtinë, në vitin 1970 u punësua në shkollën e mesme teknike “19 Nëntori” në Prishtinë. Mirëpo 1972, me një vendim të KK të LKJ të Prishtinës, Metush Krasniqin dhe bashkëverprimtarin e Tij Isa Demaj, përkundër shumë kundërshtimeve të kolegëve, e sidomos nxënësve, i larguan nga puna. Metush Krasniqi gëzonte një autoritet të madh në mesin e rinisë shkollore e universitare në Kosovë, kishte një rreth të gjerë shokësh besnik, si: Hasan Dermaku, Rexhep Mala, Hydajet Hyseni, Ilmi Ramadani, Kadri Zeka, Rexhep Elmazi, Zeqir Gërvalla, Sabri Novosella, Isa Demaj e shumë të tjerë. Në vitin 1976 Metush Krasniqi, në reagim të denimit të 35 atdhetarëve në krye me Adem Demaçin, themelon dhe vihet në krye të Organizatës “Lëvizja Nacional-Çlirimtare e Kosovës dhe e Viseve tjera Shqiptare në Jugosllavi” LNÇKVSHJ. Organizatë që shtriu veprimin  atdhetar, si në shumë mjdise shqiptare, edhe në trevën e Lypjanit. Metushi Krasniqi, falë konspiracionit të shokëve, me veprimet e ti politike arriti të hap rrugën Demonstratave të 1981, më 1979 nuk u   zbulua dhe i shpëtoi arrestimit. Gjatë gjithë veprimtarisë atdhetare, Metushi karakterizohet me përpjekje për bashkimin e të gjitha grupeve ilegale, edhe pse ato karaterizoheshin për dallime e anësime ideologjike, por natyrshëm, të gjitha ideal kishin çlirimin  dhe bashkimin kombëtar. Vazhdimisht UDB, e percillëte aktivitetin e verpimet politike të Metushit, më 4 nëntor 1981 arrestohet, dhe në mungesë të fakteve pas katër muaj lirohet. Më 4 nëntor 1985 Metush Krasniqi sërish burgoset, kësaj radhe e burgosen për të fundmen herë, jo për ta dënuar me burg, por përfundimisht për ta eleminuar dhe mbytur fizikisht. Gjatë ditëve sa e mbajtën në burgje, nga disa shqipfolës, hiena që verbërisht i sherbenin okupuesit sllav, e torturojnë fizikisht e shpirtërisht në mënyrat më mizore. Pasi ishte i dërmuar për vdekje, UDB-a më 16 qershor 1986 e liron me të vetmen arsye, të vdes jashtë burgut, më 15 tetor 1986. Varrimi i tij u bë në fshatin e lindjes në Dajkoc.

Vepra monografike përmblidhet me nëntë kapituj me një lidhmëri kohërash, ngjarjesh e veprimesh të dhjetëra e qindra atdhetarëve Që nga NDSH me Gjon Sereqin, në vazhdimësi me veprimtarët intelektual atdhetarë të pëcaktuar dhe të ngritur politikisht e kombëtarisht, si,  Kadri Halimi, Ali Aliu e Ismail Dumshi, me veprimtarët e 1968 dhe të1981, me Isuf Gërvallën e deri te Zëri i Pushkës, dal si prej legjende, e Adem Jasharit dhe ushtarëve të lirisë, që sollën pavarësinë e Republikë së Kosovës. Në kapitullin e parë flitet për Metushin familjar dhe kontributin shembullor në lëmin e arsimit dhe edukimit. Në kapitullin e dytë për themelimin e Partisë Revolucionare për Bashkimin e Tokave Shqiptare me shtetin amë. Në kapitullin e tretë për vazhdimësinë e veprimtarisë atdhetare për çlirim e bashkim kombëtar. Në kapitullin e katërt për “Lëvizjen Nacional-Çlirimtare të Kosovës dhe viseve të tjera shqiptare në Jugosllavi” (LNÇKVSHJ). Kjo Lëvizje gjeti shtrije ne gjitha trevat shqiptare në Kosove dhe jashtë saj.
Komitetin Qarkor të kësaj Levizjeje u formuar në fillim të vitit 1979 në Lypjan. Kjo erdhi kështu duke u mbështetur në bashkëveprimin e Isa Demaj, Avdi Kelmendit me Sabri Novosellën, Ramadan Pllanen e Shefqet Jasharin. Në komunën e Lypjanit pas vitit 1975 ishte punuar ne drejtim te verpimtarisë kombëtare, dhe ky vit gjeti të rinj mësimdhënës në shkolla të mesme, rini studentore e shkollor qe ishin te gatshem per veprime pavaresisht sakrifices. Keshtu ne kete treve komunale kishte një numër të konsiderueshëm anëtarësh të Lëvizjes. Ky Komitet veproi në shtrirjen e Levizjes edhe në Ferizaj e gjetiu. Komiteti Qarkor në Lypjan kishte anëtarë te devotshem, te cilet kishin dhene prova e deshmi se jane te gatshem per verpim, si.Ismail Gashi, Beqir Lecaj Qemail Aliu, Muhamet Ademi, Banush Bytyqi, Vëllëzërit Adburrahman e Rabit Konjufca. Por, Qarkori kishte edhe celulat e veta me veprimtarë të shumët: Agim Ademin, Ali Zejnullahun, Aziz Hyseni, Ali Ymeri. Isuf Kelmendi, Ekrem Llugiqi e shumë të tjerë, që kryenin aktivitet të dendur në qelulat e tyre në këto hapësira. Në kapitullin e pestë vendimi i pushtetit jugosllav për likuidimin fizik të Metush Krasniqit. Në kapitullin e shtatë Metush Krasniqi në kujtimet e familjarëve dhe të miqve.
Në kapitullin e tetë shkruhet për vlerësimin e veprës së Metush Krasniqit, ndërsa në kapitullin e nëntë e të fundit, paraqiten dokumente nga gjykimet e tij në gjykatat jugosllave.
Metush Krasniqi e Adem Demaçi janë kryeveprimtarët, Kryrkomandatet e Gjeneralet prijetarë të Levizjes sonë Ilegale e gjysmilegales kombëtare, që me shembullin e tyre te veprimit, për dekada të okupimit komuniste sllav kanë frymezuar e inspiruar e breze atdhetarësh ne te gjitha mjediset e rrethanat kohore. Këto dy personalitete janë Lëvizje dhe program politik, që tejkalojnë kohën dhe ideologjitë. Për këto vlera të lavdishme nga tradita jonë kombëtare, tash dhe në të ardhmen, obligohen studiuesit e historisë, që patjeter ta plotësojnë historinë shqiptare, e cila pa veprimtarinë e Lëvizjes nuk është e plotë dhe reale. Metushi në rrafshin prindëror është shembulli i atësisë, në aspektin arsimor tejkalon parashikimet, kurse në atë të atdhetarisë është i pa arritshëm. Veprimtaria dhe qëndrimi i Tij, mbeten përmendore e krenarisë sonë kombëtare. Metushi, tashmë i shpallur HERO i Kosovë, me fjalët e Tij amanet; then Zeqir Gervalles, kur ishte i semuar rende ”Liria do të na ringjallë në parajsën tonë, Në Kosovën tonë. Në Mëmëdheun tonë të bashkuar e të lirë…Me Shqipërinë Mëmë”. Eshtë edhe sot e gjithomonë, Amanet që obligon ti përmbahemi, sot dhe në të ardhmen, në çdo kohë e rrethanë. Autori, Novosella me veprimtarinë e Tij hulumtuese të studiuar e te publikuar deri sot, ka pasuruar vlera historike e kombëtare nga të cilat studiuesit e historisë, publicistikes e kulturës shqiptare, do të gjejnë burime mbështetëse, nga të fillojnë studimet e reja. Në këtë rast i falënderohemi që na dhurojë këtë thesar vlerash, Selatinit i urojmë shëndet e mbarësi në veprimtarinë e mëtejshme.

Lavdi Jetës dhe veprës së Metush Krasniqit dhe gjithë veprimtarëve atdhetarë, Lavdi Dëshmorëve e Martirëve. Nderim luftëtarëve të Lirisë.

*Shkrimi u lexua, me 2 prill 2012, në promovimin e veprës ne Lypjan.Organizuar në shënim të 31 vjetorit   të Demonstratave të 1981.

Share