Nga Albert HABAZAJ/ studiues/*
Ky lloj kalendari është, në vetvete, një minisistem, jo thjesht i ndarjes së kohës, për vite, muaj dhe ditë, (pse jo dhe orë, apo kushte meteorologjike) për ngjarje e personazhe, që, në një trajtë apo tjetër formë, bënë epokë identiteti, me vizion integrimi, atje ku ndiheshin mirë e në troje të tyre, të parët tanë, gjyshërit tanë, në kontinentin europian; se s’kishin ku të ndiheshin më mirë e më natyrshëm, në origjinalitetin e tyre antik. Ky mikrokalendar merr për bazë ecurinë dhe rrjedhimet, jo më periodike të natyrës, por faktike, kushtëzuar nga optika globale e pesë deri gjashtë të mëdhenjve të këtij planeti, populluar me njerëz, dhe, patjetër ka në fokus udhëtimin prometejano – sizifik të frymëtarëve tanë me ndriçim, për krijimin e portretit të komunitetit shqiptar si komb, si shtet. Ja piketat datësore të Epopesë së Njëzetës:
1912, 28 Nëntor Kuvendi Kombëtar i Vlorës shpalli Pavarësinë e Shqipërisë.
29 nëntor Ismail Qemal Vlora u zgjodh kryetar i Qeverisë së Përkohshme
Shqiptare
29 nëntor Trupat serbe pushtuan Elbasanin dhe Durrësin.
20 dhjetor Ushtritë greke pushtuan Korçën.
1913, 22 mars Konferenca e Ambasadorëve caktoi në vija të përgjithshme kufijtë veriorë dhe lindorë të Shqipërisë.
22 prill Esat Toptani i dorëzoi Malit të Zi Shkodrën.
8 maj Marrëveshja e fshehtë midis Austro – Hungarisë dhe Italisë që
parashikonte mundësinë e pushtimit të Shqipërisë prej tyre duke e ndarë më dysh.
29 korrik Konferenca e Ambasadorëve e Londrës njohu pavarësinë e
Shqipërisë nën kontrollin dhe garancinë e Fuqive të Mëdha.
11 gusht Konferenca e Ambasadorëve caktoi në vija të përgjithshme kufirin jugor të Shqipërisë.
1914, 22 janar Qeveria e I. Qemalit u detyrau të jepte dorëheqjen.
20 – 27 shkurt Serbia e Mali i Zi nxorrën ligje për kolonizimin e Kosovës.
2 mars U shpall me nxitjen e Athinës “autonomia e Vorio – Epirit”.
7 mars Princ V. VID mbërriti në Durrës.
4 gusht Filloi Lufta e parë Botërore.
3 shtator V. Vidi u largua nga Shqipëria.
27 tetor Qeveria greke shpalli zyrtarisht pushtimin e Shqipërisë së Jugut.
30 tetor Italia pushtoi Sazanin.
25 dhjetor Italia pushtoi Vlorën.
1915, 26 prill U nënshkrua Traktati i Fshehtë i Londrës.
2 qershor Ushtria serbe filloi agresionin në Shqipërinë e Mesme.
27 qershor Ushtria malazeze pushtoi Shkodrën.
1916, janar Ushtritë austro – hungareze hynë në Shqipërinë e Veriut.
shtator – tetor Ushtritë italiane pushtuan Gjirokastrën, Sarandën dhe Përmetin.
tetor Ushtritë franceze pushtuan Korçën.
1917, 3 gusht Ushtria italiane pushtoi Çamërinë.
1918, janar U. Uillson shpalli 14 pikate tij, të cilat, përveç të tjerave, denoncuan
edhe Traktatin e Fshehtë të Londrës.
1 maj U themelua Komiteti “Mbrojtja Kombëtare e Kosovës”.
tetor Hynë në Kosovë trupat franceze dhe serbe.
tetor Në Kosovë u rivendos pushteti i Serbisë.
11 nëntor Përfundoi Lufta e Parë Botërore.
28 nëntor U zhvillua në Vlorë një protestë antiimperialiste.
1919, 18 janar U hap Konferenca e Paqes në Paris.
29 korrik Marrëveshja Tittoni – Venizelos.
20 gusht Marrëveshja kapitulluese midis qeverisë së Durrësit dhe qeverisë
italiane.
28 nëntor U zhvilluan manifetime intiimperialiste në mbarë vendin, veçanërisht në Vlorë.
9 dhjetor Memorandumi i SHBA – së, Anglisë dhe Francës që cenonte
tërësinë tokësore të Shqipërisë.
1920, janar U shpërndanë ftesat për thirrjene Kongresit të Lushnjës.
13 janar U bë kompromisi i Fuqive të Mëdha në Konferencën e Paqes për
copëtimin e Shqipërisë.
21 janar U hap Kongresi i Lushnjës. Punimet nisën më 28 janar.
11 shkurt U vendos në Tiranë qeveria që doli nga Kongresi i Lushnjës. Tirana u bë kryeqytet i Shqipërisë.
11 mars Shkodra u bashkua me qeverinë e Tiranës.
prill U formua në Vlorë Komiteti “Mbrojtja Kombëtare”.
26 maj Korça u bashkua me qeverinë e Tiranës.
28 maj U nënshkrua protokolli shqiptaro – grek i Kapshticës.
29 maj U mbajt Kuvendi i Barçallasë (Dukat, Vlorë)
3 qershor Ultimatumi i Komitetit “Mbrojtja Kombëtare”, drejtuar komandës së ushtrive italiane në Vlorë.
5 qershor Filloi Lufta e Vlorës.
6 qershor U asgjësuan disa përqëndrime trupash italiane në Vlorë
11 qershor Filluan luftimet për çlirimin e qytetit të Vlorës.
12 qershor U zhvilluan në qytetete eItalisë manifestime kundër luftës imperialiste në Vlorë.
13 qershor Avni Rustemi vrau në Paris Esat pashë Toptanin.
21 qershor U dorëzua garnizoni italian i Tepelenës.
korrik Filluan luftimet kundër ndërhyrjes së armatosur jugosllave në Koplik.
2 gusht U nënshkrua Protokolli shqiptaro italian, me të cilin Italia njohu
pavarësinë dhe tërësinë territoriale të shtetit shqiptar.
14 gusht Filloi lufta kundër pushtuesve jugosllavë në Peshkopi.
17 gusht Forcat Shqiptare hyjnë në qytetin e çliruar të Vlorës.
3 shtator U festua fitorja e Luftës së Vlorës dhe largimi i pushtuesve italainë nga Shqipëria.
17 dhjetor Shqipëria u pranua anëtare e Lidhjes së Kombeve.
*ALBERT HABAZAJ
Drejtor i Bibliotekës “Nermin Vlora Falaschi”
Universiteti “Ismail Qemali”, Vlorë, ALBANIA